Yuri Oleşa
Yuri Karloviç Oleşa (Rusça: Юрий Карлович Олеша/ d. 3 Mart 1899, Yelizavetgrad, Ukrayna, Rus Çarlığı-ö. 10 Mayıs 1960, Moskova, SSCB), Sovyet rejiminin ilk yıllarında eski ve yeni dünya görüşleri arasındaki çatışmayı dile getiren Rus yazar.
Yoksul düşmüş soylu bir ailenin çocuğuydu. Çocukluğu, ailesinin 1902'de taşındığı Odessa'da geçti. Kızıl Ordu'da görev yaptıktan sonra gazeteciliğe başladı. 1920'lerin ilk yıllarında keskin eleştiri yazıları ve mizah şiirleri yazdı. 1924'te çocuklar için yazdığı Tri tolstyaka (1928; Üç Şişman Adam, 1975) adlı masal kitabı ilk yapıtıdır. 1927'de ünlü romanı Zavist (Kıskançlık) yayımlandı. Oleşa bu romanda, üçü Sovyet toplumunun makineleşmiş yapısını onaylayan, öbür üçü toplumun değer yargılarını sorgulayan altı karaktere yer veriyor, topluma uyum gösterenlerin huzurlu ve kendini beğenmiş haliyle topluma karşı çıkanların bir işe yaramayan romantik bireyciliğini karşı karşıya getiriyordu. Şiirsellikten uzak bir sanayi dünyasının gelişinden korkuya kapılarak, 1917 Devrimi'nden önceki yaşlı kuşakla aydınların ve işçilerin oluşturduğu yeni toplumsal sınıf arasındaki çatışmayı irdelediği roman, Sovyet eleştirmenlerince rejim karşıtlarını suçlayıcı niteliği yüzünden övgüyle karşılandı. Ama Oleşa'nın, Sovyet toplumunun kişisel ahlaka ve bireyin kendini ifade etme hakkına yer verip vermediğine ilişkin zekice sorgulamaları, ideolojik açıdan kabul gören bu kitaba ince bir ironi ve belirsizlik kazandırır.
Oleşa'nın sonraki yapıtları arasında, her ikisi de 1929'da yayımlanan "Lyubov" (Aşk) ve "Liompa" ile 1931'de yayımlanan Vişnıyovaya Kostoçka adlı öyküleri ve Zagovar Çuvstıv (1929) ile Spisok blagodeyanie (1931; Kar Listesi) adlı oyunu sayılabilir. Bütün bu yapıtları, Zavist'te işlenen temanın çeşitlemeleri niteliğindedir.
Oleşa, 1930'ların başında Sovyet edebiyatına toplumcu gerçekçilik egemen olunca yazmayı bıraktı ve 1934'teki Sovyet Yazarlar Birliği toplantısında kuşkularını açıkça dile getirdi. Ardından tutuklanarak bir çalışma kampına gönderildiği ileri sürülmüşse de, sonraki yaşamıyla ilgili kesin bilgi yoktur. Ama adı uzun süre Sovyet edebiyatından silinmiştir. Stalin'in ölümünden sonra bir öykü seçkisinin yayımlanması (1956) itibarının iade edildiğini gösterir. Sonraki yıllarda, pek çoğu daha çnce yayımlanmamış bazı yapıtlarını da içeren birkaç kitabı yayımlanmıştır.