Askerlik hizmeti
- →Bu madde askerlik hizmeti ile ilgilidir. Kavramın daha geniş açıklaması için asker maddesine bakınız.
Askerlik hizmeti, herhangi bir ülkede belirli bir yaşa gelen vatandaşların, zorunlu olarak, belirli bir süre orduda görev yapması veya anlaşmalı oldukları bir süre boyunca meslek olarak icra etmesi. Ayrıca askerlik veya vatanî görev olarak da bilinir.
Tarihçe
Ordular, mesleği askerlik olan kişilerin dışında, ya belirli bir süre için zorunlu askerlik hizmetine alınan yetişkin kişilerden ya da gönüllülerden oluşur. Bir tür zorunlu askerlik hizmeti Antik Mısır'da da uygulanırdı. Napolyon Savaşları sırasında Fransa'da, bütün sağlıklı erkekleri askere alındı. Daha sonra Prusya, erkekleri askerlik eğitimi için bir süre askere çağırmaya başladı. Böylece, az sayıda askerden oluşan asıl ordu, savaş zamanında hizmet etmeye hazır, eğitim görmüş yedek askerlerin katılmasıyla büyüyordu.
Amerikan İç Savaşı'nda (1861-65) Güney ve Kuzey, zorunlu askerlik usulüne başvurdular. Ama, 19. yüzyıl boyunca ABD'de ve İngiltere'de barış zamanında zorunlu askerlik uygulanmadı. I. Dünya Savaşı'nda, İngiliz ordusu düzenli askerlerden ve gönüllülerden oluşuyordu. 1930'larda ABD ve İngiltere, oldukça küçük düzenli ordularla yetindiler. Almanya ve Japonya ise, zorunlu askere alma usulü uyguladılar ve büyük ordular kurdular. 1939'da İngiltere zorunlu askere almayı yeniden uygulamaya başladı.
II. Dünya Savaşı, hemen bütün ülkelerin orduya bakışlarını değiştirdi. Çoğunlukla iki yıllık bir süre için gençler askere alınarak güçlü ordular kuruldu. İngiltere'de zorunlu askerlik 1960'a değin sürdü. Günümüzde İngiltere'nin kara, hava ve deniz kuvvetleri gönüllülerden oluşmaktadır. ABD zorunlu askere almayı Vietnam Savaşı nedeniyle sürdürdü ve bu uygulamaya ancak 1973'te son verebildi.
Dünyada askerlik hizmeti
Günümüzde birçok ülkede halen zorunlu askerlik hizmeti uygulanmaktadır. Askerlik hizmeti zorunlu olmayan ülkelerde ise anlaşmalı oldukları süre boyunca kişiye maaş verilerek meslek olarak icra edilir. Amerika, Japonya, Kanada, Avustralya, İspanya, İtalya, İsveç, İngiltere, Fransa, Almanya gibi birçok ülkede zorunlu askerlik yoktur.
Düzenli ordusu olmayan İsviçre gibi bazı ülkelerde yükümlüler yaşamlarının belli bir döneminde askerlik hizmetine alınır ve bu süre boyunca her yıl birkaç hafta eğitim görürler.
Çin Halk Cumhuriyeti'nde yasalar gereği zorunlu askerlik hizmeti mevcut olmakla birlikte, ülkenin büyük nüfusu ve yeterli gönüllü sayısı nedeniyle zorunlu askerlik uygulanmamaktadır.
İsrail'de 18 yaşını doldurmuş ya da 12. sınıfı bitirmiş vatandaşlar için (bay ya da bayan) askerlik zorunludur. İsrailli Araplar, hamile ve evli kadınlar için askerlik zorunlu değildir. Askerlik hizmeti kadınlar için 2, erkekler için 3 yıldır.
Osmanlı'da askerlik hizmeti
Osmanlı Devleti'nde ordunun büyük bölümü, 1826'da Yeniçeri Ocağı kaldırılıncaya kadar tımarlı sipahiler ve yeniçerilerden oluşuyordu. Yeniçeriler düzenli ordunun sürekli askerleriydi. Tımarlı sipahiler ise yalnızca savaş zamanlarında orduya katılırlardı. Yeniçeri Ocağı'nın kaldırılmasından sonra bir süre süresiz askerlik uygulandı. 1843'te kura usulü kabul edildi. Buna göre askere alınan kişiler, beş yıl zorunlu askerlik yapıyordu. Sonraki yedi yıl için yedeğe ayrılıyor ve bu süre içinde yılda bir ay askerlik eğitimi görüyorlardı. 1869'da zorunlu askerlik süresi altı yıl, yedek askerlik süresi de 14 yıl olarak belirlendi. 1916'da, Osmanlı uyruğundaki herkesin askere alınması zorunluluğu getirildi. 45 yaşına kadar herkes yedek asker sayıldı.
