ZİS-5
ZiS-5 (Rusça: ЗиС-5), Sovyetler Birliği'nde üretilen bir kamyon modelidir. Amerikan Autocar Model CA'nın kopyası olup, 1930'lar ve 1940'ların Kızıl Ordu'sunda temel taşıma birimi olarak GAZ-AA ve YaG kamyonları ile birlikte kullanılmıştır.
Üretimi
ZiS-5, Zavod Imeni Stalina (bugünkü adıyla ZiL: Zavod Imeni Likhacheva) firması tarafından ilk defa 1931 yılında 3 farklı prototip olarak ortaya çıktı. Seri üretime 1933 yılında başlandı. ZiS-5, Sovyetler Birliği'nde üretilen ilk kamyon olan AMO F-15'in (Fiat F-15 kamyonlarının kopyası) yerini alacaktı.
Yeni kamyonun seri üretimine Ekim 1933'te başlandı. ZiS-5, metal gövdeli, 4x2 çekiş sistemi kullanan 3 ton ağırlığında bir araçtı. 1941 yılında Alman ordularının işgali başladığında üretim durduruldu. 1942 yılında yeniden üretime başlandığında bu sefer savaşın bittiği 1945 yılına kadar üretilen ZiS-5V modeli, daha az maliyetli olarak ahşap gövdeli kabine ve düz yüzeyli çamurluklara sahipti. ZiS-6, 6 tekerlekli olup motor gücü arkadaki 4 çift tekerleğe aktarılıyordu (6x4). Hem ZiS-5 hem de ZiS-6 II. Dünya Savaşı boyunca çeşitli görevlerde kullanıldı.
Varyantları
- Metal ve yarı ahşap sürücü-yolcu kabini, Stalinez, Komintern ve Voroshilovez paletli traktörlerinde kullanıldı. Stalinez S-2 traktöründe iki ZiS-5 metal kabini ortasından birleştirilerek genişletildi.
- ZiS-5 1937 model 45 milimetrelik anti-tank topu ve 6–10 mm'lik eğimli metal zırhıyla donatılarak sokak çatışmalarında ve cephe gerisi harekatlarında kullanıldı.
- ZiS-6'nın PARM-1b adı verilen ve seyyar atölye olarak kullanılan bir varyantı mevcuttu. Çabuk cephane yapımı için geliştirilen PARM seyyar atölye sistemi, daha sonraki Sovyet kamyonlarında da kullanıldı.
- BZ kod adlı model, tankerdi. ZiS-5 BZ ve ZiS-6 BZ modelleri hem uçaklara hem de kara araçlarına akaryakıt desteği sağlayacak şekilde yapıldı.
- ZiS-12 fener sistemi, gece harekatında radarın olmadığı zaman düşman uçaklarını yakalamak için kullanılırdı. Elektrik bağlantılarıyla birlikte ZiS-5'e monte edilirdi.
- ZiS-6 BM-8-36 ve BM-8-48 Katyusha füze rampası olarak kullanıldı.
- ZiS-33 ve ZiS-42, ZiS-5'in yarı-paletli modelleriydi. Adolphe Kegressé tarafından geliştirilen, Citroen ve White araçlarında kullanılan yarı paletli araç modeli, direksiyonun olduğu ön dingilde normal tekerlekler ve tahriğin olduğu arka dingilde de lastikli paletlerden oluşuyordu. Kamyonların kar ve buz üzerinde sorunsuz yürüyebilmesi için idealdi. ZiS-33 normal ZiS-5'in arka lastik tekerleklerine geçirilen basit bir paletten oluşurken, ZiS-42'de de tam paletler bulunurdu.
Dışsatımı
ZiS-5 Sovyetler Birliği'nde ihraç edilen ilk motorlu taşıttır. 1934 yılında 100 parçalık bir parti takas yoluyla Türkiye'ye satıldı ve Türk Silahlı Kuvvetleri hizmetine katıldı. Aynı zamanda Afganistan, Irak, Moğolistan, İspanya, Letonya, Estonya ve Litvanya gibi ülkelere de satıldı. 1939 yılında Finlandiya'ya karşı yapılan Kış Savaşı'nda Finler ve Haziran 1941'deki Alman işgali sırasında Alman orduları tarafından ganimet olarak ele geçirildi.
Teknik özellikleri
- Tipi: 4x2 çekiş sistemine sahip kamyon.
- Üretim adedi: Yaklaşık 1 milyon.
- Motoru: karbüratörlü, su soğutmalı 5,5 litre hacminde 73 BG/2300 d/dk güç üreten 6 silindirli benzin motoru. Bazı kaynaklarda ZiS-5'in gerçek motor gücünün 67-68 BG olduğu iddia edilmektedir.
- Yakıt Tüketimi: 100 kilometrede 34 litre benzin.
- En Yüksek Hızı: 67 kilometre/saat.
- Uzunluğu: Tampon dahil 6060 mm
- Genişliği: 2235 mm
- Yüksekliği: 2160 mm