Zihinsel engelli
İnsan vücudunun en karmaşık olan organı beyin, gelişimini tamamlayamaması veya hastalık ya da kaza sonucu düzenli işleyişini yitirmesi.
Genel Bakış
- Dünya nüfusunun yaklaşık %10’u, diğer bir deyişle 650 milyon insan engellidir. Dünyanın en büyük azınlık grubunu engelliler oluşturmaktadır.
- Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı’na (UNDP)göre, engelli bireylerin %80’i gelişmekte olan ülkelerde yaşamaktadır.
- Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü Sekreteryası (OECD), OECD üyesi gruplarda engellilik oranlarının diğer gruplara göre belirgin bir şekilde daha fazla olduğunu belirtir. Eğitim düzeyi düşük olan bireylerde engellilik oranı ortalama %19’ken, eğitim düzeyi daha iyi olan bireylerde oranın %11 olması dikkat çekiyor.
- Dünya Bankası, dünyanın en yoksul insanlarının %20’sinin herhangi bir engeli olduğunu ve bu insanların kendi toplumlarında en dezavantajlı kesim olarak görülmek istediklerini bildirir.
- UNICEF’e göre, sokaktaki gençlerin %30’u herhangi bir şekilde engellidir.
- İngiltere’nin Uluslararası Kalkınma Dairesi, 5 yaş altı ölüm oranının %20’nin altında bir düşüş gösterdiği ülkelerde, engelli çocuk ölüm oranı %80’i bulabileceğini diyor ve ekliyor: Bazı durumlarda bu çocukların “ölüme terk edildiği söylenebilir.
- UNESCO’ya göre, gelişmekte olan ülkelerde engelli çocukların %90’ı okula gitmiyor.
- UNDP’nin 1998’deki çalışmasına göre, yetişkin engelli erkeklerde uluslararası oranda okur-yazarlık %3, engelli kadınlarda ise %1.
- OECD ülkelerinde, sayılarının artmakta olmasına rağmen yüksek öğretimdeki engelli öğrenciler kendilerini gösteremiyorlar.
İstihdam
- Uluslararası İşçi Örgütü’ne göre dünyadaki, çalışma yaşında olan insanların 386 milyonunun herhangi bir engeli var. Bazı ülkelerde engelliler arasında işsizlik oranı %80’lere varmakta. Öyle ki, bazen işverenler engellilerin çalışamadıklarını zannediyorlar.
- Engellilerin %3’üne iş sağlayan “Engelli İnsanlar” hareketinin aksine, Engelli İnsanlara İş Sağlayan Hindistan’ın Ulusal Merkezi isimli örgüte göre Hindistan nüfusunun %5-6 arası engelli olsa da iş ihtiyaçları karşılanmıyor. 70 milyon engelli insanın bulunduğu Hindistan’da, sadece 100.000 tanesi endüstri alanında iş sahibi olabildi.
- 2004’te ABD’deki bir anket %78’i engelsiz olan bireylerle karşılaştırıldığında, çalışma çağındaki engellilerin yalnızca %35’i çalıştığını gösteriyor. Başvuran işsizlerin 3’te 2’si çalışmak istediklerini fakat iş bulamadıklarını söylüyor.
Zihinsel engellilerin sınıflandırılması
Zihinsel engelli çocuklar homojen bir grup değildir. Kendi aralarında bireysel farklılıklar gösterirler. Bu nedenle zihinsel engellileri sınıflandırmaya gerek duyulmuştur. Bu konudaki çalışmalar ilk olarak 1921 yılında AAMD nin çekirdeğini oluşturan American Association For The Geebleminded tarafından yapılmıştır. Buna göre :
- Hafif Derecede Zihinsel Engel (Z.E.)
- Orta Derecede Zihinsel Engel (Z.E.)
- Ağır Derecede Zihinsel Engel (Z.E.)
- Çok Ağır Derecede Zihinsel Engel (Z.E.)
Bu sınıflandırma psikoloji alanında yaygın olarak kullanılmaktadır. Türkiye'de de eğitsel sınıflandırma yaygın olarak kullanılmaktadır. Bu sınıflandırmada ZB. Sınırları daha esnektir ve eğitim durumları göz önünde tutulmuştur. Buna göre:
- Eğitilebilir olanlar
- Öğretilebilir olanlar
- Ağır ve çok ağır olanlar
Türkiye'de IQ seviyesine göre verilen engelli özür olan cetveli tablosu [1]
| IQ oranı | engelli %'si |
|---|---|
| 1-Sınırda mental kapasite (IQ: 70-80) | %25 |
| 2-Hafif (IQ: 50-69) | %50 |
| 3-Orta (IQ: 35-49) | %70 |
| 4-Ağır (IQ: 20-34) | %90 |
| 5-Çok ağır (IQ: 20’nin altında) | %100 |
Engelli sağlık raporundaki sistem açığı ;
Resmi gazete'de yayınlanan ÖZÜR ORANLARI CETVELİ'nde yer alan Obsesif kompulsif bozukluk (Takıntı hastalığı), Travma sonrası stres bozukluğu durumlarına bile % veriliyor olması bir noktada Türkiye'nin deprem kuşağında bulunması olası yer sarsıntıları sonrası uyku sorunu olan insanların bile bu tanı altında özür oranı %'si alması, %40'ın altında verilen zihinsel engelli tanıları birden fazla engelli olanların toplamda diğer rahatsızlıklar %40 üzerine çıkması durumunda sağlık raporunda zihinsel engelli tanımının işaretlenmesi sonucu ÖMSS gibi sınavlarda en düşük IQ seviyesine göre hazırlanmış sorularla muhatap olunması çeşitli şekillerde haksız rekabet durumlarının yaşanmasına ve haksız memuriyet atamalarına sebep olunmuştur.
Kaynakçalar ;