Cemal Süreya

Cemal Süreya
Doğum	Cemalettin Seber 1931 Pülümür, Tunceli, Türkiye
Ölüm	9 Ocak 1990 (59 yaşında) İstanbul, Türkiye
Takma ad	Osman Mazlum, Ali Fakir, Dr. Suat Hüseyin, Hasan Basri, Cemasef, Charles Suares, Suna Gün, Ali Hakir, Hüseyin Karayazı, Adil Fırat, Genco Gümrah, Ahmet Gürsu, Birsen Sağanak
Meslek	Yazar, şair, maliye müfettişi, genel müdür, sanat yönetmeni
Dönem	Cumhuriyet dönemi
Edebî akım	İkinci Yeni
Önemli ödülleri	1959 Yeditepe Şiir Armağanı (Üvercinka) 1966 Türk Dil Kurumu (TDK) Şiir Ödülü (Göçebe) 1988 Behçet Necatigil Şiir Ödülü (Sıcak Nal, Güz Bitiği)

Cemal Süreya (1931, Pülümür, Tunceli - 9 Ocak 1990, İstanbul), Türk şair ve yazar. Asıl adı Cemalettin Seber'dir.^[1]

Yaşamı

1931 yılında o zaman Erzincan'a bağlı olan Pülümür'de doğdu.^[1] Zaza asıllıdır. Babasının ismi Hüseyin, annesinin ismi ise Gülbeyaz'dır. Çocukluğunun ilk yıllarını Erzincan şehrinde geçirdi. 1938'de Dersim İsyanı sonrasında ailesi Bilecik'e sürgün edildi. İlkokula İstanbul Beyoğlu'nda başlayan Süreya üçüncü sınıfta Bilecik'te eğitim hayatına devam eder.^[2] Daha sonra babasına haber vermeden parasız yatılı sınavına girer ve Haydarpaşa Lisesi'ni kazanarak oradan mezun olur.^[3] Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi maliye ve iktisat bölümü'nü bitirdi. Maliye Bakanlığı'nda müfettiş yardımcılığı ve müfettişlik, darphane müdürlüğü, Kültür Bakanlığı'nda kültür yayınları danışma kurulu üyeliği, Orta Doğu İktisat Bankası yönetim kurulu üyeliği ve 25 yılı aşkın Türk Dil Kurumu üyeliği görevlerinde bulunmuştur. Yayınevlerinde danışmanlık, ansiklopedilerde redaktörlük, çevirmenlik yaptı.

Ağustos 1960'tan itibaren yalnızca dört sayı çıkarabildiği Papirüs dergisini Haziran 1966- Mayıs 1970 arası 47, 1980-1981 arası iki sayı daha çıkardı. Pazar Postası, Yeditepe, Oluşum, Türkiye Yazıları, Politika, Yeni Ulus, Aydınlık, Saçak, Yazko Somut, 2000'e Doğru gibi yayın organlarında şiir ve yazılarını yayımladı.

İkinci yeni hareketinin önde gelen şair ve kuramcılarından sayılan Cemal Süreya'nın ilk şiiri "Şarkısı Beyaz" Mülkiye dergisinin 8 Ocak 1953 tarihli sayısında yayımlanmıştır. Geleneğe karşı olmasına rağmen geleneği şiirinde en güzel kullanan şairlerden birisiydi. Kendine özgü söyleyiş biçimi ve şaşırtıcı buluşlarıyla, zengin birikimi ile, duyarlı, çarpıcı, yoğun, diri imgeleriyle ikinci yeni şiirinin en başarılı örneklerini vermiştir. Ölümünden sonra adına bir şiir ödülü düzenlendi. 1997'de de Cemal Süreya arşivi yayımlandı.

Cemal Süreya 38 sürgününü bir şiirinde şöyle anlatıyordu:

Bizi kamyona doldurdular,

Tüfekli iki erin nezaretinde,

Sonra o iki erle yük vagonuna doldurdular,

Günlerce yolculuktan sonra bir köye attılar,

Tarih öncesi köpekler havlıyordu."

Ülkü Tamer onun için şu dizeleri yazmıştır:

Tanrı

Bin birinci gece şairi yarattı,

Bin ikinci gece cemal'i,

Bin üçüncü gece şiir okudu tanrı,

Başa döndü sonra,

Kadını yeniden yarattı.

