Biyom
Biyom, biyosferin aynı iklim koşullarında ve aynı bitki örtüsünün egemen olduğu çok geniş bölümlerini belirten çevrebilim terimidir. Yeryüzündeki birbirine bitişik, benzer yayılmış yaşam alanları olarak da tanımlanabilir.
Her biyomda, egemen bitki örtüsü, o biyoma özgü bir dizi hayvan topluluğunu barındırır. Her biyomun biyotası (bitkileri ve hayvanları), doğanın her yanında benzer özellikler taşır. Biyomlar, yaşam çevresi denilen içinde özel organizmaların yaşadıkları daha küçük birimlerden oluşurlar.
Bölgenin coğrafyası ve iklimi gibi etkenler söz konusu biyomda gelişen yaşam biçimlerinin türünü belirler. Bir biyomda pek çok ekosistem olabilir.
Biyomların birçok çeşidi vardır. Bunlar;
- Karasal Biyomlar
- Ekvator Yağmur Ormanları Biyomu
- Savan Biyomu
- Çöl Biyomu
- Yapraklakrını Döken Orman Biyomu
- Çalı Biyomu
- İğne Yapraklı Orman Biyomu
- Tundra Biyomu
- Dağ Biyomu
- Okyanus ve Deniz Biyomu
- Göl Biyomu
- Akarsu Biyomu
- Kutup Biyomu
Farklı biyomlar
Bir biyomu öbüründen ayıran temel etki iklimdir. Sözgelimi, bir tropikal yağmur ormanının iklimi, iğne yapraklı ormanların ikliminden çarpıcı bir biçimde farklıdır. Tropikal yağmur ormanında bol su bulunur; günlük 13,9 - 29,4 °C'lik sıcaklık, bitki gelişmesi için aşağı yukarı kusursuz bir ortam yaratır. İğne yapraklı orman, tipik olarak yazın kuraklığa, kışın da çok soğuk havaya daha iyi dayanır. Aynı biçimde hayvan topluluğu da biyomdan biyoma değişir. Her biyomun bitki ve hayvan toplulukları, o biyoma uyarlanmışlardır. Sözgelimi kuzey tundralarında, yılın önemli bir bölümünde çok soğuk bir iklim egemendir; bitki gelişme dönemi de serin ve kurak geçer. Bununla birlikte gerek bitki topluluğu, gerek hayvan topluluğu, bu sert koşullara uyum sağlamışlardır. Kuzey kutup bölgesinin ağaçsız tundra bitki örtüsü, çokyıllık bitkilerden oluşur. Bitkilerin alçak boylu olması, sert, dondurucu rüzgarlara karşı geliştirilmiş bir uyumdur; böylece nem, besin azlığı, vb. öbür olumsuz koşullara, yüksek boylu bitkilerden daha iyi dayanırlar.
Benzer biyomlar
Benzer biyomlar, çoğunlukla aynı enlemlerde bulunurlar. Bu durum tundrada ve tayga adı verilen iğne yapraklı kuzey ormanlarında açıkça görünür. Enlem benzerliklerinin yanı sıra, yükseklik benzerlikleri de biyomun oluşumunu etkiler. Yüksek bir dağın doruğuna doğru çıkıldıkça, sıcaklık düşer, hava soğur; kışlar daha uzun ve sert geçer (ekvator yakınlarındaki yüksek dağların dorukları bile karlarla kaplıdır). Bu yüzden, aynı dağda birkaç farklı iklim ve bitki örtüsü kuşağı görülür.
Kara ve su biyomları
Biyomlar kara ve su biyomları olmak üzere ikiye ayrılır. Kara biyomları; tundralar, taygalar (kozalaklı ağaç), yapraklarını döken ve dökmeyen ormanlar, ılıman bölge ormanları, koruluk ve çalılıklar, çöller, tropikal ormanlar ve çalılıklar, stepler-savanlar, çayırlıklardır. Su biyomları ise; tuzlu su ve tatlı su biyomları olmak üzere iki bölümde incelenir. Tatlı su biyomları da akarsular, haliçler ve göllerdir.
Diğer biyomlar
Tümüyle kaya gözenekleri ve çatlaklarında oluşan bir endolitik biyom mikroskobik yaşamı, yüzeyden kilometrelerce derinlikte bulunmuş ve bu oluşumlar ancak son zamanlarda keşfedilmiştir; ve ayrıca en bilindik biyom sınıflandırma şemalarına da uymamaktadırlar.
Yeryüzü biyomlarının haritası
|
Buz tabakası ve Kutup çölü
Ilıman geniş yapraklı orman |
Yarı tropik nemli orman
Akdeniz bitki örtüsü
Muson ormanları |
Kurakçıl fundalık ve çalılık
|
Çimenli savan
Ağaçlı savan
Yarı tropik kuru orman
Tropik yağmur ormanları |
Alp tundraları
Dağ ormanları |
Tatlısu biyomları
Asıl okyanuslar ve dünyanın denizlerinin drenaj havzası kıta bölünmelerine göre işaretlenir. Gri alanlar kapalı havzalardır (endorheic); okyanuslara süzülme yoktur.
Ayrıca bakınız
- Yüksekliğe göre bölgeleme
- Biomics
- Biyosfer rezervi
- Yerbilim
- Ekolojik Bölge
- Çevrebilim
- Ekosistem
- Ekosistem çeşitliliği
- Ecotope
- Ecozone
- İklim sınıflandırması
- Bitki biyoçeşitliliğine iklim değişikliğinin etkisi
- Gen havuzu
- Genetik kirlenme
- Genetik aşınması
- Büyüyen bölge
- Habitat (çevrebilim)
- İnsan mikrobiyomları
- Kuchler bitki derneği
- Yaşam bölgeleri
- Doğal ortam
- Doğa
- Toprakbilim
- Üçüncü çağın son dönemi
- Biyosfer Yedeklerinin Dünya Ağı