Hacı Murat
Hacı Murat (Rusça: Хаджи-Мурат, Avarca: Khadji Murad) (d. 1790'ların sonu - ö. 23 Nisan 1852), Şeyh Şamil zamanında yaşamış olan İmam Şamil'in naiblerinden olan Avar kökenli Kafkasyalı lider.
Hacı Murat, Kafkasya'nın 2. İmam'ı Hamzad Bek'in , Avar Hanları'nın çocukları olan Hunzak prenslerini öldürmesinden sonra Ağabey'i Osman'la süt kardeşleri olan prenslerin intikamını almak için Hamzad Bek'e Hunzak Camii'inde bir suikast düzenler.
Suikast başarılı olur, camideki Hamzad Bek'in müridleri ve suikastçılar birbirlerine girer, bu arbededen sadece Hacı Murat kurtulur. Çar'ın özel iltifatları ile Tiflis'e gider, ama Lekler'in Rus Hükümetini uyarması sonucu tutuklanır, sevk sırasında kendini onlarca metrelik uçurumdan aşağı atar ve kurtulur. Bu olaydan sonra bir ayağı aksayarak yürümek zorunda kalan Hacı Murad uzun bir süre sonra yaptığı hatanın farkına varır. Zamanın İmam'ı Şamil'e bir mektup göndererek O'na iltica eder, Şamil O'nu yanına çağırır ve onunla ilişkilerini geliştirir. Hacı Murad, Rus generallerine birçok zorluk çıkarır ve yaptığı manevralarla özellikle Avar süvarilerinden oluşan küçük birliklerle Rus tabyalarını mahveder. Dağlarda gerilla taktiği uygulayan Hacı Murad'ın kullandığı taktikleri Ruslar anlamakta güçlük çekmiş ve karşısında hiçbir strateji üretememişlerdir.
Zaman hızla ilerlerken Rusya kendi sanayi inkılaplarını gerçekleştirmiştir ve artık ağızdan dolma tüfeklerle Ruslar'a karşı savaşmak Avarlar için zorlaşır. Hacı Murad, Şamil'e Ruslar'a iltica edeceğini böylece geri hatlara sarkıp düşmanı arkadan vurarak Rus birliklerinin dayanak noktalarını yok edeceğini söyler, ama bu fikir Şamil'ce tutulmaz. Hacı Murad yine de Ruslar'a iltica eder, planlarını gerçekleştiremez ve esir hayatı yaşamaya mecbur edilir, esarete dayanamıyarak kaçar ama arkadaşlarının ve kendisinin atları bir bataklığa saplanır. Son nefesine kadar savaşan Hacı Murad, barut bitince atını yere yatırıp kamayla yerde bir çukur açar. Kılıçla savaşır ve en sonunda öldürülür. Hacı Murad'ın kabri Azerbaycan sınırları içinde yer alan Qah'te (Qax) yer almaktadır. Başı kesilerek Rus Çarı'na götürülmüş , sonra kafatası halinde korunarak Rusya Kunstkammer müzesinde sergilenmektedir.Ünlü Rus yazar Lev Tolstoy'un 1896'da basılan Hacı Murad adlı,Türçe'ye çevirili biyografik bir eseri vardır.
Hacı Murat hakkında 1959 yılında baş rolünde Steve Reeves'in oynadığı İtalyan yapımı A gi Murad il diavolo bianco/Beyaz Şeytan -Savaşçı- Hacı Murad (91 dakika,renkli film);1967 yılında Cüneyt Arkın'ın oynadığı Hacı Murat; 1968 yılında Cüneyt Arkın'ın oynadığı Hacı Murat Geliyor;1972 yılında Tamer Yiğit'in oynadığı Hacı Murat'ın İntikamı filmleri çekilmiştir.
Dış bağlantılar
- Lev Tolstoy'un aynı adı taşıyan eserinin İngilizce tam metni için