Orhan Pamuk

Orhan Pamuk
Doğum 7 Haziran 1952 (1952-06-07)
İstanbul, Türkiye
Meslek Yazar
Dönem 1974-günümüz
Tür Postmodern roman
Edebî akım Postmodernizm
Önemli ödülleri Nobel Edebiyat Ödülü (2006)
İnternet sitesi
orhanpamuk.net

Notlar

Karanlık ve Işık romanı 1982 yılında Cevdet Bey ve Oğulları adıyla yayımlandı.

Ferit Orhan Pamuk (d. 7 Haziran 1952, İstanbul), Türk[1] yazar. Birçok başka edebiyat ödülünün yanı sıra 2006 yılında Nobel Edebiyat Ödülünü kazanarak bu ödülü alan en genç kişilerden biri olmuştur.[2] Kitapları altmış üç dile çevrildi, yüzü aşkın ülkede yayımlandı ve 13 milyon baskı yaptı.[3] 2006 yılında TIME dergisi tarafından dünyanın en etkili 100 kişisinden biri seçilen Pamuk, Nobel ödülünü alan ilk Türk vatandaşıdır.[2]

Bir süre Taraf gazetesinde makaleler de yazmıştır.[4]

Yaşam öyküsü

Orhan Pamuk yazarlığa 1974 yılında başladı. 1979 yılında ilk romanı olan "Karanlık ve Işık" ile katıldığı Milliyet Roman Yarışmasında birincilik ödülünü Mehmet Eroğlu ile paylaştı. Bu romanı 1982 yılında Cevdet Bey ve Oğulları adıyla yayımlandı. 1983 yılında bu kitapla Orhan Kemal Roman Ödülüne layık görüldü.

Pamuk'un daha sonra yazdığı kitaplar da çok sayıda ödül kazandı. İkinci romanı olan Sessiz Ev 1984 yılında Madaralı Roman Ödülünü kazandı. Bu romanın Fransızca tercümesi de 1991 yılında Prix de la Découverte Européenne ödülüne hak kazandı. 1985 yılında yayımlanan tarihi romanı Beyaz Kale ile 1990 yılında ABD'de Independent Award for Foreign Fiction ödülünü kazandı ve yurt dışında tanınmaya başlandı.[5] Orhan Pamuk, 2002 yılında yayımlanan Kar kitabını, Türkiye'nin etnik ve politik meseleleri üzerine kurulu bir politik roman olarak tanımlamaktadır. Kar romanı Amerika Birleşik Devletleri'nde 2004 yılında "yılın en iyi 10 kitabından biri" olarak gösterilmiştir. Yıllar geçtikçe Orhan Pamuk'un Türkiye dışındaki ünü artmaya devam etti. 1998 yılında yayımlanan Benim Adım Kırmızı 24 dile çevrildi ve 2003 yılında İrlanda'nın ünlü International IMPAC Dublin Literary Award ödülünü kazandı.

Romanlarının dışında, yazılarından ve söyleşilerinden seçmelerin ve bir hikâyesinin yer aldığı Öteki Renkler (1999) ve Ömer Kavur'un yönettiği Gizli Yüz adlı filmin senaryosu (1992) vardır. Bu senaryo, 1990 yılında yayımladığı Kara Kitap romanındaki bir bölümden yola çıkılarak yazılmıştır.

Orhan Pamuk ABD'de yayımlanan Time dergisinin 8 Mayıs 2006 tarihli sayısının "Time 100: Dünyamızı Biçimlendiren Kişiler" başlıklı kapak yazısında tanıtılan 100 kişiden biri oldu[6]. 2007 Mayıs'ında yapılan 60. Cannes Film Festivali'nde jüri üyeliği yapmıştır[7]

Nobel ödülü

Orhan Pamuk 12 Ekim 2006 tarihinde Nobel Edebiyat Ödülü'nü kazanarak Nobel Ödülü kazanan ilk Türk olarak tarihe geçmiştir. Akademi'nin 12 Ekim 2006 günü saat 14:00 civarında yayınladığı,

2006 Nobel Edebiyat Ödülü 'Kentinin melankolik ruhunun izlerini sürerken kültürlerin birbiriyle çatışması ve örülmesi için yeni simgeler bulan' Orhan Pamuk'a verilmiştir.

