9 (film, 2002)
| 9 | |
|---|---|
 | |
| Yönetmen | Ümit Ünal |
| Yapımcı |
Ümit Ünal Haluk Bener Aydın Sarıoğlu |
| Senarist | Ümit Ünal |
| Oyuncular |
Ali Poyrazoğlu Cezmi Baskın Serra Yılmaz Fikret Kuşkan Ozan Güven Rafa Radomisli Esin Pervane Fuat Onan Sezgin Devran |
| Müzik | Zen |
| Görüntü yönetmeni | Aydın Sarıoğlu |
| Kurgu | İsmail Canlısoy |
| Cinsi | Sinema filmi |
| Renk | Renkli |
| Yapım yılı | 2002 |
| Süre | 91 dakika |
| Ülke | Türkiye |
| Dil | Türkçe |
9, 2002 Türkiye yapımı bir Ümit Ünal filmidir. Türkiye'de 15 Kasım 2002'de gösterime girdi. Baştan sona dijital olarak çekilmiş ilk Türk filmidir.
Ümit Ünal'ın ilk filmi olan 9, İstanbul'da bir mahallede kimsesiz bir kızın öldürülmesi üzerine yapılan sorguyu konu alır. Film boyunca şüpheli 6 kişi polis kamerasına konuşur. Bunun dışında filmde yer alan görüntüler ise, karakterlerden birinin el kamerasıyla çekilenlerdir. Filmin bu yapısı, dijital çekimi gerekli ve doğal kılmıştır. 21. Uluslararası İstanbul Film Festivali'nin "Ulusal Yarışma Bölümü"nde yarıştığı sırada sansürlenmek istenmiş, ancak tepkiler ve üst kurulun incelemesi sonucunda film işletme belgesi almış ve sansürlenmemiştir.
Film, 75. Akademi Ödülleri'nde Türkiye'nin yabancı dilde en iyi film dalında Oscar aday adayı olarak seçilmiştir.[1][2]
Dikkat çekmiş bir film olmasına rağmen, VCD veya DVD'si ya da film müzikleri albümü satışa sunulmamıştır.
Açılışı
Film, Franz Kafka'nın Ceza Sömürgesi eserinden yapılmış şu alıntıyla açılır:
| "...ama çıt çıkmıyordu, en küçük bir uğultu bile duyulmuyordu. Makine böylesine sessiz çalıştığı için dikkatinizi çekmiyordu." |
Ardından, Merih Öztaylan'ın hazırladığı, sarı rengin tonlarının hâkim olduğu jenerik başlar. Jenerikte, oyunculardan Esin Pervane'nin görüntüleri kullanılmıştır.
Konusu
İstanbul'un kenar mahallelerinden birinde herkesin 'Kirpi' ismiyle tanıdığı bir sokak kızı (Esin Pervane) vahşice öldürülür. Mahalledekiler kız hakkında fazla bir şey bilmemektedir. Polis, bu cinayetle ilgisi olabilecek 6 kişiyi sorgulamaya başlar: Evhamlı bir adam olan fotoğrafçı Firuz (Ali Poyrazoğlu), mahallede kırtasiye dükkânı olan eski solcu Salim (Cezmi Baskın), ev kadını Saliha (Serra Yılmaz), mahallenin milliyetçi delikanlısı Tunç (Fikret Kuşkan), Saliha'nın oğlu Kaya (Ozan Güven) ve 'Amerikalı' adıyla tanınan, yarı deli bir adam (Rafa Radomisli).
Sorgulama ilerledikçe, mahallenin geçmişinde saklı şiddet, görünenin ardındaki gerçekler ve basit yaşam ayrıntılarına sinmiş faşizm ortaya çıkacaktır.
Karakterler
- Firuz (Ali Poyrazoğlu): Mahallenin fotoğrafçısıdır. Evhamlı ve titiz bir adamdır. Amerikalı'nın bulduğu dijital kamera ona aittir.
