Demokratik Parti (Türkiye)
| Demokratik Parti | |
|---|---|
 | |
| Kısaltma | DP |
| Genel başkan |
Ferruh Bozbeyli (1970-1978) Faruk Sükan (1978-1980) |
| Kurucu | Ferruh Bozbeyli |
| Kuruluş tarihi | 18 Aralık 1970 |
| Kapanış tarihi | 4 Mayıs 1980 |
| Bölünme | Adalet Partisi |
| İdeoloji |
Liberalizm Muhafazakârlık |
| Siyasi pozisyon | Merkez sağ |
|
| |
Demokratik Parti, 18 Aralık 1970'te kurulan Türk siyasi partisidir. Demokrat Parti'nin gerçek siyasal mirasçısı olma iddiasıyla ortaya çıkmıştı.
AP'den kopuş
Adalet Partisi'nin (AP) içinde kuruluşundan beri var olan anlaşmazlıklar, Kasım 1964'te Saadettin Bilgiç'e karşı açık bir farkla Süleyman Demirel'in genel başkan seçilmesiyle yeni bir aşamaya vardı. Bilgiç parti içinde muhafazakar kanadı, Demirel ise liberalleri temsil ediyordu. 1970'te Bilgiç grubunun parti içi muhalefeti daha da belirginleşti ve bazı milletvekillerinin partiden çıkarılmasını protesto etmek amacıyla Demirel'e 72 milletvekilinin imzasını taşıyan bir muhtıra verildi. 11 Şubat 1970'teki bütçe oylaması sırasında daha sonra 41'ler olarak anılan AP'li 41 milletvekili bütçeye karşı oy kullanınca, Demirel hükümeti düştü. Bu gelişmeler üzerine AP içindeki muhalif milletvekillerinin bir bölümü disiplin kurulu kararıyla partiden uzaklaştırıldı, bir bölümü de istifa etti. Ayrılmalar sonucunda AP Cumhuriyet Senatosu'nda da çoğunluğu yitirdi.
Kuruluş
Demokratik Parti, AP'den ayrılan bu muhafazakar grup tarafından 18 Aralık 1970'te, Ferruh Bozbeyli ile 69 kurucu tarafından Ankara'da kuruldu. Başlıca kurucuları Saadettin Bilgiç, 19 Ekim 1970'te Meclis Başkanlığından ve Kasım 1970'te de Adalet Partisi'nden istifa eden Ferruh Bozbeyli, Faruk Sükan, Celâl Bayar'ın kızı Nilüfer Gürsoy, Samet Ağaoğlu'nun eşi Neriman Ağaoğlu, Adnan Menderes'in oğulları Yüksel Menderes ve Mutlu Menderes, Talat Asal, İlhan Darendelioğlu, Cevat Önder, Hilmi Türkmen ve Mehmet Turgut idi. Ferruh Bozbeyli genel başkanlığa, Bilgiç ve Yüksel Menderes de genel başkan yardımcılığına seçildi. Partinin TBMM'de 41, Cumhuriyet Senatosu'nda 8 üyesi vardı. Demirel'e karşı bir politika izleyen DP, eski Demokrat Partilileri saflarına çekebilmek için siyasal af çıkarılmasını ve siyasal yasakların kaldırılmasını istedi. Demokratik Parti'nin Aralık 1972'deki kongresine Celâl Bayar kutlama telgrafı gönderdi.
1973 Genel seçimleri
12 Mart döneminde kurulan hükümetlere katılmadı ve Nisan 1973'te yapılan cumhurbaşkanlığı seçiminde Bozbeyli'ye oy verdi. 14 Ekim 1973 genel seçimlerine sağcıyız, milliyetçiyiz, demokratız sloganıyla giren parti oyların % 11,9'unu alarak, 45 milletvekili çıkardı. Ama Senato üçte bir yenileme seçimlerinde oyların % 10,4'ünü almasına karşın senatörlük kazanamadı. Seçimin ardından Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) ile koalisyon hükümeti kurmaya yanaşmayan DP, Mart 1975'te Demirel başkanlığında I. Milliyetçi Cephe (MC) Hükümeti'nin kuruluş hazırlıkları sırasında parçalandı. Mart 1975'te parti bölündü, 12 milletvekili, Sadettin Bilgiç, Mutlu Menderes, Nilüfer Gürsoy öncülüğünde AP'ye geçti, Celâl Bayar da desteğini çekti. Bu kopmadan sonra DP'nin milletvekili sayısı 23'e düştü. Parti içi bir başka olumsuz gelişme de eski Demokrat Partililerin yeniden AP bünyesinde birleşme hareketine girmeleri oldu. DP böylelikle varlık nedenlerinin en önemlisini yitirmiş oldu. 12 Ekim 1975'te yapılan senato üçte bir yenileme seçimlerinde oyların ancak % 1,34'ünü alabildi ve senatörlük kazanamadı.
1977 Genel seçimleri ve kapanışı
5 Haziran 1977 genel seçimlerinde de başarısızlığı sürdü; yüzde 1,9 oranında oy alarak yalnızca Konya'dan bir milletvekili (Faruk Sükan) çıkarabildi. Milletvekili seçilemeyen Bozbeyli, 18 Aralık 1978'de genel başkanlıktan istifa etti ve daha sonra etkin siyasal yaşamdan çekildi. Siyasal gücünü bütünüyle yitiren DP, Ağustos 1977'de kurulan II. Milliyetçi Cephe Hükümeti'ne de katılmadı. Ocak 1978'de Bülent Ecevit başkanlığında kurulan koalisyon hükümetinde yer aldı ve Sükan başbakan yardımcısı oldu. Parti 4 Mayıs 1980'de yapılan 4. Büyük Kongre'de alınan kararla kendini feshetti ve tüm mallarını Türk Kızılayı'na devretti.
Genel başkanları
| # | Adı | Görev Başlangıcı | Görev Bitişi |
|---|---|---|---|
| 1 | Ferruh Bozbeyli | 18 Aralık 1970 | 18 Aralık 1978 |
| 2 | Faruk Sükan | 18 Aralık 1978 | 4 Mayıs 1980 |
Demokratik Parti ve seçimler
Genel seçimler
| Türkiye Büyük Millet Meclisi | |||
| Seçim | Oy | Oran | Sandalye |
|---|---|---|---|
| 1973 | 1,275,502 | %11.89 | 45 / 450 |
| 1977 | 274,484 | %1.85 | 1 / 450 |
Yerel seçimler
| İl Genel Meclisleri ve Belediye Başkanlıkları | |||
| Seçim | Oy | Oran | Belediye |
|---|---|---|---|
| 1973 | 1,075,304 | %10.75 | 104 |
| 1977 | 123,717 | %1 | 5 |