Agromyzidae

Vikipedi:Taksokutu
Agromyzidae

Bilimsel sınıflandırma
Alem: Animalia (Hayvanlar)
Şube: Arthropoda
(Eklem bacaklılar)
Alt şube: Hexapoda
Sınıf: Insecta
Takım: Diptera
(Çift kanatlılar )
Alt takım: Brachycera
(Karasinekler)
İnfra takım: Muscomorpha
Seksiyon: Schizophora
Üst familya: Opomyzoidea
Familya: Agromyzidae
Diğer adları
Yaprak galeri sinekleri, Yaprakoyanlar, Kazıcı sinekler
Cinsleri

Metne bakınız

Dış bağlantılar
Wikimedia Commons'ta Agromyzidae ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur.
Wikispecies'te Agromyzidae ile ilgili detaylı taksonomi bilgileri bulunur.

Agromyzidae, İki kanatlılar (Diptera) takımından bir böcek familyası.

Ufak sineklerdir. 27 cinse ait 2742 tür ile Diptera takımın en büyük familyalarından biridir. Bunların 1165'i Palearktik bölgededir. Bitkilerin yapraklarında ve diğer kısımlarında yaşayan, açık yeşilimsi, beyaz ve farklı şekillerde olan larvaları galeriler açan sineklerdir. Bitki oyan sineklerin yarısı bu familyaya aittir.

Türkiye'de 2009 yılı verilerine göre 165 türü bulunur. Türkiye'de Agromyzidae familyasına bağlı türlerle ilgili yapılan çalışmalar oldukça yenidir. Ekonomik zararlarına yönelik ilk çalışma Prof Dr. Niyazi Lodos tarafından 1962 yılında[1] yapılmıştır.

Morfoloji

Larvaları 1,8–4,0 mm uzunluğunda ve beyazımsı-sarı renktedir.

Pupaları 1,5–3,0 mm olup, renkleri sarı, sarımsı kahverengi, koyu kahverengi ve siyahtır. Puplaşma yaprakta galeri içinde ya da toprağın birkaç cm altında olabilir. Galeri içinde gelişenlerin pupalarının bir kısmı yenme açıklığında serbest olarak, nir kısmı ise ipeğimsi ipliklerle ya da yapışkan bir sıvıyla bağlanmış olarak bulunur. Çoğu kez pupanın ön stigmaları yaprak epidermisinden dışarıya açılır. Puplaşması toprakta olan larvalar, yaprağın epidermisini yay şeklindeki bir yarık hâlinde keserek dışarıya çıkarlar.

Erginlerin vücutları dar, ince ve uzun olup, genellikle mat veya parlak siyah, grimsi siyah renkte, bazı türler sarı, bazı türler ise metalik yeşil, mavi renktedir. Kanatları, 1,3 mm den 4,8 mm ye kadar değişen ölçülerdedir. Tür teşhislerinin yapılabilmesindeki en önemli özellik erkek genital organının yapısı olup, bunu ergine ait dış morfolojik özellikler izlemektedir.

Biyolojisi

Ergin dişiler hem beslenmek hem de yumurta bırakmak için ovipozitörlerini (yumurta koyma borusu) bitki dokularına batırıp çıkarır ve çıkan bitki özsuyunu emerek beslenir. Çiğbalı, erginlerin temel besinini oluşturur. Dişiler çoğu kez yaprakları sadece özsu aksın diye delerler. Yumurtalar ovipozitör yardımıyla açılan her bir noktacığa teker teker olmak üzere epidermisin altına bırakılır. İnkubasyon süresini 3–5 günde tamamlayan yumurtadan çıkan larva, yaprakta 2 epidermis arasındaki mesofil tabakasında galeri açarak beslenmeye başlar. Larvaları 3 deri değiştirerek pupa dönemine geçerler. Larvaların gelişme süreleri türlere ve ortam sıcaklığına bağlı olarak bir hafta ile birkaç ay arasında değişiklik gösterir. Pupa süreleri türlere ve ortam sıcaklığına göre farklılık göstermekte olup, en az 10 gün en fazla ise 6–10 ay sürmektedir. Pupalaşma yaprakta galeri içinde ya da toprağın birkaç cm altında gerçekleşir.

