Ahmet Zogoğlu

Ahmet Zogu

Ahmet Zogu veya Ahmet Muhtar Bey Zogolli (Zogoğlu) (d. 1895 - ö. 1961), 1924-1928 yılları arasında Arnavutluk cumhurbaşkanı, 1928-1939 yılları arasında I. Zog adıyla Arnavut kralı olan Arnavut siyasetçi ve devlet adamı. 1939'da İtalya'nın Arnavutluk'u işgalinden sonra da krallık payesini önce Mısır'da, sonra Fransa'nın Nice kentinde sürgünde taşımıştır.

Hayatı

8 Ekim 1895’te Osmanlı İmparatorluğu'nun o zamanki Arnavutluk bölgesinde Mati şehrinin valisi Cemal Paşa Zogolli ile Salah Toptani Bey’in kızı Sadiye Hanım’ın üçüncü çocuğu olarak Burgajet kalesinde doğmuştur. Baba tarafından kökü 15. yüzyıla dayanan kuzeyli Geg’lerden Zogolli ailesine, anne tarafından orta Arnavutluk'lu Toptani ailesine dayanır . Kral olduktan sonra soyunu eski Arnavut krallarından İskender Bey'e (Skanderbeg) kadar çıkarmışsa da, bu iddiası genel kabul görmemiştir.

Osmanlı Devleti'nin 3. Ordusunun merkezi olan, Mustafa Kemal’in de gençlik yıllarını geçirdiği Manastır’daki ilkokul yıllarının ardından, eğitimini sürdürmek üzere 10 yaşında İstanbul'a gelip 1906 yılının sonbaharında Galatasaray Lisesi'ne kaydoldu.

Ancak Mektebi Sultani Şubat 1907 yarı yıl tatilinde büyük bir yangın geçirmiş, okulun arşivi ve kütüphanesi de dahil olmak üzere pek çok bölümü kül olmuştu. Bu yüzden Galatasaray’da eğitime iki yıl ara verildi. Ahmet Muhtar okula gidemediği bu dönemde akrabalarının yanlarında özel dersler alarak eğitimini yürüttü ve İkinci Meşrutiyet'in ilanına, 31 Mart Olayı'na, Hareket Ordusu'nun İstanbul’a girişine, II. Abdülhamit'in tahttan indirilmesine tanık oldu.

Galatasaray eğitime 1909 yılında tekrar başlayınca orta öğrenimine tekrar başladı. Babası Cemal Paşa'nın 1911 yılında ölümü nedeniyle yapılan çağrı üzerine ülkesine döndü ve 15 yaşında iken babasının valilik ünvanını aldı.^[1] Bu dönemde Türkçe "oğlu" ekini taşıyan Zogolli/Zogoğlu soyadını bırakarak Arnavutça "Kuş" anlamına gelen Zogu adını benimsedi.

Alman kökenli Prens Wilhelm von Wied’in Mart 1914'te dış güçler tarafından Arnavutluk yönetimine getirilmesi üzerine Ahmet Zogu, kendine bağlı kuzeyli birliklerle Sırbistan'a geçti. Avusturya–Macaristan İmparatorluğu ordusu ile askeri ilişkiler kurdu ve İmparator Franz Joseph tarafından kendisine Kraliyet Albayı rütbesi verildi.