şeklindeki basın bildirisiyle Nobel Edebiyat Ödülü'nün Orhan Pamuk'a verildiği resmen açıklandı.[8] Pamuk 7 Aralık 2006'da, İsveç Akademisi'nde Babamın Bavulu başlığı altında hazırladığı Nobel konuşmasını Türkçe yaptı, Türkçe bilmeyen izleyiciler ellerindeki çeviri metinden konuşmayı takip etti, birçok televizyon kanalı konuşmasını canlı yayınladı.[9] Orhan Pamuk ödülünü 10 Aralık 2006 günü Stockholm Konser Salonu'nda düzenlenen ödül töreninde İsveç kralı XVI. Carl Gustaf'ın elinden aldı.[10]

Romancılığı

Orhan Pamuk'un romancılığı postmodern roman kategorisinde değerlendirilmektedir[11]. Eleştirmen Yıldız Ecevit Orhan Pamuk'u Okumak adlı kitabında [12] onun avangard romancılığını değerlendirmektedir. Özellikle Beyaz Kale, Kara Kitap, Yeni Hayat, Benim Adım Kırmızı'dan yola çıkarak bize kendisini ve olayların gelişimini anlatır. Aynı şekilde edebiyat tarihçisi Jale Parla da Don Kişot'tan Günümüze Roman adlı kapsamlı yapıtında[13], Benim Adım Kırmızı'dan hareketle Orhan Pamuk'un eserlerini karşılaştırmalı edebiyat bağlamında irdeler. Parla'ya göre Pamuk, Türk romanının aldığı önemli dönemeçlerin sahibi olan bir yazardır. Doğu-Batı sorunsalıyla estetik düzeyde hesaplaşmaya yönelen Ahmet Hamdi Tanpınar ve Oğuz Atay gibi önemli yazarlardan biridir. Pamuk, bu sorunsalı kültürel ve felsefi içerimleriyle edebiyatına taşımış, özellikle Kara Kitap'ta bu tema bağlamında önemli, çok katmanlı bir edebi metin örneği sergilemiştir. 2016 yılında okurlarıyla bir araya gelen Orhan Pamuk, niçin yazdığı sorusuna: "Benim yazdığım gibi kitaplar yazılsın da okuyayım diye yazıyorum. Bir türlü mutlu olamadığım için yazıyorum, demek ki mutlu olmak için yazıyorum." diye cevap vermiştir. Pamuk, bir söyleyişisinde ise kendi romancılığı için: "Ben edebi ilhama inanıyorum. Bir akşam uyurum, bir sabah kalkarım ki bir roman gelmiş, yukarıdan bana yollanmış. Hop, üç günde yazı yazıp verebilirim" ifadelerini kullanmıştır.[14]

Eleştiriler

Orhan Pamuk'un Nobel Edebiyat Ödülü'nü kazanması değişik tepkilerle karşılaştı. Ödülün Pamuk'a Türkiye tarihi ile ilgili demeçleri dolayısıyla verildiği iddiasında bulunuldu.[15] Orhan Pamuk Nobel ödülünü almadan on ay önce 19 Aralık 2005 Cumhuriyet Gazetesi'nde yayımlanan Erol Manisalı'nın "Orhan Pamuk Nobel'i Garantiledi" başlıklı yazısı Pamuk'un ödülü almasının ardından popülerleşti ve Orhan Pamuk'un Nobeli hakkındaki olumsuz eleştiriler bu yönde gelişti.[16] TRT'de Banu Avar'ın hazırlayıp sunduğu "Sınırlar Arasında" adlı belgeselin Pamuk'un Nobel ödülünü almasından bir gün sonra yayımlanan bölümünde Pamuk, Nobel ödülleri ve İsveç ile ilgili olumsuz eleştiriler yer aldı.[17] Demirtaş Ceyhun hazırladığı imza metninde Orhan Pamuk'un kitaplarını "Amerikan patentli postmodern romanlar olarak" adlandırmış ve "Nobel ödülünün Pamuk'a verilmiş bir ücret" olduğunu söylemiştir.[18] Basında Cumhurbaşkanı Ahmet Necdet Sezer'in Orhan Pamuk'u kutlamadığına dikkat çekildi[19]. Ödüle yabancı basından olumsuz eleştiriler de gelmiş, ödülün siyasi sebeplerden dolayı verildiği belirtilmiştir.[20]

Orhan Pamuk'un eserlerinde Atatürk hakkında kullandığı üslup ve yazıları da kimi eleştirilere uğradı. [16][21].