- Salim (Cezmi Baskın): Mahallede kırtasiye dükkânı vardır. Eski bir solcudur. Kirpi mahallede yaşarken, zaman zaman dükkânına gelip gitmiştir.
- Saliha (Serra Yılmaz): Muhafazakâr bir ev kadınıdır. Kaya'nın annesidir.
- Tunç (Fikret Kuşkan): Mahalle kasabının oğludur, babasının yanında çalışır. Mahallenin sıradan gençlerini simgeler. Milliyetçi bir adamdır. Kaya'nın yakın arkadaşıdır.
- Kaya (Ozan Güven): Saliha'nın oğludur. Cinayetin esas şüphelisidir. Cinayetten sonra bir süre ortalarda görünmez. Daha sonra bulununca, o da sorguya alınır. Uzak bir akrabalarının kızıyla nişanlıdır.
- Amerikalı (Rafa Radomisli): Mahallede kendi yaptığı kulübesinde yaşayan bir adamdır. Bir süre Amerika'da yaşadığından, mahalleliler kendisine Amerikalı lakabını takmıştır. Kirpi ara sıra onun yanında kalmıştır. Cinayet gecesi, Firuz'un kamerasını sokakta bulur.
- Kirpi (Esin Pervane): Sokaklarda yaşayan, mahallelinin hakkında fazla bir şey bilmediği bir kızdır. Tecavüz edilmiş, dövülmüş ve başı ezilerek öldürülmüş olarak bulunur. Mahalleliler, kızın sürekli, hangi dilde olduğunu anlayamadıkları bir şarkı söylediğini hatırlar.
- Manav (Fuat Onan): Kirpi'nin cesedini bulan kişidir. Sorguya alınır; ancak yalnızca tanıklığına başvurulur. Şüpheli değildir.
- Kaya'nın nişanlısı (Sezgin Devran): Kaya ortalıktan kaybolduğu sırada, ona ulaşmak için ifadesi alınır. Şüpheli değildir.
Özellikleri
9, uzun yıllar senaristlik yapmış olan Ümit Ünal'ın ilk filmidir. Ünal, filmin tamamını, sorgu sahnelerinin polis kamerasıyla çekilmiş olması gereğinden de yararlanarak, dijital olarak çekti. 9, Türk sinemasında baştan sona dijital olarak çekilmiş ve daha sonra 35 mm’ye aktarılmış ilk filmdir.[3] Türk sinemasında dijital kamera kullanımı, bu filmden sonra daha yaygın hale geldi. Filmin neredeyse tamamı, sorgu odasında, karakterlerin tek tek sorgulandığı sahnelerden oluşur. Bu durum, ilk bakışta filmin baştan sona tek düze bir şekilde ilerlemesi tehlikesi taşısa da, yapılan kurguyla bu aşıldı, giderek karakterlerin kendi aralarında konuştuğu duygusuyla ilerleyen bir film ortaya çıktı.[4] Film ayrıca, Merih Öztaylan'ın hazıladığı ve Zen'in müziğinin eşlik ettiği farklı jeneriğiyle de dikkat çekti.[4]
Çekimleri Temmuz - Ağustos 2001'de, İstanbul'da yapılan 9, aynı zamanda, Rafa Radomisli ve Esin Pervane'nin rol aldıkları ilk sinema filmidir.
6 ve 9
- Filmde sıkça 6 ve 9 sayılarına ve bu sayıların birbirinin tersi, bir başka deyişle, tersten bakınca birbirinin aynısı olmasına gönderme yapılır. Bu göndermeler, gerçeğin farklı bakış açılarına göre değişkenliği, ters zannedilen kavramların birbirine benzerliği, gerçeğin görünenin ardında gizli olması gibi, filmde tekrarlanarak vurgulanan kimi temalarla da örtüşür.
- Göndermelerin ilki ve belki de en açık olanı, filmin afişinde 9'un üst kısmının 6 sayısı olacak şekilde uzatılmış olmasıdır.
- Filmde cinayet nedeniyle, esas olarak 6 kişi sorgulanır. Ancak, seyirci, filmde 3 kişi daha görür (Kirpi, manav ve Kaya'nın nişanlısı) - toplam 9 kişi.
