Abhazca

Abhazca
Telaffuz Abxaz
Etnik köken Abhazlar
Konuşan sayısı 112,740  (1993)[1]
Dil aileleri
Diyalektler Sadzlar
Yazı sistemi Abhaz alfabesi
Resmî durumu
Resmî dil  Abhazya
Onaylanmış azınlık dili  Türkiye
Dil kodları
ISO 639-1 ab
ISO 639-2 abk
ISO 639-3 abk

Turuncu yerler Abhazca ve abaza dillerini göstermektedir.

Abhazca (Abhazca: Аҧсуа бызшәа, aphsua bızşwa veya аҧҫшәа, aphɕşwa [2]), Kuzeybatı Kafkas dillerinden biridir. Esas olarak Abhazya ve Türkiye’de konuşulur. Abhazya Cumhuriyeti’nin Rusça ile birlikte resmi dilidir. Abhazca, Abhazya’da yaklaşık 150 bin kişi tarafından konuşulur. Abhazca ayrıca Rusya ve Suriye’de de konuşulan bir dildir.

Sınıflandırma

Abhazca, Kuzey Kafkasya kökenli Kuzeybatı Kafkas Dilleri öbeğine bağlıdır. Kuzeybatı Kafkas Dilleri, Kuzeydoğu Kafkas Dilleriyle ilişkili sayılır ve bu iki öbek Kuzey Kafkas dillerini oluşturur. Abhazca, Abazaca ile çok yakın bir dildi. Bu iki dili aynı dilin diyalektleri olarak değerlendiren görüşler de vardır. Öte yandan Ubıhça da Abhaz-Abaza dillerine yakın bir dil sayılır.

Coğrafi dağılımı

Abhazca asıl olarak, resmi dil olarak da kullanılan Abhazya’da konuşulur. 1995 tarihli Gürcistan Anayasası, Abhazya’da ikinci resmi dil statüsü tanımıştır. Abhazca, 19. yüzyılda Abhazya’dan sürülen muhacirlerin de dilidir ve bu muhacirlerin göç etmiş olduğu Türkiye ve Suriye gündelik dil olarak konuşulurdu. Almanya, Hollanda ve ABD’ye göç eden nüfus arasında bu dili konuşanlar mevcuttur.

Diyalektleri

Abhazca, başlıca üç diyalekte ayrılır:

Abhazca yazı dili, Abjua diyalektine dayanır.

Abhaz Kiril alfabesi

Abhaz alfabesi
Harf (Kiril) Transliterasyon IPA Karşılığı Harf (Kiril) Transliterasyon IPA Karşılığı
Аа a /a/ Мм m /m/
Бб b /b/ Нн n /n/
Вв v /v/ Оо o /o/
Гг g /g/ Ҩҩ /ɥ/
Гьгь g' /gʲ/ Пп p /pʼ/
Ҕҕ /ɣ/ Ҧҧ /p/
Ҕьҕь g̍' /ɣʲ/ Рр r /r/
Дд d /d/ Сс s /s/
Дəдə do /dʷ/ Тт t /tʼ/
Џџ ǰ /dʐ/ Тəтə to /tʷʼ/
Џьџь ǰ' /ʥ/ Ҭҭ /t/
Ее e /ɥ/ Ҭəҭə o /tʷ/
Ҽҽ /ʦ̢/ Уу u /w, u/
Ҿҿ c̨̍ /ʦ̢ʼ/ Фф f /f/
Жж ž /ʐ/ Хх x /x/
Жьжь ž' /ʑ/ Хьхь x' /xʲ/
Жəжə žo /ʐʷ/ Ҳҳ /ћ/
Зз z /z/ Ҳəҳə o /ћʷ/
Ʒʒ ʒ /ʣ/ Цц c /ʦ/
Ʒəʒə ʒo /ʣʷ/ Цəцə co /ʦʷ/
Ии i /i, j/ Ҵҵ /ʦʼ/
Кк k /kʼ/ Ҵəҵə o /ʦʷʼ/
Кькь k' /kʲʼ/ Чч č /tɕ/
Ққ /k/ Ҷҷ č̢ /tɕʼ/
Қьқь k̢' /kʲ/ Шш a /ʂ/
Ҟҟ /qʼ/ Шьшь š' /ɕ/
Ҟьҟь k̄' /qʲʼ/ Шəшə šo /ʂʷ/
Лл l /l/ Ыы y /ə/

Türkçeden Abhazca'ya geçen alıntılar

[3]

Türkiye'deki Abhazca araştırmaları

Bu konuda en dikkati çeken Ömer Büyüka'nın (1901-2001) çalışmalarıdır. Türkiye'deki Abhaz-Abaza kökenli Türk vatandaşları arasında "Ömer Amca" olarak tanınan ve sevilen Büyüka'nın yayımlanmış çalışmalarının yanında henüz yayımlanmamış çalışmaları da bulunuyor.

Not

  1. http://www.ethnologue.com/language/abk
  2. bağlantı g.: “Амрах'әага” (Güneş ışını)
  3. В. А. Касландзия etc., Абхазско-русский словарь, Сухум 2005
This article is issued from Vikipedi - version of the 2/3/2016. The text is available under the Creative Commons Attribution/Share Alike but additional terms may apply for the media files.