Güzelleme
Güzelleme, Âşık Halk Edebiyatı'nda kullanılan; konusu aşk ve sevgi olan lirik şiirlere verilen ad. Güzellemeler, semai ya da koşma nazım biçimleriyle yazılırlar.
Anlamsal yapı
Güzellemeler coşku ve övgü içerikli şiirlerdir. Sevilen kişilere veya varlıklara karşı olan bağlılığı ifade etmek için yazılırlar. Güzellemelerde ele alınan konular ayrı ayrı ya da birlikte ele alınabilir.[1] Özele indirgendiğinde, temel güzelleme temleri: bir kadına, at gibi Türk kültüründe önemli yeri olan hayvan ya da varlıklara, doğaya... duyulan sevgidir. Bunun yanında güzellemeler özlem gibi düşünsel-estetik konuları da işler. Güzellemeler halk edebiyatında en çok tercih edilen türlerdendir. Bugün güzellemeler anlamsal boyutta özellikle adlandırma bazında modern edebiyata da tesir etmiştir. Örneğin Tuna'yı anlatan bir seyahat kitabına Tuna Güzellemesi[2] adı verilirken, İkinci Yeni şiirinin temsilcilerinden Cemal Süreya'nın anlam bakımından güzellemeye yaklaşan bir şiirinin adı da güzelleme[3]dir. Güzelleme yalnızca koşma biçimine mensup şiirler için kullanılan bir tabir olmayıp, anlamsal bir içeriği vardır. Bunun için güzelleme konularını işleyen semailer de güzelleme olarak değerlendirilir.[4] Güzelleme türünün en önemli temsilcisi olarak lirik söyleyişleriyle 17. yüzyıl halk ozanı Karacaoğlan kabul edilmektedir.[5] Karacaoğlan'dan örnek bir güzelleme incelersek:
- Kömür gözlüm ne salının karşımda,
- Gündüz hayalimde, gece düşümde.
- Bir güzelin sevdası var başımda,
- Yar sevdası çetin olur yaradan.[5]
Görüldüğü gibi bu şiirde ozan yârini ne kadar sevdiğini lirik bir söylemle dile getirmiştir. İşte güzellemeler, anlatılan duyguyu lirik bir biçimde övgüyle anlatan Türk halk şiiri ürünleridir.
Kaynakça
- ↑ Feride Turan. "Türk Şiirinde Kullanılan Nazım Şekilleri ve Türleri". ss. 25. 31 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20120131164350/http://www.esbl.k12.tr:80/belge/nazim.pdf. Erişim tarihi: 2011-10-5.
- ↑ Haluk Dursun (2004). Tuna Güzellemesi. Kubbealtı Yayınları. ISBN 9757663999, 9789757663997. http://books.google.com.tr/books?id=igF5uSnifXgC&pg=PA7&dq=g%C3%BCzelleme&hl=tr&ei=sQGMTvqSE42TswatntS2Ag&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=1&ved=0CCkQ6AEwADgU#v=onepage&q=g%C3%BCzelleme&f=false. Erişim tarihi: 2011-10-5.
- ↑ "Güzelleme". 23 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20150623193122/http://siir.gen.tr:80/siir/c/cemal_sureya/guzelleme.htm. Erişim tarihi: 2011-10-5.
- ↑ Cemal Süreya Şiirinde Geleneğin Görünüşü. Dergâh. 2000. s. 87.
- 1 2 "Aşık Edebiyatı Nazım Biçimleri". 2 Haziran 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20140602214109/http://www.edebiyol.com:80/kosma_tipi.html. Erişim tarihi: 2011-10-5.