Aslan Asker Şvayk

Aslan Asker Şvayk ve Dünya Savaşı'nda Başından Geçenler

Can Yayınları'nın Türkçe çevirisi
Yazarı Jaroslav Hašek
Orijinal ismi 'Osudy dobrého vojáka Švejka za světové války'
Çevirmen Celal Üster
Ülke Çekoslovakya
Özgün dili Çekçe
Türü Roman, Taşlama
Yayınevi Can Yayınları
Anadilinde
basım tarihi		 2006
Sayfa sayısı 332
Anadilinde ISBN ISBN 975-07-0619-6

Aslan Asker Şvayk (çeşitli dillerdeki çevirilerde Švejk, Schweik ya da Schwejk olarak da yazılır, [ˈʃvɛjk] olarak okunur), Jaroslav Hašek'in taşlama türündeki mizah romanıdır. Kitabın illüstrasyonlarını Josef Lada, Hašek'in ölümünün ardından tamamlamıştır. Çekçe olan kitabın orijinal adı Osudy dobrého vojáka Švejka za světové války (İyi Asker Şvayk'ın I. Dünya Savaşı'ndaki Kaçınılmaz Maceraları)'dır.

Hašek'in ilk amacı Şvayk'ın altı ciltten oluşmasıydı. Ne var ki, ancak dördünü tamamlayabildi. Yazarın 1923'te tüberküloz'dan ölmesinin ardından, bu dört cilt genellikle bir kitapta toplandı.

Özeti

Roman Çek savaş gönüllüsü Josef Švejk'ı ve ordudaki maceralarıı anlatır. Öykü, Prag'a I. Dünya Savaşı'nı tetikleyen Saraybosna Suikasti haberinin gelişiyle başlar. Švejk, Avusturya İmparatoru'na sadakatle hizmet etmeye öylesine heveslidir ki, kimse onun apaçık bir embesil mi olduğunu yoksa Avusturya-Macaristan Ordusu'nun savaş çabalarının altını kurnazca kazıdığını anlayamaz. Buna rağmen, politik olarak hassas konularda yorumlar yapınca bir gizli polis tarafından tutuklanır ve hapse yollanır. Salıverilmeden önce de tımarhaneye yollanmıştır. Romatizma ağrıları çektiğinden hizmetçi kadının ittiği bir tekerlekli sandalye ile Prag'daki askere alma bürosuna gider. Ne yazık ki, Josef Švejk hasta numarası yaptığı düşünülerek hastaneye yollanır. Sonunda, askeri papaz Otto Katz'ın emir eri olarak orduya sevk edilir. Katz, Şvayk'ı kumarda Teğmen Lukaš'a kaptırır, Şvayk teğmenin emir eri olur. Cepheye yollanmak üzere hazırlanması için Lukaš taburuyla birlikte Güney Bohemya'daki České Budějovice kışlasına yollanır. Şvayk, Lukaš'ın bindiği treni, ve istasyonda beklediği halde Budějovice'ye giden diğer trenleri de kaçırır. Bunun üzerine Güney Bohemya'da Budějovice'yi bulmak için anlamsız bir yürüyüşe geçer. Sonunda her ne kadar ısrarla reddetse de asker kaçağı olarak tutuklanır ve birliğine kadar götürülür. Bundan sonra itaatinden dolayı terfi ettirilir.

Birlik, bundan sonra Doğu Cephesi'nde doğru uzun bir yolculuğa çıkar. Bir Macar sınır kasabasında durduklarında gene tutuklanır. Bu kez, saygın bir Macar vatandaşını da işin içine sokar kavga çıkarıp sokakta dövüşmekten. Cepheye varmadan, bir göle vardıklarında sahipsiz bir Rus üniformasını üzerinde denerken Rus asker kaçağı olduğu sanılarak hapse atılır. Daha sonra, kendi safına yeniden katılmayı becerir. Tamamlanamamış olan roman, Şvayk herhangi bir çarpışmaya katılma şansı bulamadan, ya da siperlere giremeden aniden bitiverir.

Kitapta öykü akışıyla doğrudan ilgili olmayan, Şvayk'ın anlattığı birçok anektot da vardır.

Yazınsal önemi ve eleştirisi

Birçok edebiyat eleştirmeni "Aslan Asker Şvayk"ı ilk savaş karşıtı roman olarak nitelendirir ve Remarque'ın Batı Cephesinde Yeni Bir şey Yok'unun öncülü olarak gösterir. Hatta, Joseph Heller eğer "Aslan Asker Şvayk"ı okumamış olsaydı "Catch-22" romanını hiç yazmamış olacağını söyler.[1][2]

Başka kültürel etkileri

Çekçe'de olan švejkovina, švejkovat ("şvayklamak"), švejkárna (askeri saçmalık), vb. kelimeler, Şvayk'ın aptallığı ve düzen yıkıcılığının dile birer yansımasıdır.[3]

Gerçek tarih, coğrafya ve günümüz bilimine anıştırma/gönderme

Roman, I. Dünya Savaşı'nda Avusturya-Macaristan'da geçer. Çoklu etnik yapısıyla bu imparatorluk uzun zamandan beri süregelen acılarla ve gerilimlerle doludur. Modern silahlar ve tekniklerle kabaran I. Dünya Savaşı, hızla insan öğüten bir makina olmuştur. 1 milyonu Avusturya askeri olmak üzere 15 milyon insan ölür. Jaroslav Hašek bu karmaşaya katılmış ve romanında bunu incelemiştir.

