Endokrin sistem

Büyük iç salgı bezleri. (Erkek sol, kadın sağ tarafta.) 1.' Epifiz 2. Hipofiz 3. Tiroid 4. Timus 5. Böbreküstü bezler 6. Pankreas 7. Yumurtalıklar 8. Testis

Endokrin sistemi ya da iç salgı bezleri; salgılarını, vücudun başka bölgelerindeki hedef hücrelere ulaştırabilmek için kana veya lenfe veren bezlerin tümüdür. Hipofiz, tiroit, paratiroit, epifiz ve böbreküstü bezleri, iç salgı bezlerine örnektir.

Salgılarını direkt olarak kana veren, salgı kanalları olmayan bezlerdir. Önemlileri şunlardır;

• Kalkansı bez : Tiroit bezidir. Tektir, boynun ön ve altındadır. Soluk borusunun önünde bulunur. Alt bacakları kısa bir "H" harfi biçimindedir. Dar bir orta bölümle piramit biçiminde iki yan lobtan oluşmuştur. Bezin içi kolloidal bir cevherle doludur ve çevresinde konjunktival bir yapı ile çevrili oluşumlardan meydana gelmiştir. İçindeki kolloid maddesi koyu bir kıvamda olmakla beraber bazen renklidir. Bezin salgısı bazal ve iyot metabolizmalarını ayarlar. Büyüme ve gelişmede önemli görevi vardır.
• ParatiroidIer : Kalkansı bezin arka yüzündedir. Kalkansı bezle ilgisi sadece komşuluğudur. İşi büsbütün başkadır. Salgısının önemi büyüktür. Bez, mercimek büyüklüğünde ve biçimindedir. Sayısı dört kadardır. Paratiroidler, kalsiyum metabolizmasını düzenler, kan da kalsiyumun sabit kalmasını sağlar.
• Timus : Göğüs boşluğunda soluk borusunun önünde, iki akciğerin arasında bulunan bir iç salgı bezidir. Büyüklüğü bir insanda, üç yaşına kadar artar. Bu yaştan sonra küçülür. Yetişkinde artıkları bulunur. Üç yaşında ağırlığı 10 gr. kadardır. Küçüklerde çıkarılması gelişmeyi geciktirir. Bezin büyüklerde küçülmemiş olması normal sayılmaz.
• Hipofiz : Beynin alt yüzünde, Türk eyeri içinde yarım gram kadar ağırlıktaki küçük bir bezdir. Yutaktan ayrılan bezin 2/3'sini yapan, epitel dokusunda bir ön lobla, yuvarlak, küçük sinirsel yapıda, beyne bağlı bir arka lobu vardır. Ön ve arka lobların dokusu ayrı olduğu gibi işleri de ayrıdır. Bezin az çalışması gelişmeyi geciktirir. Cücelik yapar. Salgının gelişmede artması üst ve alt tarafı uzatarak devlik yapar. Yetişkinde salgının artmasında, akromegali denen doğrudan doğruya düz kaslar üzerine tesir yapan bir cevher bulunur.
• Böbreküstü bezi : Her iki böbreğin üst ve iç bölümünde bulunur. Bezleri besleyen damarlar fazla sayıdadır. Rengi gri, ağırlığı altı gram kadardır. Böbrekle ilgisi sade komşuluğudur. Salgısının iki önemli görevi vardır:

1. Kasların çalışmasından doğan toksinleri tadil eder.
2. Yaptığı adrenalin cevheri aracılığı ile sempatik sistemden sinir alan atardamar kaslarına tesir yaparak kan basıncını ayarlar. Bunlardan başka böbreküstü bezinin C vitamini depo edilmesinde görevi vardır.

İçerik ile ilgili kavramlar

• Hipofiz bezi, Epifiz bezi, Hipotalamus
• Tiroid bezi, Paratiroid bezi
• Timüs bezi
• Böbrek üstü bez
• Pankreas