Türkiye'de askerlik hizmeti
Türkiye'de zorunlu askerlik hizmeti uygulanır. 1916'da çıkarılan bir yasaya göre her erkek 21 yaşına geldiğinde ilk askerlik yoklamasını yaptırır. Günümüzde uzun dönem (tam dönem) zorunlu askerlik 12 aydır. Yüksek öğrenim görenlerde zorunlu hizmet süreleri yedek subay olanlar için 12 ay, kısa dönem er olanlar için 6 aydır.
| | |||||||||||||||
| 1924 | 1927 | 1935 | 1941 | 1945 | 1950 | 1963 | 1970 | 1984 | 1992 | 1993 | 1994 | 1995 | 2003-2013 | 2013-.. | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Topçu, süvari, fenniye, otomobil, sanayi ve mızıka: 24 Jandarma: 36 Denizci: 60 | Mızıka: 24 Jandarma: 30 Denizci: 36 | Jandarma: 30 | | | Jandarma: 30 Gümrük: 30 Denizci: 36 | | | | | | 73/3 tertipler: 21 | | | | |
Yükseköğrenim mezunu kişilerde askerlik
Önlisans mezunları er/erbaş statüsünde uzun dönem askerlik yaparlar. Lisans, yüksek lisans veya doktora mezunları ise yedek subay adayı olarak askerlik şubelerine müracaat ederler. Türk Silahlı Kuvvetlerinin o anki subay ihtiyacına ve kişinin kendi isteğine göre kişi uzun dönem yedek subay olarak 12 ay (aylıklı) ya da 6 ay Kısa Dönem Er/Erbaş olarak zorunlu askerlik görevlerini tamamlarlar.
Er olarak askerlik yaparken yükseköğrenim mezunu olunursa
Mezun olunduğunda birlik komutanına dilekçe ve taahhütname ile müracat edilir. Gerekli prosedürler tamamlandıktan sonra geçici olarak terhis olunur ve askerlik şubeleri tarafından yedek subay aday adaylarının tabi olduğu işlemler yapılır. Bu işlemler neticesinde;
1. Kısa dönem askerlik yapmasına karar verilirse;
- Geçici terhis olunmadan önceki askerlik süreleri 6 aydan fazla ise derhal terhis edilir.
- Süre 6 aydan az ise 6 aya tamamlayacak kadar daha askerlik yapılır ve terhis olunur.
2. Yedek Subay olarak askerlik yapılmasına karar verilirse; geçici terhis olunmadan önce yapılan askerlik hizmeti yanar ve 12 ay boyunca yedek subay olarak askerlik yapar.[3]
Dövizle askerlik
Oturma veya çalışma iznine sahip olarak; işçi, işveren sıfatıyla veya bir meslek ya da sanatı icra ederek, Türkiye'de geçirdikleri günler hariç en az üç yıl (365*3=1095 gün) yabancı ülkelerde (veya yabancı gemilerde) bulunan TC vatandaşları, askerlik bedelini (6.000 €, 2016 itibariyle 1.000 €) [4] dövizle öder ve askerlik eğitimi görmeden terhis olur. Daha önce 21 gün olan temel askerlik eğitimi gereksinimi 15 Aralık 2011 tarihinde yürürlükten kaldırılmıştır.[5]
Hayatını kaybeden askerlerin yakınlarının askerlik durumu
Şubat 2009 tarihinde çıkarılan bir yasa ile, askerlik yaparken, "terörle mücadele kapsamında" hayatını kaybeden yükümlülerin çocukları ile kardeşlerinin hiçbiri, "istekli olmadıkça" askere alınamaz, askerlik yapmakta olanlar ise terhis edilir.[6]
Aynı yasaya göre, askerlik hizmetini yerine getirirken terörle mücadele dışındaki herhangi bir nedenle ölen, kaybolan veya malul olanların kardeşlerinden sadece biri, istekli olmadıkça silah altına alınamaz.[6] Hayatını kaybeden askerin ebeveynleri ölü ise ya da bu konuda bir anlaşmaya varamıyorlarsa; öncelikle silah altında olan kardeşi (varsa) istekli olması halinde terhis edilir. Silah altında kardeşi yoksa veya silah altında olan kardeşi terhis olmak istemezse, askerlik hizmeti sırası gelen ilk kardeş, istekli olmadıkça askere alınamaz.[6]
Kaynakça
- ↑ "Askerlikte ortaçağa dönüyoruz". 20 Kasım 2011. 23 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://archive.is/lFZJh.
- ↑ "Günümüze Kadar Uygulanan Askerlik Hizmet Çeşitleri". 23 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://archive.is/vNSLR.
- ↑ "29 Yaş Askerlik Sınırı ve Uzun Dönem Askerlik Yaparken Üniversiteden Mezun Olunursa Ne Olur?". askerlik.tv. 29 Ekim 2012. 18 Nisan 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://archive.is/5bTRM.
- ↑ "Dövizle Askerlik". msb.gov.tr. 10 Şubat 2016. 23 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://archive.is/trA9d.
- ↑ "6252 Sayılı Kanun Değişikliği Sonrası Dövizle Askerlik Hizmeti Uygulaması". msb.gov.tr. 21 Aralık 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://archive.is/xtZ9.
- 1 2 3 "Şehit kardeş ve çocuklarına askerlikten muafiyet". ntv.com.tr. 06 Şubat 2009. 23 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://archive.is/BEpq8.