Cizvitler

Koordinatlar: 41°54′4.9″K 12°27′38.2″D / 41.901361°K 12.460611°D / 41.901361; 12.460611

Cizvit Tarikatının kurucusu Aziz Ignacio de Loyola'nın William Holl tarafından çizilmiş bir gravürü

Cizvitler, İsa Tarikatı (Latince: Societas Iesu) adıyla anılan bir Hıristiyan tarikatı. Hıristiyan olmuş eski bir İspanyol askeri olan Ignacio de Loyola (Aziz Loyolalı İgnatiyos, S.J.) tarafından 1534'de kurulmuştur. Başlıca yoğunlaştıkları alanlar misyonerlik ve eğitim kurumları açmaktır. Türkiye'de "İsa'nın Askerleri" adıyla bilinir, üyelerine "Cizvit" denir.

Kuruluş

Saint-Pierre de Montmartre Kilisesi, Paris.

15 Ağustos 1534'de, Loyolalı İgnatius ve Paris Üniversitesi'ndeki altı öğrenci tarafından kuruldu.[1]—Günümüz İspanya'sındaki Navarre Krallığından Francisco Xavier, Alfonso Salmeron, Diego Laynez, İspanyalı Nicholas Bobadilla, Savoy'dan Peter Faber ve Portekiz'den Simão Rodrigues Paris'in dışındaki Montmartre'de buluştular.[2]

Cizvitlerin benzer tarikatlardan en önemli farkının örgüt yapısında olduğu görülür. Tarikat üyeleri her zaman göze batmadan her türlü toplum içerisinde, o toplumun insanları ile aynı düzeyde ve uyum içerisinde yaşarlardı. Tarikat, ilk gününden itibaren kısa vadeli hedefler yerine hep uzun vadeli hedeflere yönelmiş ve özellikle insana yatırım yapmıştır. Gerçekten de insana yapılan yatırımlar sayesinde Cizvit tarikatı çok kısa sürede Avrupa'nın en önemli siyasi ve ekonomik gücü haline gelmiştir.

Faaliyetler

Açtıkları eğitim kurumları, Vatikan'dan aldıkları destek, misyonerlik faaliyetleri ve dünya çapındaki yaygın örgütlenme ağı ile Katolik Roma Kilisesini desteklemiş, reformasyon ve protestanlığa karşı bir muhalefet oluşturmuş olup etkin oldukları dönemde; hükümetleri, din ve devlet adamlarını, aydın ve entelektüel çevreleri etkileri altına almayı başarmışlardır.

General Claudia Acquaviva (1543-1615) tarafından 1599 yılında cemaat için bastırılan ünlü Çalışma Planı (Ratio Studiorum), topluluğun 1773’te yasaklanmasına dek Cizvit tarikatının eğitiminde resmi kılavuz olmuş; eserin basıldığı dönemde faal olan Cizvit okullarının sayısı üç yüze ulaşmıştır.[3]

Bu tarikata mensup rahipler isimlerinin sonuna S.J. (Societas Jesu) ekleme hakkına sahip olurlar. Cizvit tarikatı ilk kurulduğu zamanlarda Roma Katolik Kilisesinin fevkalade olumsuz tepkisiyle karşılaşmış ve kabul görmemişti. Ancak Cizvitler, kısa süre içerisinde Protestanlara ve Anglikan mezhebine karşı sert tutumları ve bunlar aleyhine yaptıkları çalışmalar nedeniyle kilisenin bu menfi yaklaşımını tersine çevirerek Papalığın beğenisini kazandılar. Bu beğeni, Kilise'nin tarikatı açıktan desteklemeye başlaması ile ilk meyvelerini verdi, alınan destek sayesinde tarikat kısa sürede hem ekonomik hem de politik olarak büyük güç kazandı. Bu dönemde Cizvitler, Kilise'ye hoş görünmek için özellikle aforoz edilenlere karşı çok acımasız oldular.