Kışı çoğunlukla pupa bazen de son dönem larva olarak bitki artıkları içinde, toprak üzerinde veya içinde geçirmektedirler. Sera koşullarında yıl boyunca aktif olabilen galerisineği türleri erginleri Mart ayı başından itibaren, hatta iklim koşullarının ılıman olması durumunda Ocak ayı sonundan itibaren doğada görülmeye, beslenmeye ve çiftleşmeye başlar.

Beslenme

Tamamı fitofag olup, larvaları bitki dokuları içinde beslenir. Erginleri, deldikleri bitkiden akan özsu ile beslenirler.

Oygu

Diğer kazıcı (oyucu) böcek larvalarının aksine, larvalar bitki dokularının iç yüzeylerinin üzerinde bulunurlar ve öne doğru uzatılabilen, alt arkaya doğru yönelmiş çift sıralı ağız kancaları ile hareket ederler. Öyle ki, yay şeklinde bir yol izleyerek, sonuçta ork gibi bir iz ya da delik oluştururlar. Bitki hücreleri sert kısımları ile birlikte yenerek bağırsakta sindirilir. Yeme şekilleri türlere özgüdür. Çoğunluk, larvalar, yeme galerisinin sonunda, ilk başladıkkları noktaya dönerler. Bu aşamadan sonra galerilerin yan hücrelerini yemeye başlarlar.

Kural olarak 4 çeşit oyma çeşidi vardır. İki taraflı oyma (yaprağın her iki tarafı pyulur), üst tarafı oyma (palizat parenkiması), alt tarafı oyma (sünger parenkiması) ve galeri açma (epidermisi oyma). Eğer açılan kanal genişliğinden uzunsa galeri şeklinde oyma, spiral şeklinde ise spiral şeklinde oyma, bir küme şeklinde ise kabarcık şeklinde oyma denir.

Yaprakların epidermisleri arasına galeri açarak zarar yapan Agromyzidae türlerinin tanınması bu galerilerin şekline göre de yapılabilmektedir.

Sınıflandırma ve Türkiye'deki türler

Agromyzinae alt familyası

Agromyzinae alt familyasında kanat
Yaprak oygusu (Agromyza vicifoliae)
Melanagromyza obtusa

Phytomyzinae alt familyası

Phytomyzinae alt familyasında kanat (Liriomyza trifolii)
Phytomyzinae alt familyasında kanat (Phytomyza)
Yaprak oygusu (Chromatomyia horticola)
Yaprak oygusu (Chromatomyia horticola)
Yaprak oygusu (Liriomyza amoena)
Yaprak oygusu (Phytomyza angelicastri)
Yaprak oygusu (Phytomyza angelicastri)
Yaprak oygusu (Phytomyza calthophila)
Yaprak oygusu (Phytomyza ilicis)
Yaprak oygusu (Phytomyza plantaginis)
Yaprak oygusu (Phytomyza ranunculi)
Yaprak oygusu (Phytomyza senecionis)
Yaprak oygusu (Phytomyza spinaciae)
Yaprak oygusu (Phytomyza spondylii)
Yaprak oygusu (Phytomyza tussilaginis)

Dipnotlar

  1. ↑ Niyazi Lodos (1962), Ege’de nohutlarda zararlı olan iki sinek türü: Liriomyza cicerina Rond. ve Phytomyza atricornis Meigen. Bitki Koruma Bülteni, 2 (10), 44-49.

Kaynakça

This article is issued from Vikipedi - version of the 3/7/2016. The text is available under the Creative Commons Attribution/Share Alike but additional terms may apply for the media files.