Zelanda (il)
| |||||||
 | |||||||
| Vilayet |  Zelanda ili | ||||||
| Belediye başkanı | Karla Peijs (CDA) (Kraliçe Komiseri) | ||||||
| Yüzölçümü | 2933.89 km² | ||||||
| Nüfus | 381,730 | ||||||
| Resmi sitesi | http://www.zeeland.nl | ||||||
Zelanda ili (Felemenkçe: Zeeland) Hollanda'nın 12 ilinden biridir. Başşehri Middelburg kentidir. İl Hollanda'nın güney-batısında bulunmakta ve Belçika ile sınırın kuzeyinde bir anakara şeridi ile birkaç adadan oluşmakta ve bu nedenle ismi olan "Zeeland" ( yani sealand=deniz arazisi) bu adalarda konumlanmasından almıştır.
Pasifikte bulunan Yeni Zelanda ülkesinin adı bu ile izafeten verilmiştir.
Coğrafi konum
Yüz ölçümü yaklaşık 2934 km² olup bunun 1140 km² sudan oluşmaktadır. Zelanda ilinin arazisinin büyük bir kısımın rakımı deniz seviyesinin altında bulunmaktadır. Bu nedenle deniz devamlı kontrol altında bulundurulamktadır ama en son 1953'te büyük bir su baskını olup arazilerin çoğu şu altında kalmıştır. Zelanda ilinin armasında yarı suya batmış bir arslan ve il sloganı metni Latince "luctor et emergo" (Türkçe: "Ben karşı koyarım ve ortaya çıkarım) bulunmaktadır.[1]
Zelanda ili Kuzey Deniz'ne akan birkaç büyük Avrupa nehrinin ağızında bulunan büyük delta üzerinde konumlanmıştır. İlin arazinin buyük bir kısmının ràkımı deniz seviyesinin altındadır; çünkü bu araziler tarih boyunca denizden kazanılmıştır.
Tarih öncesi çağlarda bu nehir deltası git sırasında ortay çıkan arazisi çamurlu düzlükler halindeydi. Fakat Kuzey Denizi'nde gelgit olayı dolayısıyla her gün iki defa gelde deniz suları yükselmekte ve gitte deniz suları geri çekilmekte idi. Bu yüksek gelgit hareketi zamanla çamurları bazı noktalara yiğarak küçük tepecikler yaratmış ve bu tepecikler kuru dönemlerde gel zamanlarında bile su altına kalmaz oldular. Buralara yerleşemiş olan insan grupları bu çamur tepeciklerinin aralarına yüksekçe çamur set/duvarlar yaparak bu çamurdan tepecikleri birleştirmeye başladılar. Bu setler arasında kalan polder adi verilen deniz seviyesi altinda kalan arazilerdeki suyu da degirmenler ve pompalar ile boşaltarak deniz tarafından hiç su ile örtülmeyen ama rakımları deniz seviyesi altında olan adalar haline getirdiler. Böylece adaların şekli hem insanlar hem de doğa tarafından zamanla değiştirilerek sonunda günümüze kadar gelen büyükçe adalar oluşturuldu. Zelanda ilinin büyük bir kısmı bu denizden kazanılan adalar uzerinde bulunmaktadir.
Tarihçe
Zelanda ilinde tarihten önceki dönemlerde antik bir pagan dininin Nehalennia adlı bir tanrıçasına tapınmak çok yaygın olduğu bilinmektedir. Bu ya Keltler ya da diğer Alman ırkların yörel tanrıçası olup hangi kültürün bu tanrıçaya taptığı ve hangi tarih dönemlerinde bu tanrıçaya tapınmanın zirveye eriştiği tartışmalıdır. MÖ 2. veya MÖ 3. yüzyılda çok önem kazandığı ve antik Romalılar çağlarında Kuzey Denizi'nde seyahat etmek isteyenler tarafından tapıldığı belgelenmiştir. 1970'den itibaren bu ilden geçen "Oosterschele" delta ırmağı kolunun derinleştirilmesi için yapılan deniz kazılarından 160 kadar küçüklü büyüklü bu tanrıça heykeli çıkartılmıştır. Bu taştan heykel ve heykelciklere Ren Nehri'nde ta Köln'e kadar rastlandığı belirtilmiştir.[2].