Bir kısım edebiyatçı Orhan Pamuk'un eserlerindeki bazı bölümlerin diğer yazarlara ait başka eserlerden fazlasıyla esinlendiğini savunmakta, özellikle bazı romanlarındaki belli kısımların diğer kitaplardan neredeyse tamamen alıntı olduğunu öne sürmektedir. Hürriyet Gazetesi yazarı Murat Bardakçı 26 Mayıs 2002 tarihinde belgeleri ile yazarı sahtecilik ve intihal ile suçlamıştır. Murat Bardakçı'ya göre Orhan Pamuk'un Benim Adım Kırmızı romanı, hikâyesi ve anlatım şekli ile Amerikalı yazar Norman Mailer'in Ancient Evenings adlı romanının bir kopyasıdır. Ayrıca suçlamalara göre Orhan Pamuk'un Beyaz Kale adlı romanı Mehmet Fuat Carım'ın Kanuni Devrinde İstanbul isimli eserinden birebir pasajlar içermektedir.[22] Orhan Pamuk günümüze dek bu konuyla ilgili herhangi bir açıklamada bulunmamıştır.

Orhan Pamuk'un Sri Lanka'da düzenlenecek olan Edebiyat Festivaline katılması Sınır Tanımayan Gazeteciler Örgütü (Reporters sans frontières) tarafından eleştirildi. Örgüt Orhan Pamuk'u ve festivale katılmak isteyen diğer edebiyatçıları Sri Lanka'daki baskıları meşru hale getirmekle suçladı.[23][24]

Orhan Pamuk davası

Yazar Orhan Pamuk, Das Magazin adlı haftalık İsviçre dergisine verdiği bir röportajda, "Bu topraklarda 30 bin Kürt ve 1 milyon Ermeni öldürüldü. Benden başka kimse bundan bahsetmeye cesaret edemedi" açıklamasında bulununca hakkında TCK'nın 301. maddesinden ‘Türklüğe hakaret’ davası açıldı.

16 Aralık 2005'de ilk duruşması yapılan Pamuk davası Adalet Bakanlığı'ndan beklenen yazı gelmediği için 7 Şubat 2006 tarihine ertelendi. Şişli Asliye Ceza Mahkemesi, bu tür davalar için Adalet Bakanlığı'nın yazılı izninin gerektiğini belirterek izin verilip verilmediğinin sorulması için bakanlığa yazı yazılmasına karar verdi ve duruşmayı da 7 Şubat 2006'ya erteledi. Duruşmanın ertelenmesi kararına AB yetkililerinden tepkiler geldi. Dava günü Şişli Adliyesi önündeki Pamuk ve yabancı yetkililere yönelik protesto gösterileri, Türkiye ve dünya basınında önemli yer tuttu.

AB - Türkiye Karma Parlamento Eş Başkanı Joost Lagendijk, "hükümet, parlamentoya değişiklik yasası getirebilir. Yapılacak şey budur. Türkiye'nin imajına büyük bir zarar vermiştir. Avrupa'da kötü bir imaj doğmuştur. Ünlü bir yazar hakkında dava açarsanız, dışarıda milliyetçiler bu yazarı dövmek için arabasına saldırırsa, burada ciddi bir sorun vardır" dedi.

AP (Avrupa Parlementosu) Türkiye Raportörü Camiel Eurlings de, hükümetin yazar Orhan Pamuk davasını düşürmesi gerektiğini belirterek, hükümet reform taahhüdüne sadık kalmalı şeklinde konuştu.

Türkiye ile AB arasında ciddi gerilime neden olan Orhan Pamuk’un hakkındaki dava 22 Ocak 2006 tarihinde düştü.

