Geyik Ata
Geyik Ata – Türk, Moğol ve Altay mitolojilerinde Geyik Tanrı. Değişik Türk dillerinde Keyik (Kiyik,Giyik) Ata olarak da söylenir. Sığın (Sıgun) Ata veya Bulan (Bolan) Ata ya da Puğu (Buğu) Ata tabirleri de eşanlamlı olarak kullanılır. Moğollar Eli Ecege derler. Geyik sürülerinin başında bulunup idare eden geyiğe Gökgeyik ve Göksığın adı verilir. Masal kahramanları veya söylence kişileri bir geyiği kovalar ve peşinden bir mağaraya girer. Burada çoğu zaman güzel bir kıza rastlar. Geyikli Baba gibi erenler halk kültüründe sıklıkla yer alır. Hacı Bektaş-ı Veli gibi erenler de geyik donuna bürünebilirler.[1]
Kırgız yazar Cengiz Aytmatov'un Beyaz Gemi adlı kısa romanında Buğu (sözlük anlamı Geyik) boyunun efsaneleri de nakledilmektedir. Buna göre, katliama uğrayan Buğu boyundan arda kalan bir erkek ve bir kız çocuğu, yavrusu insanlar tarafından avlanan Boynuzlu Geyik Ana tarafından emzirilerek büyütüldüğü ve mevcut Buğu boyunun bu iki çocuktan yeniden çoğaldığı rivayet edilir. Bu nedenle de başta Boynuzlu Geyik Ana olmak üzere tüm geyikler "kutsal" ve "ata" sayılırlar.[2] Buğu boyundan gelenler çağlar boyunca bu kutsiyet nedeniyle ana babalarının mezarlarına, saygı ifadesi olarak geyik boynuzu dikerler. Isık Göl çevresindeki mezarlarda günümüzde de bu geleneği sürdürenler bulunmaktadır.[3]
Etimoloji
(Gey/Gez) kökünden türemiştir. Uzun ve çatal boynuzları olan memeli hayvan anlamına gelir. Moğolcada Giyih sözcüğü aydınlık anlamına gelir ve bu hayvanın kutsallığı ile de bağlantılıdır. Örneğin Alankova sözcüğü de Işığın Geyiği gibi bir anlam ifade eder.
Kaynakça
- ↑ Türk Söylence Sözlüğü, Deniz Karakurt, Türkiye, 2011, (OTRS: CC BY-SA 3.0)
- ↑ Legends about the origin of the tribe Bugu
- ↑ Prof.Dr.İsenbike Togan, NTV Tarih, Kasım 2010, no:22, s.106.