Keşişkülahı

Keşişkülahı
Epimedium grandiflorum
Bilimsel sınıflandırma
Âlem: Plantae (Bitkiler) Bölüm: Magnoliophyta (Kapalı tohumlular) Sınıf: Magnoliopsida (İki çenekliler) Takım: Ranunculales Familya: Berberidaceae (Kadıntuzluğugiller) Cins: Epimedium L.
Türler
Aşağı yukarı kültüre alınmış 60 türü vardır, en önemlileri: Epimedium acuminatum Epimedium alpinum Epimedium brachyrrhizum Epimedium brevicornu Epimedium campanulatum Epimedium chlorandrum Epimedium davidii Epimedium diphyllum Epimedium dolichostemon Epimedium ecalcaratum Epimedium elongatum Epimedium epsteinii Epimedium fangii Epimedium flavum Epimedium franchetii Epimedium grandiflorum Epimedium ilicifolium Epimedium latisepalum Epimedium leptorrhizum Epimedium lishihchenii Epimedium membranaceum Epimedium mikinorii Epimedium myrianthum Epimedium ogisui Epimedium pauciflorum Epimedium perralderianum Epimedium platypetalum Epimedium pinnatum Epimedium pubescens Epimedium pubigerum Epimedium rhizomatosum Epimedium sagittatum Epimedium sempervirens Epimedium setosum Epimedium sutchuenense Epimedium truncatum Epimedium wushanense
Dış bağlantılar
Wikimedia Commons'ta Keşişkülahı ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur. Wikispecies'te Keşişkülahı ile ilgili detaylı taksonomi bilgileri bulunur.

Keşişkülahı (Epimedium), kadıntuzluğugiller (Berberidaceae) familyasının Epimedium cinsinden 60 ya da daha fazla tür içeren otsu çiçekli bitkilerin ortak adı. Bu cinsin bazı türleri Güney Çin'de endemikdir. Bazıları Asya bazıları ise Avrupa'nın uzak yerlerine kadar yayılmıştır .^[1]

Keşişkülahı türleri zorlu iklim koşullarına yaşayabilen çok yıllık bitkilerdir. Pek çok türü baharda açan örümcek gibi 4 taç yapraklı çiçeklere sahiptir. Pek çoğunun afrodizyak etkisi olduğuna inanıldığından azgın teke otu gibi adlarla adlandırılır.^[2]

Yetiştirme

Bazı türleri ve doğal veya sera ortamında oluşan hibridleri batıda son 100-150 yıldır yetiştirilmektedir. Şu sıralar yeni Çin türleri yaygın olarak yetiştirilmektedir, pek çok türü yeni keşfedilmiştir ve bir kısmı daha yeni adlandırılmıştır. Ayrıca Japon hibrid türleri de kültür cinsi olarak kullanılmaktadır. Bu bitkinin yeni türlerindeki artış ABD'den Massachusetts'den Darrell Probst ve Japonya'dan Mikinori Ogisu adlı iki bitki bilimcinin çalışmaları ile olmuştur. Ancak yeni bulunan türlerin henüz hangi koşullara dayanabildikleri henüz tam olarak tespit edilememiştir. O sebeple bu konuda doğal alanları dışında yetişen bu türlere dikkat etmek gerekir.

Bununla birlikte Türkiye'de de doğal olarak yetişen keşişkülahı türleri bulunmaktadır. Türkiye'de Epimedium pubigerum türü Belgrat Ormanında; Epimedium pinnatum subsp. colchicum alt türü ise Artvin Borçka Macahel Florasında gözlemlenmiştir.^[3]

Epimedium x versicolor

Çoğaltılması

Keşişkülahı köklerinden ağustos sonu veya tohumdan baharın başlarında çoğaltılabilir. Genel olarak drenajlı ve humuslu topraklarda, gölge veya yarı gölge ve belli oranda nemin gerektiği alanlarda yetişir. Keşişkülahı yer örtücü bir bitki olup gümüş, kırmızı, bronz karşımlı renklere sahip yaprakları ve çeşitli renkte kokulu çiçeklere de sahiptir. Bu sebeple bahçecilikte Japonya'da yüzyıllardır bahçecilikte de popülerdir. Soğuğa dayanıklılık için yapraklarının sonbaharda budanmalı ayrıca dona karşı koruyucu önlem alınmasıda tavsiye edilmektedir.