Almanca konuşan Habsburglar ve imparatorluk yöneticileri Çek topraklarını 1526'dan beri yönetmekteydiler. 20. yüzyılın gelişiyle beraber Çek Krallığı'nın merkezi olan Prag'ın nüfusu patlar. Endüstriyel devrimin etkisiyle büyük insan kitleleri şehre gelir. Çalışan sınıfın ayaklanışı kültürel devrime yol açar. Avusturya-Macaristan bu değişimleri umursamaz ve daha da yıpranıp, çağ dışı kalır. Sistem çürüdükçe, sıradan insanlar için saçma ve anlamsız bir hal alır. İmparatorluk güçleri, boş propaganda ve baskı yoluyla, muhaliflere karşı koymaları için zorlanır.

Kitaptaki bazı karakterler

Josef Lada'nın illüstrasyonuyla bir pub sandalyesinde Şvayk

Josef Švejk

Palivec, "pub" sahibi

Bretschneider, gizli polis

Askeri papaz Otto Katz

Teğmen Lukaš

Yüzbaşı Sagner

Albay Schröder

Jurajda, spiritualist aşçı

2. Teğmen Dub, sivil yaşamda kendini beğenmiş bir okul müdürü

Levazım Subayı Çavuş-Binbaşı Vaněk

Gönüllü asker Marek

Vodička, istihkâmcı, Şvayk'ın Macarlardan nefret eden arkadaşı

Askeri okul öğrencisi Biegler, üst toplumsal sınıftan bir budala

Baloun, obur bir kişi, Şvayk'tan sonra Lukaš'ın emir eri

Uyarlamalar

Josef Şvayk'ın Przemyśl, Polonya'daki heykeli

Aslan Asker Şvayk Bertolt Brecht'e esin kaynağı olarak II. Dünya Savaşı'ndaki maceralarını yazdırdı. Tabii ki II. Dünya Savaşı'nda Şvayk adıyla.

Şvayk çizgi romanlara, filmlere, bir operaya, bir müzikale, heykellere konu ve Avrupa'daki birçok restorana tema oldu.

Arthur Koestler tamamlanamamış "Aslan Asker Şvayk Yine Savaşa Gidiyor" (The Good Soldier Schweik Goes to War Again) üzerinde çalıştı.

Çeviriler ve uyarlamalar

İngilizce'deki başlıca çevirileri:

İlk çevirisi Hašek'in orijinalinin tam etkisini vermemektedir. Bazı kısımları eksiktir. Hašek'in diline tamamen karşıt bir biçimde, yazım tarzı kurudur ve hayalgücü eksiktir. Dah sonraki çeviriler daha iyiye doğru giderler.

Ayrıca bir de orkestra suiti The Good Soldier Overture ve Robert Kurka'ın yazdığı, sahne uyarlaması yaptığı bir opera da vardır. The Good Soldier Schweik

Ayrıca bakınız

Referanslar

  1. ↑ "A personal testimony by Arnošt Lustig". 3 Temmuz 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20130703091814/http://www.zenny.com/Heller.html. Erişim tarihi: 2008-06-04.
  2. ↑ Lustig, Arnošt (2003) (Czech). 3x18 (portréty a postřehy). Nakladatelství Andrej Šťastný. s. 271. ISBN 80-903116-8-7.
  3. ↑ Červinková, Hana (2004). "Time to Waste". The Journal of Power Institutions In Post-Soviet Societies 1. http://www.pipss.org/document236.html. Erişim tarihi: 2008-06-04.
  4. ↑ "Osudy dobrého vojáka Svejka (1986)". Internet Movie Database. 22 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20121022012648/http://www.imdb.com:80/title/tt0385141/. Erişim tarihi: 2008-06-19.
  5. ↑ http://www.thewestmorlandgazette.co.uk/leisure/3831036.TV_star_Sam_Kelly_plays_a_central_role_in_new_BBC_Radio_4_play/
  6. ↑ "e-BOOK TWO OF ŠVEJK IS HERE". 2005-12-16. 29 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20151029204941/http://dainfomaster.blogspot.com/2005/12/e-book-two-of-vejk-is-here.html. Erişim tarihi: 2008-06-04.
  7. ↑ "e-BOOK(s) THREE&FOUR OF ŠVEJK IS HERE". 2008-01-26. 29 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20151029204901/http://dainfomaster.blogspot.com/2008/01/e-book-two-of-vejk-is-here.html. Erişim tarihi: 2008-06-04.

Dış bağlantılar

This article is issued from Vikipedi - version of the 1/9/2016. The text is available under the Creative Commons Attribution/Share Alike but additional terms may apply for the media files.