- Filmin bir sahnesinde, seyirci, bir apartman dairesinin numarasını görür. Numara 9 olarak görünse de, dikkatli bakıldığında 6 olan numaranın ters dönmesi nedeniyle 9 gibi göründüğü anlaşılır.
Film müzikleri
Filmin müzikleri, Zen grubunca yapıldı. Rock tarzında müzik yapan Zen'in, filmde, Tanbul adlı albümlerinde yer alan üç şarkısı kullanıldı. Bu şarkılar,
- Ben de Yalnızım
- Islak Kanatlar ve
- Uzun Düş'tür.
Bunların dışında, filmde Kirpi'nin söylediği şarkı duyulmaktadır. Kirpi'yi canlandıran Esin Pervane tarafından değil, Kaya'nın nişanlısını oynayan Sezgin Devran tarafından seslendirilen bu şarkı, eski bir Yidiş şarkısı olan "Spozhkelekh"tir.
Eleştiriler
Pek çok özelliğiyle deneysel bir film olarak nitelendirilebilecek 9, genellikle olumlu eleştiriler aldı. Radikal Gazetesi sinema yazarı Fatih Özgüven, Ümit Ünal'ın senaryo yazımındaki başarısını ve oyuncuların performanslarını övdükten sonra, filmle ilgili,
| "Ümit Ünal'ın filmi 'oyuncaklı' ve 'sanatlı' ama 'nakışlı' değil. En önemlisi, '9'da, Türk filmlerinin 'bundan sonra' nasıl görünmeleri gerektiği konusunda ciddi bir teklifi olan bir sinemacı ile karşı karşıyayız."[5] |
ifadelerini kullandı.
Beyazperde internet sitesi yazarlarından Serdar Kökçeoğlu da, Abbas Kiyarüstemi'nin 10 filmi üzerine yazdığı yazının sonunda, 9'u,
| "İran sinemasından gelen son derece önemli bu yapım, belki bizim yönetmenlerimizin de dijital kameralar üzerine bir kez daha düşünmelerini sağlayabilir. Bütün bu mantığı çözüp, Türk sinemasının son yıllardaki en önemli denemelerinden birine imza atmış olan Ümit Ünal'ın 9 filminin de, 10'dan geri kalmadığını belirtmek gerekiyor. Belki genç kuşak, onu daha da ileri götürebilir..."[6] |
cümleleriyle övdü.
Aynı sitede konuk yazar olarak kaleme aldığı yazısında Levent Türkan ise, dijital çekimin filmin yapısına son derece uygun düştüğünü belirtti ve gerçeği hem deforme eden hem gerçeklik duygusu veren dijital kamera görüntülerinin filmi biçimsel olarak mükemmel kıldığı yorumunu yaptı.[7]
Radikal Gazetesi yazarlarından Murat Özer de, oyuncuların performanslarını övdü ve filmin konusunun David Lynch filmlerinde tekrarlanan temalarla parallellik gösterdiğini belirtti.[8]
Öte yandan filme kimi olumsuz eleştiriler de getirildi. Evrensel Gazetesi sinema yazarı Filiz Cemsu, Ünal'ın filmde İstanbul'un sıradan, yoksul bir mahallesinde geçen olaylarla adeta toplumun bir ortalamasını almak istediği ve filmin bu noktada başarısız olduğu yorumunu yaptı. Cemsu, yazısının devamında eleştirilerini,
| "Fikrimce Ünal, Türk toplumunda yaygın olduğunu düşündüğü faşizmi süreçlerinden, kaynaklarından soyutlayarak vermiş. Faşizm denilen canavarın başlarını görmezlikten gelip sadece kuyruklarıyla uğraşmak oldukça basit bir çözüm bence. Sanat eseri, tabii ki, gerçeğin ta kendisi değildir ama hiç olmazsa gerçeklikten kaynaklanan bir "yanılsama" olmak zorundadır (özellikle "deneysel", "soyut" ve "fantastik" sinema yapmak niyetinde değilsek). Ümit Ünal'ın “9”u çekerken unuttuğu "şey" işte bu..."[9] |
cümleleriyle açıkladı.
