İsa Yusuf Alptekin
| İsa Yusuf Alptekin | |
|---|---|
 | |
| Doğum |
1901 Kaşgar İli, Yenihisar kasabası |
| Ölüm |
17 Aralık 1995 İstanbul, Türkiye |
| Meslek | Yazar, Siyasetçi |
İsa Yusuf Alptekin (Uygurca: Eysa Yusup Alptekin; Çince: 艾沙 尤舒夫 阿布泰金; Àishā Yóushūfū Ābùtàijīn), (d. 1901 - ö. 17 Aralık 1995), Çin Cumhuriyetinin ilk döneminde Uygur siyasetçisi ve Doğu Türkistan Cumhuriyetinin genel sekreteri.
1901 yılında Doğu Türkistan'ın Kaşgar vilayetine bağlı Yenihisar kasabasında doğdu. Öğrenimini Doğu Türkistan'da tamamladıktan sonra çeşitli memuriyet görevlerinde bulundu.
Sincan Eyaletinine memur olarak görev yapmış ve 1926 yılında Sovyetler Birliğine Andican konsolosluğuna yazıcı olarak gönderilmiştir. Orada milli mücadele taraftarlarıyla bağlantı kurar.
1931'de Hoca Niyaz tarafından başlatılan ayaklanma (Doğu Türkistan İslâm Cumhuriyeti) sırasında Kuomintang'a yanaşmış ve Sincan Eyaleti valisinin zulmü hakkında Çin hükümetine anlatardı. Bu durumun önlenmesini, aksi takdirde ayaklanmanın yayılacağını, Sovyetler'in işgalinin söz konusu olacağını anlattı. Nankin'de dergilerini çıkararak Doğu Türkistan'ın özerklik haklarını genişleştirmeye çalıştı. 1936 yılında Çin Cumhuriyeti meclisi üyeliğine seçildi.
1944'de İli'de başlayan ayaklanma (Doğu Türkistan Cumhuriyeti) neticesi kurulan hükümete girmesini ilgililer istemedi. Ancak 3 yıl sonra Kuomintang'ın temsilcisi olarak Doğu Türkistan hükümetine girdi ve genel sekreterliğine getirildi.
1949'da Çin Halk Kurtuluş Ordusu'nun Doğu Türkistan'da konuşlandırılması ile birlikte o günkü Hindistan'ın Keşmir eyaletine sığınır.
1954 yılında Türkiye 'ye geçti. Türkiye'ye gelir gelmez İstanbul'da Doğu Türkistan Göçmenler Cemiyetini kurarak, Shärqiy Türkistan awaz (Doğu Türkistan Sesi) dergisini çıkararak Doğu Türkistan sorununun dünya kamuoyuna anlatılmasında yoğunlaştırdı.
Yabancı ülke yöneticileri nezdinde olduğu kadar Türkiye hükümetleri nezdinde de Doğu Türkistan davasının anlatılması için mücadele verdi. Parti liderleri, Başbakan ve Cumhurbaşkanlarıyla görüştü.
Bir konuşmasında, "Gönül arzu eder ki, Türkistan meselesinin halledilmesi davasında öncülük şerefi, Türkiye'nin hakkı olsun...."[1] diyen İsa Yusuf Alptekin, 17 Aralık 1995 gecesi öldü.
Oğlu Erkin Alptekin de Doğu Türkistan bağımsızlık hareketinin eylemcisi olarak tanınmaktadır.
Eserleri
- Unutulan Vatan Doğu Türkistan (East Turkestan: The Forgotten Land), Seha Yayıncılık, İstanbul, 1999.
Notlar
Kaynakça
- Mark Dickens, 'The Soviets in Xinjiang 1911-1949' (İngilizce)
- Yasushi Shinmen, 'Alptekin', Chūō Yūrasia wo shiru jiten, Heıbon-sha, 2005, ISBN 978-4-582-12636-5 (Japonca)
- Arienne M. Dwyer, Xinjiang Conflict (İngilizce)
- Linda Benson, The Ili Rebellion: The Moslem Challenge to Chinese Authority in Xinjiang, 1944-1949, 1990, ISBN 978-0-87332-509-7 (İngilizce)
- Ingvar Syanber, Kazak Refugees in Turkey:, Almqvist & Wiksell Internat. (Juli 1990), ISBN 978-91-554-2438-1 (İngilizce)
- Stefano Allievi und J. S. Nielsen, Muslim Networks and Transnational Communities in and Across ..., Brill Academic Pub (16. Dezember 2002), ISBN 978-90-04-12858-3 (İngilizce)
- Abdulkadir Yuvalı, Türkiye Cumhuriyeti devletinin kuruluş ve gelişmesine hizmeti geçen Türk dünyası aydınları sempozyumu bildirileri Erciyes Üniversitesi, Erciyes Üniversitesi Türk Dünyası Araştırmaları Merkezi, Türk Dünyası Araştırmaları Merkezi - 1996. (Türkçe)
- Hasan Celâl Güzel, Ali Birinci, Genel Türk tarihi, Yeni Türkiye, 2002 (Türkçe)