Tanzimat Fermanı
Tanzimat Fermânı'nın asıl örneği | |
Çeşit | Ferman |
---|---|
İmzalanma | 3 Kasım 1839 |
Yer | İstanbul |
İmzacı devletler | Osmanlı Devleti |
Dilleri | Osmanlıca |
Türkiye'de anayasal süreç |
Anayasal belgeler
Anayasalar
Halkoylamaları
|
|
Tanzimât ( تنظيمات ) Fermânı, Gülhane Hatt-ı Şerif-î, 3 Kasım 1839'da okunan Tanzimat Fermânı, Türk tarihinde batılılaşmanın ilk somut adımıdır. Sultan Abdülmecid döneminde Hariciye Nazırı Koca Mustafa Reşit Paşa tarafından okunmuştur. Gülhane Parkı'nda okunması nedeniyle Gülhane Hatt-ı Şerif-î (Padişah Yazısı) veya Tanzimât-ı Hayriye (Hayırlı Düzenlemeler) olarak da anılır. Bu fermânla devlet kendisini yenilemesi gerektiğini söylemiştir. Fransız İhtilâli ile Osmanlı ülkesinde aydın kişiler ve yeni fikirler oluşmaya başlamıştır. Özellikle meşruti yönetim yanlısı aydınların baskıları, yapılan ıslahatların kalıcı olması fikri ve Fransız İhtilâli ile ülkeye giren milliyetçilik fikirlerinin olumsuz etkilerinden kurtulmak amacı ile 3 Kasım 1839 tarihinde Gülhane Parkın'da ilan edilmiştir. Bu nedenle fermanın diğer bir adı da Gülhane-i Hattı Hümayunu'dur.
Osmanlı devletinde, Hâriciye Nâzırı Mustafa Reşîd Paşa’nın 3 Kasım 1839 tarihinde okuduğu “Gülhâne Hatt-ı Hümâyûnu” ile başladığı kabul edilen Tanzimat hareketi, görünen yüzüyle, devlet işlerinde bozulan düzeni yeni baştan tesis etme amacındaydı. Ancak askerî, mülkî ve hukukî alanda hayata geçirilen reformlar, bir siyasî düzen değişikliğinden öteye geçmiş, Türk düşünce sisteminde de köklü bir değişmeye zemin hazırlamıştır.[1]
Fermanda yer alan genel konular
- Tüm vatandaşların can, mal ve namus güvenliğinin sağlanması,
- Yargılamada açıklık, hiç kimse yargılanmadan idam edilemeyecek (Hukuk devleti özelliğini yansıtır),
- Vergide adalet,
- Erkeklere dört yıl mecburi askerlik,
- Rüşvetin ortadan kaldırılması,
- Herkesin mal ve mülküne sahip olması, bunu miras olarak bırakabilmesi.(Özel mülkiyet güvence altına alındı. Müsadere kaldırıldı)
Fermanda verilen bütün sözlerin tamamen yerine getirilememesine rağmen bu çabalar, islami yönetimden uzaklaşmaya, çağdaşlaşmaya ve cumhuriyet fikrine önayak olmuştur. Tanzimat Fermânı'nın okunmasından I. Meşrutiyet'in ilanına kadar geçen dönem, Osmanlı tarihinde Tanzimat Dönemi (3 Kasım 1839 - 22 Kasım 1876) olarak anılır.
İlan nedenleri
- Mısır Valisi Mehmet Ali Paşa meselesinde Avrupa'nın desteğini almak[2]
- Avrupa'nın Osmanlı iç işlerine karışmasını önlemek[2]
- Fransız İhtilali'nin milliyetçilik etkisini azaltmak[2]
- Gayrimüslimleri devlete bağlamak[2]
Tanzimat Fermanı ve Düşünce Hayatı
Tanzimat Döneminde yetişen aydınlarda görülen bir diğer kayda değer düşünce değişikliği Türkistan Türklerini de içine alan Türk milliyetçiliği fikrinin ortaya çıkmasıyla kendisini göstermiştir. Zira Tanzimat Dönemine kadar Osmanlı devletinin sınırları dışında yaşayan Türklerin pek farkına varılmamıştır. Gerçi 15. yüzyıldan 18. yüzyıla kadar Çağatay edebiyatı, Alî Şîr Nevâî’nin eserleri başta olmak üzere, bazı Osmanlı şair ve yazarlarca takip edilmiştir; ancak Tanzimat’tan önceki devirlerde Türk denince akla umumiyetle Osmanlı ülkesinde yaşayan insanlar gelmiştir.[1]
Ayrıca bakınız
Çokdilli Vikikaynak'ta Tanzimat Fermanı metnini Osmanlıca harflerle okuyabilirsiniz. |
- Tanzimât Dönemi (3 Kasım 1839 - 22 Kasım 1876)
- Islâhat Fermânı (Hatt-ı Hümâyûn, 18 Şubat 1856)
- Osmanlı Devleti Tarihi Zaman Çizelgesi
Kaynakça
- 1 2 Prof.Dr Mesut,Şen,"TANZİMAT AYDINLARININ “ÇAĞATAY TÜRKÇESİ”NE BAKIŞI VE ŞEMSEDDÎN SÂMÎ’NİN TESİRİ",Türkoloji Makaleleri
- 1 2 3 4 Hacettepe Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Enstitüsü Öğretim Üyeleri. Fatma Acun. ed. Atatürk ve Türk İnkilâp Tarihi (14 bas.). s. 41-44.