Aleksandr Şlyapnikov
| Aleksandr Gavriloviç Şlyapnikov | |
|---|---|
 | |
| SSCB Çalışma Halk Komiseri | |
| Görev süresi 8 Kasım 1917 - 1 Aralık 1918 | |
| Yerine gelen | Vasili Schmidt |
| Kişisel bilgiler | |
| Doğum | 30 Ağustos 1885 Murom, Rusya |
| Ölüm | 2 Eylül 1937 Moskova, SSCB |
| Partisi | Sovyetler Birliği Komünist Partisi |
| Mesleği | Bürokrat, Siyasetçi |
Aleksandr Gavriloviç Şlyapnikov (Rusçası: Александр Гаврилович Шляпников) (30 Ağustos 1885, Murom – 2 Eylül 1937, Moskova) Rus komünist siyasetçi, sendika lideri ve metal işçisi.
Gençliği
Şlyapnikov Rusya’da Murom kasabasında yoksul bir ailenin çocuğu olarak dünyaya gelir. Babası o küçük yaştayken hayatını kaybeder. 13 yaşında fabrikada işçi olarak çalışmaya başlar. 16 yaşından itibaren devrimci saflara katılır. 1903 yılında Bolşeviklere katılır. 1905 Devrimi öncesinde ve sırasında birçok kez Çarlık polisi tarafından tutuklanır. 1905 Devrimini başarısız olmasından sonra 1908 yılında yurt dışına çıkar. Devrimci faaliyetlerine Batı Avrupa’da devam eder. Burada bulunduğu sürede fabrikalarda çalışacak ve sendikalarda görev alacaktır.
1917 yılı
Şlyapnikov 1916 yılında Rusya’ya döner. 1917 Şubat Devrimi patlak verdiğinde Vyaçeslav Molotov ve Petr Zalutskii ile birlikte Petrograd’daki önde gelen Bolşeviklerdendir ve Pravda'nın yayın kurulundadır. O sırada önde gelen Bolşeviklerden Lenin, Zinoviev, Kamenev ve Stalin yurtdışında veya sürgündedir. 1917 yılı içinde Şlyapnikov Petrograd Sovyeti ‘nin yürütme kuruluna seçilir. Ayrıca Petrograd Metal İşçileri Sendikası ve Tüm Rusya Metal İşçileir Sendikasının başkanlığına seçilir. Bu dönemde fabrika sahipleri ile işçilerin yaptıkları maaş pazarlıklarında görev alır.
Ekim Devriminden sonra
Ekim Devrimiyle birlikte Bolşeviklerin iktidara gelmesiyle beraber oluşturulan yeni hükümet olan Sovnarkom’da Şlyapnikov Çalışma Halk Komiserliği görevine getirilir. Şlyapnikov devrmden sonra kurulan hükümetin sadece Bolşevikler tarafından değil diğer sosyalist partileri de katılımıyla kurulmasını savunacaktır. Alman İmparatorluğu Ordularının Petrograd üzerine yürümeleri üzerine bu şehirdeki önemli sanayi kuruluşlarının iç bölgelere taşınmasını örgütlemiştir. Ayrıca Çalışma Halk Komiseri görevi sırasında sanayide işçi denetiminin kurulmasının temellerini atmış, sanayinin kamulaştırılmasını tamamlamış ve devlet kurumlarına uzman sendika yetkililerini getirmiştir.
İç savaş sırasında
Bolşeviklerin iktidara gelmesiyle birlikte monarşi yanlısı Beyaz Ordunun başlattığı Rus İç Savaşı döneminde Güney Rusya’ya giderek kıtlıkla pençeleşen şehirlere gıda getirilmesi için uğraşır. 1918 yılınınsonuna doğru iç savaştaki Kafkasya Cephesi Devrimci Askeri Konseyine atanır. Bu dönemde Bolşevikler tarafından uygulanan ve fabrikalarda sıkı disiplini öngörerek sanayi işçilerinin haklarını askıya alan savaş komünizmi uygulamalarını eleştirir.