Adalet Bakanlığı, Şişli İkinci Asliye Ceza Mahkemesi'ne gönderdiği yazıda, Yeni Ceza Yasası gereği izin yetkisi olmadığını hatırlatarak, Pamuk'un yargılanması için Adalet Bakanlığı’nın izin verdiğine ilişkin belge bulunmadığını bildirdi. Mahkeme bu gerekçeyle davanın düşmesine karar verdi.[25]

Yayımlanmış eserleri

Devlet nişanları

Fransa Ordre des Arts et des Lettres Kumandanı
 2006
Fransa Légion d'honneur Subayı
 2012[26]

Ödülleri

Yıl Ödül Ülke Eser
1979 Milliyet Roman Yarışması Ödülü Türkiye Karanlık ve Işık (iki yazar arasında paylaşıldı)
1983 Orhan Kemal Roman Ödülü Türkiye Cevdet Bey ve Oğulları
1984 Madaralı Roman Ödülü Türkiye Sessiz Ev
1990 Independent Yabancı Roman Ödülü Ingiltere Beyaz Kale
1991 Prix de la Découverte Européene Fransa Sessiz Ev (Fransızca çevirisi nedeniyle)
1991 Antalya Altın Portakal film festivali en iyi senaryo Türkiye Gizli Yüz
1995 Prix France Culture Fransa Kara Kitap
2002 Prix du Meilleur Livre Etranger Fransa Benim Adım Kırmızı
2002 Premio Grinzane Cavour İtalya Benim Adım Kırmızı
2003 Uluslararası IMPAC Dublin Edebiyat Ödülü İrlanda Benim Adım Kırmızı
2005 Prix Médicis Etranger Fransa Kar
2005 Alman Yayıncılar Birliği Barış Ödülü Almanya
2005 Richarda Huch Ödülü Almanya
2006 Le Prix Méditerranée étranger Ödülü Fransa Kar[27]
2006 Nobel Edebiyat Ödülü İsveç Babamın Bavulu
2006 Washington Universitesi Seçkin Hümanist Ödülü Amerika Birleşik Devletleri[28]
2008 Ovid Ödülü Romanya
2010 Norman Mailer Yaşam Boyu Başarı Ödülü Amerika Birleşik Devletleri
2012 Sonning Ödülü Danimarka
2012 Legion D'honneur Fransa[29]
2014 Mary Lynn Kotz Yılın Sanat Kitabı Ödülü Amerika Birleşik Devletleri Şeylerin Masumiyeti[30]
2014 Tabernakul Edebiyat Ödülü Makedonya[31]
2014 EMYA (Avrupa'da Yılın En İyi Müzesi Ödülü) Estonya Masumiyet Müzesi[32]
2014 Helena Vaz da Silva Avrupa Ödülü Portekiz[27]
2015 Aydın Doğan Vakfı Roman Ödülü Türkiye Kafamda Bir Tuhaflık
2015 Erdal Öz Ödülü Türkiye Kafamda Bir Tuhaflık
2016 Yasnaya Polyana Edebiyat Ödülü (“Yabancı Edebiyat” kategorisi) Rusya Kafamda Bir Tuhaflık