Sansür
Film, 21. Uluslararası İstanbul Film Festivali'nin Ulusal Yarışma Bölümünde yarıştığı sırada Denetleme Alt Kurulunca sakıncalı bulunarak, Tayfun Pirselimoğlu'nun Hiçbiryerde adlı filmiyle birlikte üst kurula havale edildi; bu iki filme eser işletme belgesi verilmedi. Buna, filmde polise yapılan eleştirinin yol açmış olabileceği yorumları yapıldı ve bu karar pek çok kişi ve kuruluşça eleştirildi.[10][11]
21. Uluslararası İstanbul Film Festivali'nin Ulusal Yarışma jürisi başkanı yönetmen Erden Kıral da, Denetleme Üst Kurulunun 9 ve Hiçbiryerde'yi yasaklanması durumunda jüriden istifa edeceğini açıklayarak tepkisini belirtti.[12]
Denetleme Üst Kurulu ise, yaptığı toplantıda, 9 ve Hiçbiryerde filmlerinin yasaklanmamasına ve bu filmlere işletme belgesi verilmesine karar verdi.[13][14][15]
Ödülleri
Film 21. Uluslararası İstanbul Film Festivali'nde En İyi Film ödülünü kazandı. Serra Yılmaz'da bu filmdeki rolü ile En İyi Kadın Oyuncu ödülünü Zuhal Olcay'la (Hiçbiryerde) paylaştı.[16] Film ayrıca 14. Ankara Uluslararası Film Festivali'nde Ümit Ünal ile Onat Kutlar En İyi Senaryo Ödülü ve Umut Veren Yeni Yönetmen ödülü aldı. Fikret Kuşkan En İyi Erkek Oyuncu ödülünü kazanırken, Zen de En İyi Müzik ödülünün sahibi oldu. Serra Yılmaz, Cezmi Baskın, Ali Poyrazoğlu, Ozan Güven, Fikret Kuşkan, Rafa Radomisli ve Esin Pervane 10. ÇASOD Oyuncu Ödülleri'nde Jüri Özel Ödülü kazandılar.[17] Serra Yılmaz bu filmdeki rolü ile 2003 Sadri Alışık Ödülleri'nde En İyi Kadın Oyuncu ödülünü kucakladı.
| Yıl | Ödül | Kategori |
|---|---|---|
| 2002 | 21. Uluslararası İstanbul Film Festivali | En İyi Film |
| En İyi Kadın Oyuncu (Serra Yılmaz) | ||
| 14. Ankara Uluslararası Film Festivali | Onat Kutlar En İyi Senaryo Ödülü (Ümit Ünal) | |
| Umut Veren Yeni Yönetmen (Ümit Ünal) | ||
| En İyi Erkek Oyuncu (Fikret Kuşkan) | ||
| En İyi Müzik (Zen) | ||
| 10. ÇASOD Oyuncu Ödülleri | Jüri Özel Ödülü (Serra Yılmaz, Cezmi Baskın, Ali Poyrazoğlu, Ozan Güven, Fikret Kuşkan, Rafa Radomisli, Esin Pervane) | |
| 2003 | Sadri Alışık Ödülleri | En İyi Kadın Oyuncu (Serra Yılmaz) |
Akademi Ödülleri
9, 2003 yılı Akademi Ödüllerinde Yabancı Dilde En İyi Film Oscar'ı için yarışmak üzere Türkiye adayı olarak gönderildi.[1][2] Ancak film, yapılan eleme sonucunda ilk beş film arasına giremedi ve Oscar adayı olamadı.
Kaynakça
- 1 2 Akyol, Tuba. "Bizim için bu bir mucize". Milliyet Pazar. 11 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20140311081745/http://www.milliyet.com.tr:80/2002/11/28/pazar/paz04.html. Erişim tarihi: 2 Ekim.
