Francisco I. Madero
| Francisco Ignacio Madero González | |
|---|---|
 | |
| Meksika Devlet Başkanı | |
| Görev süresi 6 Kasım 1911 - 19 Şubat 1913 | |
| Yerine geldiği | Francisco León de la Barra |
| Yerine gelen | Pedro Lascuráin Paredes |
| Kişisel bilgiler | |
| Doğum | 30 Ekim 1873 Parras |
| Ölüm | 22 Şubat 1913 (39 yaşında) México kenti, Meksika |
| Vatandaşlığı | Meksika |
| Eşi | Sara Pérez Romero |
| Mesleği | İş adamı, Siyasetçi |
Francisco Ignacio Madero González (30 Ekim 1873, Parras - 22 Şubat 1913, México kenti, Meksika), 1911-13 arasında Meksika devlet başkanı. Porfirio Díaz karşıtlarıyla demokratik güçleri geçici olarak bir araya getirerek diktatör Díaz'ı devirmiş ama ılımlı reformlarının hem devrimciler hem de muhafazakârlar arasında yarattığı tepkileri denetim altına almayı başaramamıştır. 20. yüzyılın büyük sistem-karşıtı devrimlerinin ilki olan Meksika Devriminin başlangıcı, genellikle, Francisco Madero'nun 1910'da Porfirio Diaz'a karşı ayaklanması kabul edilir.[1]
İlk Yılları ve Eğitimi
Kuzeyli toprak sahibi varlıklı ve nüfuslu bir ailenin oğluydu. Maryland'da, Emmitsburg yakınlarında bulunan Mount St. Mary Yüksekokulu ve İlahiyet Okulu'nda öğrenim gördü (1886-88). Daha sonra bir dönem Berkeley'deki California Üniversitesi'nde, üç yıl da Paris'teki bir iş idaresi okuluna gitti.
Siyasi Mücadelesi
Bu dönemde ılımlı bir demokrasi yanlısı oldu. 1904'ten sonra kendisini siyasete adadı. Coahuila eyaletinin valisi olabilmek amacıyla bu eyalette bir siyasal partiyle (1904-05) Benito Juárez Demokratik Kulübü'nün örgütlenmesine yardımcı oldu. Ama vali seçilme girişimi başarısızlıkla sonuçlandı ve çok geçmeden Porfirio Díaz diktatörlüğüne son vermek için ulusal demeokratik bir hareketin gerekli olduğunu kavradı. Bu amaçla, bir yandan bağımsız gazeteceileri desteklerken bir yandan da siyasal örgütlenme çabalarını özendirdi.
Díaz 1908'de Amerikalı bir gazeteciye Meksika'nın demokrasiye hazır olduğunu, kendisinin de 1910'da başkanlıktan çekileceğini açıklayarak siyasal gelişmeleri istemeden de olsa hızlandırdı. Açıklamanın ardından siyasal etkinliklerde ve yayınlarda büyük bir canlılık yaşanmaya başladı. Madero da La sucesión presidencial en 1910 (1908; 1910'daki Başkan Değişimi) adlı kitabını bu dönemde yayımladı. Büyük yankılar uyandıran bu kitapta dürüst bir seçim yapılması, kitlelerin siyasete etkin olarak katılması ve Díaz'ın yeniden başkan seçilmemesi çağrısında bulundu. Díaz'ın 1909'da görüş değiştirerek 1910 seçimlerine katılma niyetinde olduğunu açıklaması, siyaset sahnesini daha da hareketlendirdi. Bu arada Díaz'ın yeniden başkan seçilmesine karşı çıkanlar (Antireeleccionista) Madero'nun da çabalarıyla bir siyasi parti çatısı altında birleştiler. Modero, "Gerçek Genel Oy Hakkı-Yeniden Seçilmek Yok!" sloganıyla bu partinin başkan adayı oldu. Emiliano Zapata ve arkadaşlarının da desteklediği Madero geniş ve adil bir toprak reformu gerçekleştireceğini sürekli dile getiriyordu.