Tarikata kabul edilen herkes mutlaka uzun ve ayrıntılı eğitimlerden geçirilir, ancak başarılı görülenler tarikatın fikir ve ideallerini öğrenebilirlerdi. Cizvitler, özellikle fakir ve yetenekli gençlere, kurdukları ya da destekledikleri özel okullar aracılığı ile çok iyi bir eğitim verdirirlerdi. Fransa, Clermont'ta bulunan Cizvit koleji döneminin en iyi okuluydu. Cizvitler fikirlerine karşı çıktıkları bir kurum ya da topluluk ile karşılaştıklarında asla açıkça kavgaya girmezler, sinsi ve gizlice her türlü etkinlikte bulunarak o kuruluşu yıpratırlardı. Özellikle sahip oldukları iyi eğitimli genç üyeleri sayesinde karşıt oldukları kurum ya da topluluğun içine sızarak kendi ilke ve fikirlerini içerden aşılarlardı. Bu şekil içerden yapılan baskı ile o kurum kısa süre içerisinde yıpratılır veya tamamen yozlaştırılırdı.

Ayrıca Cizvitler 1583 yılında İstanbul'da bulunan St. Benoit adlı bir Fransız kurumu yönetimini de üstlenmişlerdi. 18 Kasım 1583 tarihinde Fransa Kralı III. Henri'nin isteği doğrultusunda Papa XIII. Gregorius, manastırı Benedikten tarikatından alıp Cizvit (Jésuites) rahiplerine vermiş ve Jules Mancinelli'nin yönetiminde ikisi Fransız ve ikisi İtalyan toplam dört Cizvit rahip, kurumu devralmıştır

Saint-Benoît'da ilk eğitim kurumu, manastıra bağlı olarak yine Cizvit rahiplerin girişimiyle 1583'de kurulmuştur. 1586 yılındaki veba salgını sırasında görevli Cizvit'lerin tamamının ölmesi üzerinde okulu Kapusen (Capusins) rahipleri devralmıştır. Ancak bu rahiplerden Aziz Joseph de Leonessa'nın Topkapı Sarayı'na giderek Sultan III. Murad'a Hıristiyan olma çağrısında bulunması üzerine, Kapusen rahipler tutuklanıp sınırdışı edilmişlerdir. Bu nedenle okul kapanma tehlikesi yaşamış, ancak Cizvitler kısa süre sonra okula geri dönerek kurumu yaşatmayı başarmışlardır. Saint-Benoît bu dönemde, Osmanlı topraklarındaki Cizvit faaliyetlerinin merkezi (maison-mère) olmuştur.

18. yüzyıla gelindiğinde Cizvit tarikatı öyle bir hal almıştı ki hem Avrupa'da ve hem de özellikle Güney Amerika'da her önemli noktada Cizvitleri görmek mümkündü. Cizvitler, Uzakdoğu'da dahi etkin faaliyette bulunabiliyorlardı. Ancak bu dönemde politik açıdan Roma'da güçler dengesi kilise aleyhine dönmeye başlamıştı ve bu durum kilise yetkililerinin hiç hoşuna gitmiyordu. Kilise azalan etkinliğini tekrar kazanmak ve yeniden güç odağı olabilmek için Cizvitlerden kurtulmak ve onları ortadan kaldırmak istiyordu.

Feshedilme ve Yeniden Yapılanma

Papa XIV. Clement, Roma'dan yapılan 21 Temmuz 1773 tarihli resmi bildiride Cizvit tarikatının feshedildiğini ve dünyanın her yerinde Roma Kilisesi tarafından Cizvitlere tanınmış olan tüm hak ve ayrıcalıkların kaldırıldığını ilan etti. Yapılan duyuru şu şekildeydi:

"...adı geçen İsa Tarikatı'nın eskisi gibi yüksek faydalarını sağlayamaması üstünde düşünüldü...Bu durum dahilinde ve uzun değerlendirmeler sonucunda, tarikat olarak sınıflandırılan topluluğun geleceğine: mevcut bilgimiz dahilinde ve Papalık makamının gücü altında, adı geçen topluluğun feshi, ve bütün faaliyetlerinden mahrum bırakılması yönünde karar vermekteyiz. Bu andan itibaren, ruhban sınıfından ihtiyatlı ve doğru ahlaka sahip olan bir üyesi, adı geçen oluşumların adının ebediyyen sonlandırılması ve feshinin sağlanması için başkanlık ve yöneticilik yapmak üzere seçilecektir. ..."