Epimedium alpinum çiçeği

Tıbbi kullanımı

Keşişkülahı flavonlar, glikozitler, icariin ve noricariin içerir. Etkili bölümü % 3 ve türüne göre daha da fazla ikariin (icraiin) içeren kurutulmuş yapraklarıdır.^[4] Çok güçlü bir cinsel uyarıcı (afrodizyak) dır. Özellikle Çin, Kore ve Japonya’da bu bitki ve etkileri ile ilgili geniş kapsamlı olarak yapılan hem laboratuvar, hem de klinik çalışmalarda gerek fare ve tavşanlar üzerinde ve gerekse insanlarda kesin ve açık biçimde cinsel aktiviteyi ve performansı artırdığı gözlenmiştir.^[5][6] Keşişkülahı bitkisi aynı zamanda, tüm beden boyunca duyusal sinirleri, özellikle genital bölgeyi uyararak sperm üretimini artırdığı düşünülmektedir. Keşişkülahı tansiyonu normal seviyede seyreden insanların tansiyonunu düşürmeksizin, yüksek tansiyonu düşürmekte etkili olabilmektedir. Viagradaki sildenafil'e benzer bir etkiyi icariin'in keşişkülahında gösterdiği tespit edilmiştir.^{[7][8][9][10][11][12]} Yine kalp damar sistemi üzerinde de oldukça etkili olan keşişkülahı bitkisi koroner kalp damarlarını genişletmekte ve koroner vasküler direnci azaltarak koroner kan akışını artırmakta yararlı olabilmektedir. Keşişkülahı bitkisi sadece cinsel fonksiyonları düzenleyici olarak değil, aynı zamanda cinsel istek, iktidarsızlık, özellikle son yapılan araştırmalara göre ostropoz^{[13][14][15][16][17][18][19][20]}, dikkat, düşünce konsantrasyonu ve zihnin odaklanma kapasitesini artırmak içinde yararlanılabileceği tespit edilmiştir.

Çin'de bir efsaneye göre Çin'de M.Ö. 200 yılında soylu bir aile, çocukları olmadığı için soyu tükenme tehlikesi ile karşı karşıyadır. Oğullarında iktidarsızlık sorunu olduğunu anlayınca; çalmadıkları kapı kalmaz. Oğullarının sorunu çevrede duyulur, adam dışarı çıkamaz, arkadaşlarının alaycı yüzüne bakamaz olmuştur. Bir gün kapılarını fakir bir çoban çalar. Efsaneye göre koyun çobanı, sürüsünü belirli bir bölgede otlattıktan sonra cinsel anlamda daha aktif olduğunu görmüştür. O otlardan toplayıp aileye getirmiştir. Aile önce çobanı aşağılar, kızar; koyunlarla oğullarını bir tuttuğu için... Olan biteni izleyen oğlan, herkes yatıya çekildikten sonra bu otları her gün yer. Bir yılın sonunda çiftin nurtopu gibi bir oğulları doğar. Bu olaydan sonra Çin halkı azgın teke yaprağını önemli bir cinsel kuvvetlendirici olarak görmeye başlar. ^[21]

