GNU Genel Kamu Lisansı

GPL sürüm 3 belirtkesi
Yazar	Özgür Yazılım Vakfı
Sürüm	3
Yayımcı	Özgür Yazılım Vakfı
Yayım tarihi	29 Haziran 2007
İlk yayımlanma	25 Şubat 1989
DFSG uyumlu	Evet^[1]
FSF onaylı	Evet^[2]
OSI onaylı	Evet^[3]
Copyleft	Evet^[2]^[4]
Kod bağdaştırma	Hayır^[5]
Web sitesi	www.gnu.org/licenses/gpl.html

GNU Genel Kamu Lisansı (GNU GPL ya da GPL) yaygın^[6] kullanılan bir özgür yazılım lisansı. İlk sürümü 1989 yılında Richard Stallman tarafından GNU Tasarısı için kaleme alınmıştır. Üçüncü ve son sürüm ise Richard Stallman'ın yöneticisi olduğu Özgür Yazılım Vakfı^[7] (FSF), Eben Moglen ve Yazılım Özgürlüğü Hukuk Merkezi^[8] tarafından kaleme alındı ve özgür yazılım topluluklarının çeşitli itiraz ve katkılarıyla son halini aldı.

Bu lisansın güncel sürümü (GPL s3), Özgür Yazılım Vakfı (FSF) tarafından 29 Haziran 2007'de yayınlandı. GNU Kısıtlı Genel Kamu Lisansı yani LGPL ise GPL'in bazı yazılım kütüphaneleri için yazılmış sürümüdür.

Copyleft esaslı lisansların en güçlü ve en yaygın örneği olan GNU GPL, günümüzde milyonlarca yazılım bileşeni tarafından kullanılmaktadır.

GPL'in genel nitelikleri

GNU belirteksi

Dört temel özgürlük

Özgür Yazılım Vakfı (FSF) tarafından kaleme alınan GNU Genel Kamu Lisansı, dört temel özgürlüğü güvence altına almayı amaçlar. Bu dört temel özgürlük sırasıyla şunlardır:

Özgürlük 0: Programı sınırsız kullanma özgürlüğü.
Özgürlük 1: Programın nasıl çalıştığını inceleme ve amaçlara uygun değiştirme özgürlüğü.
Özgürlük 2: Programın kopyalarını sınırsız dağıtma özgürlüğü.
Özgürlük 3: Programın değiştirilmiş halini dağıtma özgürlüğü.

Para kazanma modeli

GNU GPL lisans anlaşması, 1983 yılında Richard Stallman tarafından geliştirilmiş, çok akıllıca detaylarla bağlayıcılığı bulunan, teşvik edici, gerek kullanıcı gerekse üretici tarafa büyük olanaklar sağlayan bir lisans türüdür. GPL'in en çok üzerinde durduğu konu yazılımların kaynak kodu ile birlikte dağıtılmasının gerekliliğidir. Üretici firma yazılımını ikili dosya şeklinde (binary) dağıtsa bile kaynak kodunu herkes tarafından erişilebilir bir yere bırakmak zorundadır. Kullanıcı, bu kaynak kodu alıp inceleyebilir, üzerinde istediği değişikliği yapabilir, kendi projelerinde, yazılımlarında kodun tamamını ya da bir parçasını kullanabilir. Hatta başkasının kod parçasını alıp, üzerinde değişiklik yapıp satarak maddi kazanç da elde edebilir. Ama tek bir şartla, yeni üretilen program da GPL ile lisanslanmak zorundadır.

GPL, yazılımın ücretlendirilmesi hakkında hiçbir fikir beyan etmez. GPL yazılımları ücretsiz olmak zorunda değildir. Üretici firma ya da kuruluş, yazılımını GPL ile lisanslayıp, dağıtabilir ve karşılığında da bir ücret talep edebilir. Bu madde en baştan beri sözleşme içerisinde olmasına rağmen, GPL yazılımların çok büyük bir kısmı ücretsizdir. Genel yaklaşım yazılımdan değil, kullanıcıya sunulan kurulum, eğitim, yönetim ve ek modül yazma gibi süreçlerden para kazanılması şeklindedir. Bu özelliğiyle GPL pek çok lisanstan ayrılmaktadır.