Ancak göstermelik seçimlerden kısa süre önce ayaklanma hazırlıkları içinde olduğu ve yetkililere hakarette bulunduğu gerekçesiyle tutuklandı. Ama çok geçmeden kefaletle serbest bırakıldı ve Texas'taki San Antonio'ya kaçtı. Ekim 1910'da burada San Luis Potosí Planı'nı yayımlayarak kendini Meksika'nın yasal devlet başkanı ilan etti ve halka 20 Kasım'da yönetime karşı silahlı bir ayaklanma başlatma çağrısında bulundu.
Madero Şubat 1911'de yandaşları ve bir orduyla birlikte Pascual Orozco ve Pancho Villa'nın ayaklanmayı sürdürdükleri Chihuahua'ya girdi. Madero yandaşlarınca köşeye sıkıştırılan Díaz hükümeti sonunda ayaklanmacılarla görüşme masasına oturmaya razı oldu. Ama ayaklanma yayılmaya devam etti ve Díaz Orozco'yla Villa'nın Ciudad Juárez'i ele geçirmeleri üzerine (10 Mayıs 1911) teslim olarak başkanlıktan çekildiğini açıkladı. Ardından Dışişleri Bakanı Francisco León de la Barra'nın başkanlığında geçici bir hükümet kuruldu.
Başkanlığı
Ekim 1911'de yapılan başkanlık seçimleri Madero'nun ezici zaferiyle sonuçlandı ve bütün Meksika'da "demokrasi havarisi" kabul edilen Madero 6 Kasım'da göreve başladı. Ama yönetimi hem kişisel, hem de ulusal açıdan tam bir yıkım dönemi oldu. Madero siyasi deneyimsizliği ve aşırı iyimser kişiliği nedeniyle, yandaşlarının çoğunun kendisini farklı amaçlarla desteklemiş olduğunu kavrayamadı. Çok geçmeden Díaz diktatörlüğünün yerini tümüyüle yozlaşmış bir başka yönetim aldı. Dahası, ülkeye demokrasiyi yerleştirmek için çaba gösteren Madero, hem her türden değişime karşı olan eski rejim yandaşlarının, hem de kapsamlı toplumsal ve ekonomik reformları ısrarla savunan devrimci öğelerin saldırılarına hedef oldu. Ayrıca muhafazakar basının düşmanca tutumu, ABD büyükelçisi Henry Lane Wilson'ın rahatsız edici davranışları ve bir dizi silahlı ayaklanmayla uğraşmak zorunda kaldı.
Devrilişi ve Ölümü
Madero'ya karşı ilk ayaklanma eski yandaşlarından Bernardo Reyes önderliğinde başladı. Kolayca bastırılan bu ayaklanmanın ardından, önce Pascual Orozco'nun sonra da Díaz'ın yeğeni Félix Díaz'ın önderlik ettiği muhafazakar eğilimli iki ayaklanma daha patlak verdi. Her iki ayaklanma da bastırıldı. Ama Reyes'le Díaz hapishane hücrelerinden Madero'ya karşı komplolar düzenlemeyi sürdürdüler.
Şubat 1913'te México kentinde patlak veren askeri ayaklanma Madero yönetiminin sonu oldu. Hükümet birliklerine komuta etmekle görevlendirilen General Victoriano Huerta, Reyes ve Díaz'la işbirliği yaparak Madero'ya ihanet etti. Darbe sırasında tutuklanan Madero hapishaneye götürülürken askerlerce öldürüldü.
Ölümünden sonra Madero'nun adı, artık Huerta rejiminde somutlaşan askeri diktatörlüğe karşı yürütülen mücadelede devrimci birliğin simgesi, Meksika Devrimi'nin demokratik güçlerinin esin kaynağı oldu.
Kaynakça
- ↑ Meksika:Saatli Bomba, binghamton.edu.
| ||||||||