Kaynaklar

1. "Epimedium Linn.". Flora of Pakistan. 16 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20150316215710/http://www.efloras.org/florataxon.aspx?flora_id=5&taxon_id=111847. 
2. "Horny Goat Weed may offer Viagra alternative". 30-09-2008. 16 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20120216184500/http://www.meeja.com.au/index.php?display_article_id=291. 
3. Türkiye Florasından bitkilerin sergilendiği yabanicicek.com sitesi
4. PubChem Entry for Icariin.
5. Chiu JH, Chen KK, Chien TM et al. Epimedium brevicornum Maxim extract relaxes rabbit corpus cavernosum through multitargets on nitric oxide/cyclic guanosine monophosphate signaling pathway. Int J Impot Res. 2006;18:335-42. PMID 16395327
6. Chen KK, Chiu JH. Effect of Epimedium brevicornum Maxim extract on elicitation of penile erection in the rat. Urology. 2006;67:631-5. PMID 16527595
7. Ning H, Xin ZC, Lin G et al. Effects of icariin on phosphodiesterase-5 activity in vitro and cyclic guanosine monophosphate level in cavernous smooth muscle cells. Urology 2006;68:1350-4. PMID 17169663
8. Xin ZC, Kim EK, Lin CS et al. Effects of icariin on cGMP-specific PDE5 and cAMP-specific PDE4 activities. Asian J Androl. 2003;5:15-8. PMID 12646997
9. Saenz de Tejada I, Angulo J, Cuevas P et al. The phosphodiesterase inhibitory selectivity and the in vitro and in vivo potency of the new PDE5 inhibitor vardenafil. Int J Impot Res. 2001;13:282-90. PMID 11890515
10. Measured differently, the EC₅₀ of icariin is approximately 4.62 μM, while sildenafil's is .42 μM.
11. Jiang Z, Hu B, Wang J et al. Effect of icariin on cyclic GMP levels and on the mRNA expression of cGMP-binding cGMP-specific phosphodiesterase (PDE5) in penile cavernosum. J Huazhong Univ Sci Technolog Med Sci. 2006;26:460-2. PMID 17120748
12. Dell'Agli M, Galli GV, Dal Cero E et al. Potent Inhibition of Human Phosphodiesterase-5 by Icariin Derivatives. J Nat Prod. 2008;71 Sep 9. [Epub ahead of print]. PMID 18778098
13. Huiping Ma, Xirui He, Yan Yang, Maoxing Li, Dingjun Hao, Zhengping Jia.,"The genus Epimedium: An ethnopharmacological and phytochemical review" Review Article Journal of Ethnopharmacology Volume 134, Issue 3, 12 April 2011, Pages 519-541
14. Board of Patent Appeals Affirms Rejection of Pfizer’s Broad Patent over ED Treatment
15. Yin XX, Chen ZQ, Liu ZJ, Ma QJ, Dang GT (February 2007). "Icariine stimulates proliferation and differentiation of human osteoblasts by increasing production of bone morphogenetic protein 2". Chin. Med. J. 120 (3): 204–10. PMID 17355822. 
16. Zhang G, Qin L, Shi Y (July 2007). "Epimedium-derived phytoestrogen flavonoids exert beneficial effect on preventing bone loss in late postmenopausal women: a 24-month randomized, double-blind and placebo-controlled trial". J. Bone Miner. Res. 22 (7): 1072–9. DOI:10.1359/jbmr.070405. PMID 17419678. 
17. Chen KM, Ge BF, Liu XY, et al. (May 2007). "Icariin inhibits the osteoclast formation induced by RANKL and macrophage-colony stimulating factor in mouse bone marrow culture". Pharmazie 62 (5): 388–91. PMID 17557750. 
18. Huang J, Yuan L, Wang X, Zhang TL, Wang K (August 2007). "Icaritin and its glycosides enhance osteoblastic, but suppress osteoclastic, differentiation and activity in vitro". Life Sci. 81 (10): 832–40. DOI:10.1016/j.lfs.2007.07.015. PMID 17764702. 
19. Zhang DW, Cheng Y, Wang NL, Zhang JC, Yang MS, Yao XS (January 2008). "Effects of total flavonoids and flavonol glycosides from Epimedium koreanum Nakai on the proliferation and differentiation of primary osteoblasts". Phytomedicine 15 (1-2): 55–61. DOI:10.1016/j.phymed.2007.04.002. PMID 17482445. 
20. Qin L, Han T, Zhang Q, et al. (July 2008). "Antiosteoporotic chemical constituents from Er-Xian Decoction, a traditional Chinese herbal formula". J Ethnopharmacol 118 (2): 271–9. DOI:10.1016/j.jep.2008.04.009. PMID 18501540. 
21. Sabah Gazetesi 15-12-2006 tarihli haber

Dış bağlantılar

• Epimedium Care and Culture(Heronswood Nursery)
• William T. Stearn, The Genus Epimedium, revised edition 2002, ISBN 0-88192-543-8
• An Overview of Epimedium, in The Plantsman, March 2010, by Tony Avent of Plant Delights Nursery