İşçi Muhalefeti
Şlyapnikov, ekonomik alanda işçilerin de karar mekanizmalarında yer almalarını savunuyordu. Bu görüşleri çerçevesinde Rusya Komünist Partisi (Bolşevik) içinde İşçi Muhalefeti adıyla oluşan hizipte yer alır. Bu muhalif harekette Aleksandra Kollontay ile birlikte liderlik yapar. Hareket içinde sendikacılar, sanayi işçi önderleri yer almaktadır. İşçi Muhalefeti ekonomiye yön veirlmesinde partinin tek söz sahibi kurum olmamasını, karar süreçlerine sendikaların da dahil edilmesini talep eder. 1921 yılında toplanan 10. Kongre kararlarıyla tüm hizipler kapatılacaktır. İşçi Muhalefetinin eleştirilei değerlendirilecek, çalışma hayatında işçilerin hakları artırılacak ancak ekonomik alandaki parti denetimi sendikalrla paylaşılmayacaktır. Şlyapnikov Merkez Komitesine dahil edilse de başkanı olduğu sendika başkanlıklarından el çektirilir. 1922 yılında Şlyapnikov ve Kollontay Komintern’e yaptıkları yazılı başvuruda partiyi eleştireceklerdir. Metnin imzacılarında iki parti üyesi partiden atılsa da Şlyapnikov, Kollontay ve Sergey Medvedev partiden atılmayacak, sadece uyarılacaklardır.
Gözden düşüş
Şlyapnikov bundan sonra siyasi alanda mücadele etmeyecek anılarını yazacak ve ekonomik planlama kurumlarında görev yapacaktır. Şlyapnikov ve Medvedev hakkında Parti Kontrol Komisyonu 1926 ve 1930 yılında hizipçilik ve muhalefet harekete bağlı olmaktan dolayı soruşturma açar. Ayrıca 1930 yılında yazdığı anılarında Ekim Devrimi sürecini yanlı aktarmaktan dolayı kamuoyu nezdinde özeleştiri yapması istenir.
Sonu
Şlyapnikov 1933 yılında partiden atılır ve 1935 yılında siyasi suçlardan ötürü tutuklanır. Stalin dönemindeki Büyük Temizlik adı altında yapılan tasfiyesi sırasında Sovyet Ceza Yasasının 58.Maddesinden yargılanan Şlyapnikov, suçlarını itiraf etmez ve kimseyi de ihbar etmez. Suçlu bulunan Şlyapnikov 2 Eylül 1937 günü idam edilir[1].
Kaynakça
- ↑ 1988 yılında parti üyeliği iade edilecek ve suçlandığı suçlardan aklandığı ilan edilecektir
Konuyla ilgili yazılan eserler
- Allen, Barbara. "Alexander Shliapnikov and the Origins of the Workers' Opposition, March 1919-April 1920." Jahrbuecher fuer Geschichte Osteuropas, 53 (2005): 1-24.
- Daniels, Robert. The Conscience of the Revolution: Communist Opposition in Soviet Russia. Cambridge, Mass., 1960; revised edition, Boulder, Col., 1988.
- Futrell, Michael. Northern Underground: Episodes of Russian Revolutionary Transport and Communications through Scandinavia and Finland, 1863-1917. London, 1963.
- Holmes, Larry E. For the Revolution Redeemed: The Workers Opposition in the Bolshevik Party, 1919-1921. The Carl Beck Papers in Russian and East European Studies, no. 802 (1990).
- Holmes, Larry E. "Soviet Rewriting of 1917: The Case of A. G. Shliapnikov." Slavic Review 2 (1979): 224-242.
- Shliapnikov, A. G. "A. G. Shliapnikov (avtobiografiia)." In Deiateli SSSR i oktiabr'skoi revoliutsii: avtobiografii i biografii, 3: 244-251. Edited by Iu. S. Gambarov et al. Moscow, 1927-29; reprint edition, 1989.
- Shliapnikov, A. G. On the Eve of 1917. Translated by Richard Chappell. London/New York, 1982.
- Sorenson, Jay. The Life and Death of Soviet Trade Unionism: 1917-1928. New York, 1969.