Fahri Doktoraları

Onur üyelikleri

Kaynakça

  1. Ama ben Türk'üm Radikal (17/10/05)
  2. 1 2 "Orhan Pamuk". İletişim Yayınları. 15 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20131215041736/http://www.iletisim.com.tr/iletisim/person.aspx?pid=107. Erişim tarihi: 30 Kasım.
  3. Orhan Pamuk 60 Dilde
  4. http://www.taraf.com.tr/orhan-pamuk
  5. "Nobel prize for hero of liberal Turkey stokes fears of nationalist backlash" (Türkçe). 26 Ocak 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20080126162616/http://books.guardian.co.uk:80/nobelprize/story/0,,1921391,00.html. Erişim tarihi: 1 Aralık 2007.
  6. "Orhan Pamuk Teller of the Awful Truth" (İngilizce). 22 Kasım 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20081122072238/http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,1187233,00.html. Erişim tarihi: 2006-10-18.
  7. "Pamuk, Cannes'da jüri üyesi" (Türkçe). 21 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20150221195655/http://www.hurriyet.com.tr/kultursanat/6363064.asp?gid=180. Erişim tarihi: 2007-04-19.
  8. "2006 Nobel Yazın Ödülü" (Türkçe). 9 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20121109115604/http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/literature/laureates/2006/pamuk-bibl-t.pdf. Erişim tarihi: 2006-10-12.
  9. "Pamuk’tan tarihi konuşma: Babamın Bavulu". ntvmsnbc.com. 7 Aralık 2006. http://www.ntvmsnbc.com/news/393375.asp. Erişim tarihi: 30 Kasım.
  10. "Nobel, Orhan Pamuk’un ellerinde". ntvmsnbc.com. 10 Aralık 2006. http://www.ntvmsnbc.com/news/393611.asp. Erişim tarihi: 30 Kasım.
  11. Engin Kılıç (1999). Orhan Pamuk'u Anlamak. İletişim Yayınları. ISBN 975-470-631-X.
  12. Yıldız Ecevit (1996-2004). Orhan Pamuk'u Okumak. İletişim Yayınları. ISBN 975-05-0220-5.
  13. Jale Parla (2000). Don Kişot'tan Günümüze Roman. İletişim Yayınları. ISBN 975-470-796-0.
  14. http://www.ntv.com.tr/sanat/orhan-pamuk-aliskanlik-oldugu-icin-yaziyorum,Mc6_3xxQP0GOdz8sos1crA
  15. "Pamuk’un Nobeli’ne tepkiler..." (Türkçe). http://www.ntvmsnbc.com/news/387941.asp. Erişim tarihi: 29 Ocak 2008.
  16. 1 2 Emin Çölaşan. "Nobel'li 'Türk'... Maskenin arkası" (Türkçe). Hürriyet Gazetesi. 21 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20150221194258/http://hurarsiv.hurriyet.com.tr/goster/haber.aspx?id=5270637&yazarid=5. Erişim tarihi: 2006-10-21.
  17. "TRT'de Nobel programı skandalı" (Türkçe). 21 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20150221193651/http://www.milliyet.com.tr/2006/12/13/son/sonsiy03.asp. Erişim tarihi: 29 Ocak 2008.
  18. "Nobel Orhan Pamuk'a verilmiş bir ücrettir" (Türkçe). 15 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20131215041000/http://www.turksolu.org/119/ceyhun119.htm. Erişim tarihi: 29 Ocak 2008.
  19. "Sezer Orhan Pamuk'u kutlamadı" (Türkçe). 8 Aralık 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20071208044502/http://www.cnnturk.com:80/TURKIYE/haber_detay.asp?PID=318&haberID=246900. Erişim tarihi: 2006-10-18.
  20. Bu eleştirilere göre Pamuk, Ermeni Kırımını Türkiye'deki resmî tarih anlayışının aksine reddetmediği için ödüllendirilmiştir 14 Ekim 2007 tarihli CBS haberi (İngilizce) 14 Ocak 2011 tarihinde erişilmiştir
  21. Fatih Altaylı. "Ahmet Taner Kışlalı'nın Kaleminden Orhan Pamuk" (Türkçe). Haber Vitrini. 18 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20120118192717/http://www.habervitrini.com/haber.asp?id=202216. Erişim tarihi: 2006-10-21.
  22. Murat Bardakçı'nın 26 Mayıs 2002 tarihli yazısı
  23. BBC Türkçe, 20.01.2011, Orhan Pamuk ve diğer yazarlara suçlama: Sri Lanka'daki baskılar meşrulaştırılıyor
  24. Hürriyet Daily News (İngilizce), 20.01.2011, Sri Lanka trip puts Turkish author Pamuk in watchdog's black book
  25. Yazar Orhan Pamuk'un 301 Davası Düştü
  26. "Orhan Pamuk Awarded Officier De l'Ordre National De La Legion D'Honneur". Getty Images. 29 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20151029044840/http://www.gettyimages.com:80/detail/news-photo/turkish-novelist-orhan-pamuk-the-2006-winner-of-the-nobel-news-photo/154981997. Erişim tarihi: 14 Ekim 2014.
  27. 1 2 http://www.europanostra.org/news/480/
  28. "2006 Nobel Prize-winner Orhan Pamuk to receive Washington University's inaugural Distinguished Humanist Medal Nov. 27". Washington University in St. Louis. 2006-11-13. http://news-info.wustl.edu/news/page/normal/8229.html. Erişim tarihi: 2008-09-03.
  29. http://www.hurriyet.com.tr/kultur-sanat/haber/21807573.asp
  30. http://www.hurriyet.com.tr/kultur-sanat/haber/24957409.asp
  31. http://www.zaman.com.tr/kultur_orhan-pamuk-makedonya-uluslarasi-tabernakul-edebiyat-odulunu-aldi_2189299.html
  32. http://www.cnnturk.com/haber/kultur-sanat/diger/orhan-pamuk-odulunu-somadaki-madencilere-adadi

Dış bağlantılar

This article is issued from Vikipedi - version of the 12/26/2016. The text is available under the Creative Commons Attribution/Share Alike but additional terms may apply for the media files.