- 1 2 İyinam, Şebnem (26/01/2003). "Sıfırdan Oscar'a...". Radikal Gazetesi. 30 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20131230234223/http://www.radikal.com.tr/haber.php?haberno=64157. Erişim tarihi: 2 Ekim.
- ↑ sinema.com "Türk sinemasında ilk dijital film: 9" (Son erişim tarihi: 2.10.2007)
- 1 2 turksinemasindan.blogspot.com (Son erişim tarihi: 2.10.2007)
- ↑ Radikal Gazetesi "Zeki, Ümit ve Billy W.", Fatih Özgüven. (Son erişim tarihi: 9.10.2007)
- ↑ beyazperde.com "Peki Ya 10'dan Sonra?", Serdar Kökçeoğlu. (Son erişim tarihi: 9.10.2007)
- ↑ beyazperde.com "9:-Peki Katil Kim?", Levent Türkan. (Son erişim tarihi: 9.10.2007)
- ↑ Radikal Gazetesi "Aydınlığın içindeki karanlık ", Murat Özer. (Son erişim tarihi: 9.10.2007)
- ↑ Evrensel Gazetesi "ÜMİT ÜNAL’IN 9’U", Filiz Cemsu. (Son erişim tarihi: 9.10.2007)
- ↑ Evrensel Gazetesi Kültür eki "Yasaklanmayı beklerken... ", Şenay Aydemir. (Son erişim tarihi: 2.10.2007)
- ↑ Radikal Gazetesi "Suya sabuna dokunmayın!" (Son erişim tarihi: 2.10.2007)
- ↑ Radikal Gazetesi "Kıral istifaya hazır", Erkan Aktuğ. (Son erişim tarihi: 2.10.2007)
- ↑ Evrensel Gazetesi "Abdülhamid’den bugüne", Şenay Aydemir. (Son erişim tarihi: 2.10.2007)
- ↑ Lokomotifkamera.com "YASAK FİLM REZALETİ" (Son erişim tarihi: 2.10.2007)
- ↑ Zaman Gazetesi "Denetleme Kurulu, filmleri ‘sakıncalı’ bulmadı" (Son erişim tarihi: 2.10.2007)
- ↑ İstanbul Kültür ve Sanat Vakfı sitesi Uluslararası İstanbul Film Festivali Ödülleri Arşivi (Son erişim tarihi: 2.10.2007)
- ↑ Habervitrini.com "TÜRK SİNEMASININ EN İYİLERİ BELLİ OLDU" (Son erişim tarihi: 2.10.2007)
Dış bağlantılar
- Radikal Gazetesi - Filme ilişkin Ümit Ünal ropörtajı (15.11.2002).
- Evrensel Gazetesi - Filme ilişkin Ümit Ünal ropörtajı (19.11.2002).
- Milliyet Pazar - Ümit Ünal ve Esin Pervane ropörtajı (28.11.2002).
- Altyazı Dergisi - Ümit Ünal'ın, derginin Temmuz-Ağustos 2002 sayısında sansüre ilişkin açıklaması.
- Allmovie.com sayfası (İngilizce)
- Beyazperde.com sayfası
- Filmkolik.com sayfası
- Nevarneyok.com.tr sayfası
- Radikal Gazetesi - Fatih Özgüven'in yazısı.
- Evrenselbasim.com - Filiz Cemsu'nun yazısı.
- Beyazperde.mynet.com - Levent Türkan'ın yazısı.
- Radikal Gazetesi - Murat Özer'in yazısı.
- Sinema.com tanıtım yazısı
- Sinema.com - Türk Sinemasında İlk Dijital Film: "9"
- Bigglook.com - Tanıtım yazısı ve filmden fotoğraflar.
| Ödüller | ||
|---|---|---|
| Önce gelen: Dar Alanda Kısa Paslaşmalar Herkes Kendi Evinde |
Uluslararası İstanbul Film Festivali Yılın En İyi Türk Filmi 2002 |
Sonra gelen: Uzak |
| ||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||