1917-1919 yıllarını Viyana ve Roma’da geçirdikten sonra Arnavutluk’a dönen Ahmet Zogu, 1921 -1924 yılları arasında parti mücadelelerine katıldı ve kurulan hükümetlerde İçişleri, Dışişleri ve Başbakanlık görevlerinde bulundu. İçişleri Bakanlığı sırasında hükümete karşı hazırlanan bir darbe teşebbüsünü önledi (8 Mart 1922), daha sonra bir öğrenci tarafından girişilen suikast teşebbüsü üzerine (23 Şubat 1924) Zogu’nun adamları muhalefet partisi üyelerinden birini öldürdüler (20 Nisan 1924). Muhalefet partisi parlamentodan çekildi ve isyan çıkardı. İsyancı kuvvetlerin 10 Haziran 1924'da Tiran’a girmesi üzerine Yugoslavya’ya geçen Zogu, Yugoslavya’nın yardımı ve topladığı kuvvetlerle tekrar Tiran’a girip iktidarı ele geçirdi. Ocak 1925’te Tiran’da topladığı Büyük Kongre vasıtasıyla Anayasayı ve rejimi değiştirip Cumhuriyet ilân etti (21 Ocak 1925) ve Cumhurbaşkanı seçildi (31 Ocak 1925). Tiran’da toplanan kurultay 1928'de anayasayı yeniden değiştirerek krallığı kabul etti ve Zogu bir süre sonra, I. Zog unvanıyla kral ilân edildi (1 Eylül 1928). Bu dönemde Arnavutluk’ta, iktisat, toplum ve kültür alanlarında önemli yenilikler yapılmıştır.

1939 Nisanında, faşist İtalyan kuvvetlerinin Balkanlar üzerindeki politikaları nedeniyle ülkeyi istilâ etmeleri üzerine kral I. Zog, ailesiyle birlikte ülkeyi terk etmek zorunda kaldı önce İngiltere’ye daha sonra da Mısıra gitti. Ancak Albay Cemal Abdünnasır tarafından yapılan ihtilal nedeniyle 1953'de Mısır’ı da terk edip Fransada Nice’e yerleşti. 1961 Nisan ayında Paris'te vefat etti.

Kraliçe Geraldine

27 Nisan 1938'de Kral I. Zog, fakir düşmüş bir Macar soylu ailesine mensup olan Kontes Geraldine Apponyi ile evlendi. Kraliçenin annesi Gladys Virginia Steuart Amerikalı olup ünlü şair Robert Frost'un kuzini idi. Evlenmeden önce Geraldine, Amcasının Müdürlüğü sırasında Budapeşte Ulusal Müzesi'nin hediyelik eşya kısmında çalışıyordu.

Kral ile kontesin düğünü Tiran'da gerçekleşti. Evli çift Alman başbakanı Adolf Hitler'in hediye ettiği ateş kırmızısı renkli üstü açık bir Mercedes ile balayına çıktılar. Oğulları Leka 1939'da doğdu.

İtalyan işgalinden sonra kral ve kraliçe sırasıyla Yunanistan, Türkiye, İngiltere, Mısır, ABD ve Fransa'da yaşadılar. 1961'de Zog'un ölümünden sonra oğlu I. Leka adıyla sürgünde Arnavutluk kralı ilan edildi. Anne oğul bir süre İspanya'da, daha sonra Rodezya (Zimbabwe) ve Güney Afrika Cumhuriyeti'nde yerleştiler.

Haziran 2002'de Kral I. Leka ve Ana Kraliçe Geraldine'in Arnavutluk'a dönmesine izin verildi. Kraliçe aynı yılın Ekim ayında 87 yaşında Tiran'da vefat etti. Devlet töreniyle Ulusal Mezarlığa defnedildi. I. Leka halen kraliyet ünvanından feragat etmeksizin Tiran'da yaşamaktadır. Uluslararası silah ticaretiyle uğraştığına dair dünya basınında çıkan haberler mahkemeler yoluyla tekzip edilmiştir.

I. Leka'nın Leka Enver Zog Rıza Baudouin Msiziwe (1982 - ) adını taşıyan oğlu, halen II. Leka ünvanıyla Arnavutluk veliahtı ve 21 Ağustos 2007'den bu yana Arnavutluk kabinesinde bakan yardımcısıdır.

Ahmet Zogu'nun kızkardeşi Prenses Seniye Hanım (1908-1969), 1936'da II. Abdülhamit'in küçük oğlu Mehmet Abid Efendi (1905-1973) ile evlenmiştir. 1939'da Abid Efendi'ye İtalyanlar tarafından Arnavutluk tacının önerildiği rivayet edilir.

Kaynakça

1. Prof. Petrika Thengyilli “Albania during Ahmed Zogu (1895-1961)”. Ayrıca http://albania.dyndns.org/Zog%20bio/dupatrioteauministre.htm.