Zelanda Kontluğu Ortaçağlarda Zelanda Holland Kontluğu ile Flandara Kontluğu arasında sınır arazisi olup bu iki kontluk da bu arazileri eline geçirmek için çaba vermekte idi. 1299'da Hollanda Kontuluğu Zelanda Kontluğunu ele geçirdi ve bundan sonra Zelanda Hollanda'nın bir parçası oldu. 1432'de Hollanda'nın diğer kısımları ile birlikte Burgundi Kontluğu idaresine girdi. Sonra "17 il" ile birlikte Valois Hanedanı'na geçti. 1477'de yapılan soylu evlenmeleri ile "17 İl" Habsburg Hanedanı topraklarına katıldı. Seksen Yıl Savaşı'nda Zelanda "Utrecht Birliği" içindeydi ve Birleşik Hollanda Cumhuriyeti'nin bir parçası oldu. O zamanlar günümüzde Zelanda'ya bağlı olan "Zeeuws-Vlaanderen" bölgesi Flandra Kontluğu'nun bir parçası olmayıp Habsburglar idaresindeydi. Birleşik Hollanda Cumhuriyeti bu bölgeye hücum ederek ele geçirdi. Zelanda ili "Scheldt (Hollandaca Schelde, Fransızca Escaut) Nehri" ağzında olduğu için birkaç defa Fransa tarafından (krallık, cumhuriyet ve Napolyon dönemlerinde) işgal edilip onların kurduğu çeşitli devletlere bağlı oldu. Napolyon savaşlarından sonra 1815'te Viyana Kongresi ile kurulan Hollanda Krallığı devletinin Zeelanda ili haline getirildi. I. Dünya Savaşı sırasında hemen güneyinde büyük savaşlar olmakta iken Hollanda tarafsız kaldığı için Zelanda harp görmedi. II. Dünya Savaşı'nda Haziran 1940 ile Kasım 1944 arasında Nazi Almanyası işgali altında kaldı.[1] 1944'de Alman Nazi orduları ve ilerleyen Britanya ve Kanada orduları arasında yapılan "Scheldt Muharebesi" sırasında Zelanda çok büyük zarar gördü.[3]
1953'te Kuzey Denizi büyük bir fırtana ile çalkanıp rakımı deniz altında olan Zelanda arazilerinin hemen hepsi deniz suları altında kaldı. Zelanda'da 1800 kişi bu deniz seli gelmesi ile hayatlarını kaybettiler. Günümüzde eskiden su üzerinde bulunan polder arazilerinin ancak bir kısmı tekrar 1953'ten önceki kara hallerine kısmen getirilebilmişlerdir. Hollanda devleti Delta İmar Kurumu (Deltawerken) adını verdiği gayet büyük bir yatırım kurumu kurdu.[4] Yapılan plan ve programlar ile köprüler, tüneller, baraj, setler ve büyük regülatörler yapılmaları ile Zelanda ilinin coğrafyası değiştiridi. Eskiden feriler tarafından yapılan nakliyat karayolu ve demiryolu ile yapılmaya başldi. Köprüler, barajlar ve tüneller ilin adalarını birbirine yakından bağlandı. Bu yatırımların son etapına 2003'te "Batı Scheldt Tüneli"'nin açılması ile erişildi. Batı Schelde ırmağı ağzındaki adalar birbirine karayolu ile bağlandı.
Demografi
Nüfusu (2011 tahmini itibariyle) 381.730 kişidir. Bu ilde büyük nüfuslu şehirler bulunmamaktadir. Fakat bu il, özellikle yaz için çoğu Almanya'dan gelen) büyük bir turizm akımına uğramaktadır. Bu ilin bazı bölgelerine yaz tatili zirve döneminde bolgenin nüfusunun 3 veya 4 katından daha büyük sayıda turist geldiği belgelenmiştir.
Belediyeler
Zelanda'da ( 2011 itibariyle) 13 belediye bulunmaktadır:
|
8. Schouwen-Duiveland |
Resimler
Middelburg şehir sarayı
Oosterscheld fırtına ile deniz yükselmesini önlemek için baraj
Uydudan Zelanda ili
Kaynakça
- 1 2 DeWaard, Dirk Marc (1983). Luctor et Emergo: The impact of the Second World War on Zeeland (M.A. tezi) Wilfrid Laurier Üniversitesi
- ↑ Lendering, Jona, Nehalennia, Temmuz 2006
- ↑ Scheldt Muharebesi
- ↑ Delta Works.Org / Deltawerken.com Delta Imari resmi websitesi
Koordinatlar: 51°30′K 03°37′D / 51.5°K 3.617°D
Ayrıca bakınız
Dıș bağlantılar
- İlin resmi websitesi (İngilizce)
- Delat Imari Kurumu Deltaworks Online (İngilizce)
- Bir bakışta Zelanda (İngilizce)
- Resmi Zeeland Turizm enformasyon (İngilizce)
- Zeeland Zakelijk bağlantıları
| ||||||||||||