GPL'in avantajları

Kullanıcı yazılımının içinde ne olduğunu bilir. Bazı üretici firmaların yaptığı öne sürülen arka kapı (backdoor) yerleştirme vakaları imkânsızdır. Bu özellikle askeri kurumlar için önemli olmaktadır. GPL ile lisanslanan yazılımın kaynak kodu ortada olduğu için gerekli inceleme yapıldıktan sonra rahatlıkla kullanılabilir.
Yazılım çok büyük bir kitle tarafından kullanılması sonucunda hataların keşfedilmesi ve yine çok büyük bir kitle tarafından geliştirildiği için düzeltilmesi süreci bazen dakikalarla sınırlı olur.
Üretici firma, kullanıcı kitlesini geliştirmek için büyük bir şans elde etmiş olur.
Kullanıcı yazılımda beğenmediği kısımları değiştirmekte hürdür. Bunu eğer kendisi yapamıyorsa bile yazılım çok büyük bir kitle tarafından kullanıldığı için, İnternet'te biraz aradıktan sonra büyük ihtimalle aynı yazılımın kendi istediği şekilde değiştirilmiş halini rahatlıkla bulur.
Üretici firma, dünyaca popüler bir GPL yazılımın üreticisi olarak büyük bir prestij elde eder. Referans listesinde onbinlerce kişi tarafından kullanılan bir programı geliştirmiş bir firma olmanın onurunu taşır. Bunun sonucunda bir sonraki geliştirdiği yazılıma dışarıdan bakışlar daha profesyonelce olur ve firmanın ismi duyulduğu için de hedef kitle daha büyük olur.
BSD gibi lisansların aksine GPL bir yazılımdan türetilen yazılım da GPL olmak zorunda olduğu için geliştiricinin kodunun çalınması riski yoktur.
GPL bir yazılımın kodunun üzerinde oynayan kişi sayısı bazen binleri bulmaktadır. Bu nedenle programlar çok hızlı bir şekilde çok büyük bir kitle tarafından geliştirilir. Bu da yazılımın kalitesinin artmasında büyük bir rol oynar.
GPL, yazılım sektöründe bir rekabet ortamı yaratmayı sağlar. Ücretli ve kapalı kod olarak sunulan yazılımların ücretsiz ve açık kodlu olanlara nispeten çok daha kaliteli olmasının gerekliliği ortaya çıkar. Bu da yazılımların kalitesini artırır ve sektörün ütopik tam rekabet piyasasına olabildiğince yaklaşmasını sağlar. Sektörü sadece arz değil, talep de yönlendirmeye başlar.
Kullanıcı ürünün gelişmesi için üretici firmaya bağımlı kalmaz. Özellikle kritik uygulamalarda kullanılan bir yazılımı üreten firmanın batması veya artık yazılıma destek vermemesi durumunda mağdur kalmaz. Kaynak kodu ortada olduğu için kullanıcı istenirse kendi bünyesinde isterse destek alarak yazılımı geliştirmeye devam edebilir.

GPL'in dezavantajları

GPL ile lisansladığınız yazılımların başkaları tarafından değiştirilerek geliştirilen türevlerinin elde ettiği gelire yönelik maddi bir talepte bulunamazsınız. Kamuya açtığınız kodları kullanan türev yazılımların ticari süreçlerde kullanılması durumunda karşı tarafı bir çeşit rüçhan/gelir paylaşımı anlaşması imzalamaya zorlayan Mozilla Kamu Lisansı, bu gibi durumlarda önerilebilir.

Kaynakça

↑ "Debian – License information". Software in the Public Interest, Inc.. 22 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160422174117/http://www.debian.org/legal/licenses//. Erişim tarihi: 10.12.2009.
1 2 "Licenses – Özgür Yazılım Vakfı". Özgür Yazılım Vakfı. 8 Şubat 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20100208212305/http://www.fsf.org/licensing/licenses/index_html. Erişim tarihi: 10.12.2009.
↑ "Licenses by Name". Açık Kaynak İnsiyatifi. 6 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160606113254/https://opensource.org/licenses/alphabetical. Erişim tarihi: 10.12.2009.
↑ "Copyleft: Pragmatic Idealism – Free Software Foundation". Özgür Yazılım Vakfı. 3 Ekim 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20091003000744/http://www.fsf.org/licensing/essays/pragmatic.html. Erişim tarihi: 10.12.2009.
↑ "If a library is released under the GPL (not the LGPL)". Özgür Yazılım Vakfı. 5 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160605034024/http://www.gnu.org/licenses/gpl-faq.html.
↑ "Top 20 licenses". Black Duck Software. 4 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20130904051147/http://www.blackducksoftware.com/resources/data/top-20-licenses. Erişim tarihi: 23.08.2013.
↑ Özgür Yazılım Vakfı
↑ Yazılım Özgürlüğü Hukuk Merkezi