— ", Papa XIV. Clement[4]

Tarikat feshedildiğinde 22,589 Cizvit, 49 eyalet, 669 kolej ve 3000'in üstünde misyonerleri ile faaliyet göstermekteydi.[5] Fesih süreci bütün ülkelerde yaşandı. Prusya ve Rusya, II. Katerina'nın Papalık Bildirileri'nin uygulanmasını yasakladığı için Tarikat, milyonlarca Hristiyanın (ve birçok Cizvit'in) yaşadığı bu bölgelerde faaliyetini sürdürmeye devam etti. Bunun sonucu olarak VI. Pius, tarikatın Rusya ve Polonya içinde faaliyetini sürdürmesi yönünde karar almak durumunda kaldı. Bu karar sonucunda Polonyalı Stanislaus Czerniewicz topluluğun önderi olarak seçildi. VII. Pius, Fransa'daki esareti süresince Cizvitlerin yeniden yapılanması üstüne yaptığı değerlendirmeler sonucunda 7 Ağustos 1814 tarihli bildirisiyle tarikatın feshini geri aldı. Bu kararı takiben yine bir Polonyalı olan Thaddeus Brzozowski, 1805'te Rusya'da seçilen topluluk lideri, uluslararası tanınırlık kazandı.

Cizvitlerin 1814'de yeniden yapılandırılması ile topluluk büyük bir büyümeye uğradı. 19. Yüzyılda, özellikle Amerika'da hayli sayıda üniversite kuruldu ya da Cizvitler tarafından yönetilmeye başlandı. İsviçre'de 1848 Sonderbund yenilgisinden sonra Anayasa düzenlendi ve Cizvitler sürgün edildi. Bu sürgün ve yasak 20 Mayıs 1973'deki anayasa değişikliği referandumu ile %54.9 oy alarak kaldırıldı.[6]

21 Şubat 2001 tarihinde Papa II. Jean Paul, Cizvit bir rahip, yazar, akademisyen, teolojist olan Avery Dulles, SJ'ı Katolik Kilisesi'ne Kardinal olarak atadı. 22 kitap ve 700 teoloji makalesinin yazarı Kardinal Dulles, 12 Aralık 2008 tarihinde vefat etti.[7] O tarihte Katolik Kilisesinde yer alan on Cizvit kardinalden biriydi.

Cizvit topluluğu halen faaliyetlerine devam etmektedir.

Kaynakça

  1. ↑ Michael Servetus Research Website that includes graphical documents in the University of Paris of: Ignations of Loyola, Francis Xavier, Alfonso Salmerón, Nicholas Bobadilla, Peter Faber and Simao Rodrigues, as well as Michael de Villanueva ("Servetus")
  2. ↑ Coyle, Henry (1908). Our church, her children and institutions. Angel Guardian Press. s. 142. http://books.google.com/books?id=w5Tt_nBVzcoC&pg=PA142. Erişim tarihi: 14 August 2011.
  3. ↑ Düşünce Tarihi, Batıya Yön Veren Metinler, Cizvit Eğitimi, Ignatius Loyola
  4. ↑ Papa XIV. Clement, Dominus ac Redemptor Noster 21 Temmuz 1773 http://www.reformation.org/jesuit-suppression-bull.html
  5. ↑ "Aug 16 1773 - Society of Jesus Suppressed", Jesuit Restoration 1814,16 Ağustos 2014
  6. ↑ Chancellerie Fédérale Suisse, Votation populaire du 20 mai 1973 (20 May 1973). "Arrêté fédéral abrogeant les articles de la constitution fédérale sur les jésuites et les couvents (art. 51 et 52)" (French). 17 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20151117105738/https://www.admin.ch/ch/f/pore/va/19730520/det236.html. Erişim tarihi: 23 October 2007.
  7. ↑ McFadden, Robert D. (December 12, 2008). "Cardinal Avery Dulles, Theologian, Is Dead at 90". New York Times. 14 December 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.nytimes.com/2008/12/13/us/13dulles.html?hp. Erişim tarihi: 12 Aralık 2008.
This article is issued from Vikipedi - version of the 12/20/2016. The text is available under the Creative Commons Attribution/Share Alike but additional terms may apply for the media files.