Zizania

Zizania
Bilimsel sınıflandırma
Âlem: Plantae (Bitkiler) Bölüm: Magnoliophyta (Kapalı tohumlular) Sınıf: Liliopsida (Bir çenekliler) Takım: Poales (Buğdaylar) Familya: Poaceae (Buğdaygiller) Alt familya: Ehrhartoideae Oymak: Oryzeae (Pirinçgiller) Cins: Zizania L.
Türler
Metne bakınız
Dış bağlantılar
Wikimedia Commons'ta Zizania ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur. Wikispecies'te Zizania ile ilgili detaylı taksonomi bilgileri bulunur.

Zizania, buğdaygiller familyasının pirinçgiller oymağından, Kuzey Amerika ile Çin'de yetişen, yerli halklar tarafından taneleri pirinç gibi, sapı ise soyulup yenen, 4 türü bulunan sucul bitki cinsi.

Anatinae familyasında ördeklerin de yem bitkisi olan Zizania türleri ayrıca bahçecilikte süs bitkisi olarak da değerlendirilir.

Adlandırma

• «yabani pirinç» İngilizce wild rice, Felemenkçe wilde rijst, Fransızca riz sauvage, İtalyanca riso selvatico, İspanyolca arroz silvestre, arroz salvaje, Baskça arroz basati
• «su pirinci» Almanca Wasserreis, Rusça водяной рис
• «Kanada pirinci» İngilizce Canada rice,
• «Kızılderili pirinci» İngilizce Indian rice, Fince intiaaniriisi, Rusça индейский рис
• «av pirinci» Macarca vadrizs
• «su yulafı» İngilizce water oats

Türleri

• Zizania aquatica: bir yıllık, Kuzey Amerika
  • Zizania aquatica var. aquatica
  • Zizania aquatica var. brevis
• Zizania latifolia: çok yıllık, Çin
• Zizania palustris: bir yıllık, Kuzey Amerika
  • Zizania palustris var. interior
  • Zizania palustris var. palustris
• Zizania texana: çok yıllık, Teksas

Etnografya

Kızılderililerin Zizania hasadı, 1853

Ojibva Zizania sepeti, sedir kabuğu, American Museum of Natural History

Tek yıllık Zizania palustris türü Kuzey Amerika'da yerli Kızılderililer tarafından asırlardır kanolarla dolaşılarak olgunlaşan başaklar kanoya yatırılır ve bir tokaçla dövülüp tanelerin kayık içine düşmesi sağlanarak hasat edilir. Menominilerin adı Ojibvaların verdiği manoominii («yabani pirinç halkı/wild rice people») kelimesinden gelir. Zizania, Menomini halkının geleneksel besinlerinden biridir^[1]. Yerli olmayan Amerikalılar tarafından da hasat edilir. Tokmakların boyutları eyalet ve kabile yasalarına göre düzenlenir; Minnesota kanunlarına göre çapı 1 inç, uzunluğu 30 inç ve ağırlığı da bir pound olması gerekir^[2].

Hastalıkları

Zizania bitkisinde hastalık yapan organizmalar:^[3]

• Bakteriler: Pseudomonas syringae pv. syringae, Pseudomonas coronafaciens pv. zizaniae, Xanthomonas campestris
• Mantarlar: Colletotrichum sublineolum, Claviceps zizaniae, Bipolaris oryzae, Phytophthora erythroseptica, Fusarium spp., Bipolaris sorokiniana, Sclerotium hydrophilum, Sclerotium oryzae, Entyloma lineatum, Drechslera gigantea
• Virüsler: Wheat streak mosaic virus

Kaynakça

1. Campbell, Lyle (1997).American Indian Languages: The Historical Linguistics of Native America. Oxford: Oxford University Press.,pg.401,n.134.
2. Minnesota statute 84.111, subd. 1.
3. Common Names of Diseases, The American Phytopathological Society