Süreyya olan soyadını değiştirmesi

Süreya'nın üvey kızı Gonca Uslu'nun aktardığına göre iddiaya girmeyi çok seven şair arkadaşıyla bir telefon numarası üzerine iddiaya girmiş, kaybederse soyadındaki "y" harfinden birini sildireceğini söylemiş. İddiayı kaybetmiş ve Süreyya olan soyadını Süreya olarak değiştirmiş^[4]"Süreya" soyadı ilk kez 1956 yılında yayımlanan "Elma" şiirinde görüldü.^[5]

Eserleri

Şiir

• Üvercinka (1958)
• Göçebe (1965)
• Beni Öp Sonra Doğur Beni (1973)
• Sevda Sözleri (1984, Üvercinka, Göçebe, Beni Öp Sonra Doğur Beni, Uçurumda Açan-1984- ile birlikte)
• Güz Bitigi (1988)
• Sıcak Nal (1988)
• Sevda Sözleri (1990, 1995, tüm şiirleri)
• Korkarak Vinç
• Uzaktan Seviyorum Seni

Deneme-Eleştiri

• Şapkam Dolu Çiçekle (1976)
• Günübirlik (1982)
• 99 Yüz (1992)
• Uzat Saçlarını Frigya (1992)
• Folklor Şiire Düşman (1992)
• Aydınlık Yazıları/ Paçal (1992)
• Oluşum’da Cemal Süreya (1992)
• Papirüs’ten Başyazılar (1992)
• Toplu Yazılar I (2000, Şapkam Dolu Çiçekle ve Şiir Üzerine Yazılar)
• Toplu Yazılar II (2005, Günübirlikler)
• Günler (993 günden oluşan günlük)

Günce

• 999 Gün(Günler)/ Üstü Kalsın (1981)

Mektup

• Onüç Günün Mektupları (1990)

Çocuk Kitabı

• Aritmetik İyi Kuşlar Pekiyi (1993)

Söyleşi

• Güvercin Curnatası (1997)

Derleme

• Mülkiyeli Şairler (1966)
• Yüz Aşk Şiiri (1967)

Şiir Çevirileri

• Yürek ki Paramparça (1995)

Öteki Çeviriler

• Gelinlik Kız (E. Ionescu- 1964)
• Küçük Prens (A. De Exupery- 1965)
• Bir Aşk Kırgınının Şarkısı (Apollionaire- 1965)
• Günümüz Sağcı Fikirleri (S. De Beauvoir- 1966)
• Sade’ı Yakmalı mı? (S. De Bauvoir-1966)
• İhtilalin Özü (Mao Zedung-1967)
• Amerika Birleşmemiş Devletleri (V. Pozner- 1967)
• Aşkın Suçları (M. De Sade-1967)
• Palto (Gogol-1968)
• Yeşil Papa (Asturias-1967)
• Gök Cephesi (N. Dinh- 1968)
• Küçük Prens (A. De S. Exupery- 1975)
• 32 Saat Özgürlük (G. Hernadi- 1968)
• Milli Kurtuluş Cephesi (D. Bravo- 1969)
• Emperyalizm, Kapitalizmin En Yüksek Aşaması (Lenin- 1974)
• Dine Karşı Düşünce Tarihi (A. Bayet- 1970)
• Bir Aşk Kırgınının Şarkısı (Apollinaire-1970)
• Büyük Ahlak Doktrinleri (F. Gregoire-1971)
• Vadideki Zambak (Balzac-1985)
• Nekrassov (Sartre-1971)
• Gönül ki Yetişmekte (Flaubert- 1971)
• Goriot Baba (Balzac- 1974)
• Meyhane (E. Zola- 1974)
• Çin Uyanınca (A. Peyrefitte- 1975)
• Venezuela Makiliklerinde Douglas Bravo Konuşuyor ( 1976)
• Mutluluk Getiren Seks (1976)
• Emeğin ve Emekçinin Tarihi (P. Brizon- 1977)
• Faşizmin Analizi (Macciocchi-1977)
• Kırmızı Balon (Lamorisse- 1980)
• Yarını Bilen Adam Nostradamus (Fontbrune- 1982)
• Bir Tanem (Marceau- 1991)

Kaynaklar

1. Süreya, Cemal (2014). Sevda Sözleri (57 bas.). İstanbul: YKY. 
2. BİLECİK’E SÜRÜLEN DERSİMLİ: CEMAL SÜREYA
3. Cemal Süreya
4. Mustafa Sarıipek. "Cemal Süreya'nın bilinmeyen eserleri ortaya çıkarıldı" (Türkçe). hurriyet.com.tr. http://arama.hurriyet.com.tr/arsivnews.aspx?id=304881. Erişim tarihi: 8 Şubat 2012. 
5. Aylin Parakos. "Cemal Süreya - Şairin hayatı şiire dahil" (Türkçe). mavimelek.com. 27 Aralık 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20121227082434/http://mavimelek.com:80/cemalsureya.htm. Erişim tarihi: 8 Şubat 2012.