Bruce Chatwin
| Bruce Chatwin | |
|---|---|
| Doğum |
Charles Bruce Chatwin 13 Mayıs 1940 Sheffield, İngiltere, Birleşik Krallık |
| Ölüm |
18 Ocak 1989 (48 yaşında) Nice, Fransa |
| Meslek | Romancı, gezi yazarı, sanat ve antik kültürler araştırmacısı |
| Vatandaşlık | Birleşik Krallık |
| Dönem | 1977–89 |
| Tür | Tarih, seyahat, kurgu |
| Konu | Patagonya, köle ticareti, göçebeler, Britanya, Avrupa, Avustralya, Afganistan |
Charles Bruce Chatwin (d. 13 Mayıs 1940, Sheffield – ö. 18 Ocak 1989, Nice), İngiliz romancı ve gezi yazarıdır. On the Black Hill (1982) isimli romanı James Tait Black Hatıra Ödülü ile ödüllendirilmiştir. Chatwin, HIV ile ilişkilendirilmiş AIDS nedeniyle ortaya çıkan rahatsızlıklar sonucu hayatını kaybeden ilk ünlü Britanyalı erkeklerden birisidir.
İlk yıllar
Bruce Chatwin 1940 yılında Sheffield, İngiltere'de bulunan bir ebe evinde dünyaya geldi ve Sheffield yakınlarındaki Dronfield kasabasında bulunan, annesinin ebeveynlerinin evinde büyüdü. Annesi Margharita (kızlık soyadı Turnell), Chatwin'in babası, Charles Chatwin, Royal Naval Reserve'de görev yapmaya başlayıp ülke dışına gönderildikten sonra söz konusu eve taşınmıştı. Babası kendileri ile kalırken Barnt Green, Worcestershire'de yaşamaktaydılar.
Chatwin'in ilk çocukluk yıllarında (annesi ve Chatwin) yeniden, bir avukat olarak görev yapan babası ile West Heath, Birmingham'da yaşamaya başladılar. Bruce Chatwin, Wiltshire'da bulunan Marlborough College isimli okulda eğitim gördü.
Sanat ve arkeoloji
1958 yılında Marlborough College isimli okuldan ayrıldıktan sonra Chatwin, isteksizce Londra'ya taşındı ve Sotheby's'in müzayede evinin sanat departmanında bir hademe olarak çalışmaya başladı. Görsel sanatlardaki becerileri sayesinde kısa sürede sivrildi, Sotheby's'in izlenimci sanat eksperi oldu. İlerleyen yıllarda şirketin yöneticisi konumuna da geldi.
1964 yılının sonlarında başlayan ve işini bütünüyle yapmasına engel olan görme sorunları baş gösterdi. Göz uzmanı Patrick Trevor-Roper, kendisine gizli şaşılık teşhisi koydu ve Sotheby's'de yaptığı işe en az altı ay ara vermesini önerdi. Trevor-Roper, o sıralarda henüz inşa edilmekte olan bir göz hastanesinin tasarımı için Addis Ababa'da yaşamakta idi, Chatwin'i de Doğu Afrika'ya davet etti. 1965 yılının Şubat ayında Chatwin, Sudan'ı ziyaret etti; geri döndükten sonra sanat dünyası ile ilişkisi sona erdi ve tüm ilgisini arkeolojiye çevirdi. 1966 yılının yazında Sotheby's'den ayrıldı.
1966 yılının Ekim ayında Edinburgh Üniversitesi'nde arkeoloji okumaya başladı. İlk yılının sonunda, üstün çalışmaları sonucunda, Wardrop Ödülü'nü kazanmasına rağmen akademik arkeolojinin titizliğini yorucu bulduğunu ifade ederek ikinci yılının sonunda henüz bir lisans almadan okulu bıraktı.