Dış bağlantılar

GNU Tasarısı

Tarihçe	GNU Bildirisi Özgür Yazılım Vakfı Avrupa Hindistan Latin Amerika Özgür yazılımın tarihçesi

Lisanslar	GNU Genel Kamu Lisansı GNU Kısıtlı Genel Kamu Lisansı GNU Affero Genel Kamu Lisansı GNU Özgür Belgeleme Lisansı GPL bağdaştırma istisnası

Yazılım	GNU (türevleri) Hurd Linux-libre glibc Bash coreutils findutils Build System GCC binutils GDB GRUB GNOME GNUstep GIMP Emacs GNU TeXmacs GNU Octave GNU R GSL GMP GNU Electric GNU Archimedes GNUnet GNU Privacy Guard Gnuzilla (IceCat) GNU Health GNUmed GNU LilyPond GNU Go GNU Chess Gnash Guix Guix System Distribution daha fazlası...

Sözcüler	Alexandre Oliva Benjamin Mako Hill Bradley M. Kuhn Eben Moglen Federico Heinz Georg C. F. Greve John Sullivan Loïc Dachary Nagarjuna G. Ricardo Galli Richard Stallman Robert J. Chassell

Diğer konular	GNU/Linux isimlendirme ihtilafı Revolution OS Özgür Yazılım Vakfı Windows karşıtı kampanyalar Defective by Design

Özgür ve açık kaynak kodlu yazılım

Genel	Özgür yazılım için alternatif terimler Açık ve kapalı kaynakların karşılaştırılması Açık kaynak kodlu yazılım barındırma servislerinin karşılaştırılması Eski özel yazılımlar Özgür ve açık kaynak kodlu Android uygulamaları Özgür ve açık kaynak kodlu yazılım paketleri Özgür yazılım Özgür yazılım etkinlikleri Özgür yazılım hareketi Özgür yazılım projesi dizinleri Özgür yazılım web uygulamaları Gratis versus libre Uzun süreli destek Açık kaynak kodlu yazılım Anahat SPDX

Yazılım listesi	Android yazılımları Çözücüler İşletim sistemleri Oyunlar Programlama dilleri Ses yazılımları Web uygulamaları

Tarihçe	GNU Haiku Linux Mozilla

Topluluk	Açık kaynak hareketi Özgür yazılım hareketi Kuruluşlar Etkinlikler

Lisanslar	Apache Artistik Beerware Boost BSD CC0 GNU GPL GNU LGPL ISC MIT MPL Ms-PL/RL WTFPL zlib

Lisans türleri ve standartlar	Ücretsiz ve açık kaynak kodlu yazılım lisanslarının karşılaştırılması Katılımcı Lisans Sözleşmesi Copyfree Copyleft Debian Özgür Yazılım Yönergeleri Ücretsiz Kültür İşleri Tanımı Özgür lisans Özgür Yazılım Tanımı Açık Kaynak Tanımı Açık kaynak lisansı Hoşgörülü özgür yazılım lisansı Kamu malı Viral lisans

Zorluklar	İkili leke Dijital haklar yönetimi Özgür ve açık kaynak kodlu grafik aygıtı sürücüsü Donanım kısıtlamaları Lisansın yayılması Mozilla yazılım markalanması Sahipli yazılım SCO–Linux tartışmaları Güvenli önyükleme Yazılım patentleri Yazılım güvenliği Güvenilir bilişim

İlgili başlıklar	Katedral ve Pazar Çatallama Linux dağıtımları Microsoft'un Açık Teknik Şartname Sözü Revolution OS

Kitap * Kategori * Commons

This article is issued from Vikipedi - version of the 11/30/2016. The text is available under the Creative Commons Attribution/Share Alike but additional terms may apply for the media files.