Bihzâd
Bihzâd (Farsça: بهزاد) ya da tam sanıyla Üstâd Kemâleddin Bihzâd (1450-55?, Herat, İran-1535-36?, Tebriz, İran), İranlı minyatür sanatçısı. Minyatürcü olarak üslubu, öğretmen olarak da çalışmalarıyla İran minyatürünü büyük ölçüde etkilemiştir.
Biyografi
Küçük yaşlardayken kimsesiz kalan Behzad, o tarihlerde Herat kentini yöneten Timur'un yönetcilerinin koruması altındaki Mirak Nakkaş tarafından büyütüldü ve eğitildi. 1486'da başnakkaş oldu ve bu görevi 1506'ya değin sürdürdü.
1506'da İran'da Safevi hanedanının kurucusu olan I. İsmail (Şah) Herat'ı fethetti. 1514'te Herat valiliğine getirilen İsmail'in oğlu Tahmasb 1522'de Tebriz'e geri dönerken Behzad da onunla birlikte gitti. Tebriz'de hükümdarın koruması altındaki hanedan kitaplığının yöneticiliğine atandı, yazma kitapların minyatürlerle resmedilmesiyle görevlendirildi. Bu görevi ölümüne değin sürdürdü.
Öğretmen ve minyatürcü olarak Behzad, Tebriz'in bir sanat merkezi haline gelmesine önayak oldu. Öğrencileri arasında Kasım Ali, Mir Seyyid Ali, Aka Mirak ve Muzaffer Ali vardı.
Yapıtları ve üslubu
Behzad'ın yapıtlarının değerlendirilmesindeki başlıca sorun, onun elinden çıkmış özgün yapıtların kesin olarak saptanamamasındandır. Üslubunu çok yakından taklit eden öğrencileri birçok minyatür yaptığı gibi, dönemin koleksiyoncuları da onun minyatürlerini kolayca ayırt edebildikleri için Behzad yalnızca birkaç resmine imza atmıştı. 1486-1495 arasında gerçekleştirdiği minyatürlerinden ancak 32 tanesinin kesinlikle onun elinden çıktığı bilinir.
Behzad'ın yapıtları erken dönem minyatürlerden çok farklı değildir. Ama teknik ustalığı, kompozisyonda yarattığı yeniliklerle, dramatik anlatımla ve zengin renk bilgisiyle birleşince onu zamanının en büyük resim ustası durumuna getirmiştir. Uyum, insancıllık ve incelik gibi niteliklerle belirginleşen üslubu, minyatür sanatını görünüşteki katılıktan ve aşırı ayrıntılardan kurtarmış, Behzad İran resmine yeni bir soluk ve gerçekçilik anlayışı getirmişti.
Günümüze kalan ilk yapıtlardan ikisi, Sadi'nin Gülistan'ının yazma nüshasındaki imzalı minyatürlerdir. Sadi'nin Bostan adlı yapıtının 1488 tarihli bir yazma nüshasına (Kahire'de Mısır Ulusal Kitaplığı) çizdiği beş minyatür, pek çok bilim adamınca onun günümüze kalmış en iyi yapıtları olarak kabul edilir.
1494'te yaptığı Havarnak Kalesi'nin minyatürü, Behzad'ın karmaşık bir sahneyi zengin ve akıcı bir kompozisyona dönüştürmedeki yeteneğinin bir kanıtıdır. Bu yapıt onun, özenli gözlemcilikle gereksiz karışıklıklardan kaçınıp anlamlı ayrıntıları betimleme becerisini ortaya koyar.
Orhan Pamuk'un Benim Adım Kırmızı Behzad'tan ayrıntılı biçimde bahsedilir.[1]
Referanslar
Kaynaklar
- Ana Britannica, Cilt 5, s. 63-64
- Türk Minyatür Sanatı