Tarzı ve etkilendikleri
Çoğunlukla, Chatwin'in doğuştan gelen tok ve özlü hikâye anlatma biçimi övülmektedir. O, eserlerinde; gerçek kişi, yer ve olayları kurgusal yer ve anekdotlar içerisinde eleştirmektedir. Hakkında yazdığı insanlar bazen kendilerini tanıdı ve kendi kültür ile davranış kalıplarının yazar tarafından eleştirilmesini onaylamadılar. Chatwin, neleri kaçınılmaz ikilemler olarak gördüğü konusunda felsefi bir düşünce tarzına sahipti, tasvirlerinin gerçekliğin sadık temsilcileri olmasını amaçlamadığını savunmakta idi. Biyografi yazarı Nicholas Shakespeare'e göre, Chatwin, "gerçekliğin yarısını değil, bir gerçeklik ve bir yarıyı anlatmaktadır."
Kişisel yaşamı
Bruce Chatwin'in 26 Ağustos 1965 tarihinde, (John Jacob Astor'un soyundan gelen) Elizabeth Chanler ile evlenmesini pek çok arkadaşı şaşkınlıkla karşılamıştı. Chatwin, o sıralar bir sekreter olan Chanler ile Sotheby's'de çalışırken tanışmıştı. Bir biseksüel olan Chatwin'in cinsel yönelimi karısı tarafından biliniyor ve kabul ediliyordu. Bir çocuk sahibi olmayan çift, evliliklerinin on beşinci yılında Chanler'in isteği üzerine boşandı ve Ozleworth, Gloucestershire'de bulunan çiftlik evini sattı. Nitekim, yaşamının son yıllarında yeniden bir araya geldiler. Biyografi yazarı Nicholas Shakespeare'e göre Chatwin'in evliliği bekârlıktan farksız idi. Shakespeare Chatwin'i, biseksüel bir erkekten daha çok homoseksüel bir erkek olarak tanımlamaktadır, buna rağmen biyografisinde az sayıda kadınla aralarında yaşanan cinsel ilişkilerden de söz edilmektedir.
Chatwin, gezi yazarı kimliğinin yanı sıra bir sosyete mensubu olarak da bilinmekteydi. Arkadaş çevresi oldukça geniş idi, arkadaş çevresi ile söz konusu arkadaş çevresinin tanıdıkları arasında misafirperverliği ve korumacılığıyla tanınıyordu. Penelope Betjeman —ödüllü şair John Betjeman'ın karısı—, kendisine Galler'da rehberlik yaptı; rehberliği sayesinde, 1982 yılında yayınlanacak On the Black Hill isimli kitabın temelleri atılmış oldu. Tom Maschler, o sıralar yazara finansal kaynak sağlayan yayıncı, kitabını tamamlaması üzere Chatwin'e evini ödünç verdi. Burada yaşarken Chatwin, Mora Yarımadası, Yunanistan'da bulunan Kardamili yakınlarındaki Patrick Leigh Fermor'un evini de ziyaret etmeye başladı. Jasper Conran, öne çıkan sevgilileri arasındaydı.
Çoğunlukla (kendi ismiyle de üretilen) ünlü Fransız Moleskine not defterlerini kullanmaktaydı. 1986 yılında Bruce Chatwin serisinin üretimi durdurulduğunda alışveriş yaptığı kırtasiyede bulunan bu seriye özgü tüm defterleri kendisi satın almıştı.
Alman yönetmen Werner Herzog, 1984 yılında yayınlanan filmi Yeşil Karıncaların Düş Gördüğü Yer için Avustralya'da çalışırken Bruce Chatwin ile tanışmıştır. Chatwin'in The Songlines isimli kitabı için Avustralya'da bulunduğunu öğrendiğinde Herzog, kendisini aradı. Herzog, Chatwin'in kendisine duyduğu hayranlığı dile getirmekte, Chatwin'in buluşmaya Herzog'un Vom Gehen im Eis isimli kitabının İngilizce çevirisi ile geldiğini ifade etmektedir. İkisinin de macera ve hikâyeler olmaya yatkın olmaları sonucunda kısa sürede kaynaştılar. Herzog'a göre iki gün boyunca hiç durmadan konuştular ve birbirleri ile hikâyelerini paylaştılar. Herzog, Chatwin için "tıpkı benim gibi her şeyi en az üç defa anlattı," dedi. Ölümüne yakın iken Chatwin, Herzog'a deri sırt çantasını verdi ve "Şimdi buna ihtiyacı olan kişi sensin çünkü hala yürüyebiliyorsun," dedi.
1987 yılında Herzog, Chatwin'in Ouidah Naibi (1980) isimli romanından uyarlanan Yeşil Kobra isimli filmi yayınladı. Film, Batı Afrika'da çalışan kurgusal Brezilyalı bir köle tüccarının, Francisco Manoel da Silva, yaşamını konu almaktaydı. Filmin çekimleri Brezilya, Kolombiya ve Gana'da yapıldı.
Ölümü
1980 yılında Chatwin'e HIV teşhisi konuldu. Virüsün kendisine nasıl bulaştığına dair çeşitli tahminleri vardı: Dahomey'de toplu tecavüze uğramıştı; fotoğrafçı Robert Mapplethorpe'un finansör ve sevgilisi Sam Wagstaff da virüsü kendisine bulaştırmış olabilirdi. Chatwin, Britanya'da bu hastalığa yakalanan ilk ünlü insanlardan birisi idi fakat hastalığını tipik egzotik bir yalan ile —rahatsızlığının nadir belirtilerini Çin'de kendisini ısıran bir yarasadan kapmış olabileceği mantar hastalığı olarak niteledi— gizlemeye çalıştı. AZT tedavileri hastalığı iyileştirmemekle birlikte psikoz nöbetlerine sebep oldu. Durumu hızlı bir şekilde ağırlaşan Chatwin, karısı Elizabeth Chanler ile birlikte eski sevgilisi Jasper Conran'ın annesi Shirley Conran'ın Güney Fransa'daki evine taşındı. Son aylarında karısı ve Shirley Conran kendisinin bakımı ile ilgilendiler. Chatwin 18 Ocak 1989 tarihinde, kırk sekiz yaşındayken Nice'de öldü.
Cenaze töreni Batı Londra'da bulunan Saint Sophia Rum Ortodoks Kilisesi'nde gerçekleştirildi. Tören katılımcıları arasında bulunan Chatwin'in yakın arkadaşlarından Salman Rüşdi için fetva, törenin gerçekleştirildiği gün çıkarılmıştı. Amerikalı gezi yazarı Paul Thereoux da törene katıldı, bir konuşma yaptı ve Granta isimli dergide Chatwin hakkında bir yazı yayınladı. Romancı Martin Amis de Visiting Mrs. Nabokov isimli antolojisinde bulunan "Salman Rüşdi" isimli makalede cenaze töreninden söz etmiştir.
Chatwin'in külleri Kardamili, Mora Yarımadası yakınlarında bulunan bir Bizans şapelinden saçılmıştır. Söz konusu yer, kendisinin akıl hocalarından biri olan Patrick Leigh Fermor'un evine oldukça yakın idi.
Eserleri
- Patagonya'da (1977)
- Ouidah Naibi (1980)
- On the Black Hill (1982)
- The Song Lines (1986)
- Porselen Delisi Utz (1988)
- What Am I Doing Here (1988)
- Photographs and Notebooks (1993)
- Anatomy of Restlessness (1997)
- Winding Paths (1998)
Kaynakça
Genel
- Chatwin, Bruce (2010), Under the sun: the letters of Bruce Chatwin, Jonathan Cape, ISBN 978-0-224-08989-0
- Chatwin, Bruce (1990), What Am I Doing Here, Pan, ISBN 0-330-31310-X
- Murray, Nicholas (1993), Bruce Chatwin, Seren, ISBN 1-85411-079-9
- Clapp, Susannah (1997), With Chatwin: Portrait of a Writer, Jonathan Cape, ISBN 978-0-224-03258-2
- Shakespeare, Nicholas (1999), Bruce Chatwin, The Harvill Press, ISBN 1-86046-544-7
- Antonella Riem, La gabbia innaturale – l’opera di Bruce Chatwin (sf. 175). UDINE: Campanotto (İtalya). 1993.
Özel
Hakkında çekilmiş belgeseller
- Paul Yule, In The Footsteps of Bruce Chatwin (60 dakikalık iki bölüm), BBC, 1999 – Berwick Universal Pictures