Hangıl
Hangıl ya da Hangul, Kore alfabesi.
Hangıl, Korece'de "h-a-n-g-ı-l" [한글] harflerine tekabül eden Kore harfleriyle yazılır. 1443 yılında Çosôn Hanedanlığından(*) kral Sejong tarafından yaptırılmıştır.
Koreliler, 15. yüzyıla kadar Çin yazı sistemini kullanıyorlardı; fakat bu sistemin öğrenilmesi zor olduğundan insanların okuyup yazamamasından dolayı Sejong bilim adamlarından yeni bir alfabe yapmalarını istemiş, bu yolla bilimin daha hızlı ilerlemesini ve halkının sosyalleşip çağdaşlaşmasını hedeflemiştir. 1444 yılında tamamlanan alfabe, "Hunmin Côngım" (훈민정음; halka doğruları öğreten ses) adlı eserle halka tanıtılıyor. Hangıl'la yazılan ilk eser budur.
Kore alfabesi temelde 14 ünsüz, 10 ünlüden oluşur. Ayrıca 11 tane yarı ünlü (diphtong) harf bulunur. 5 tane de çift ünsüz bulunur, ama bunlar alfabede yer almaz. Hangıl'ın ilham kaynağı üç temel noktadır. Birincisi insanı temsil eden dikey çizgiler "ㅣ", ikincisi dünyayı temsil eden yatay çizgiler "ㅡ", üçüncüsü ise cenneti temsil eden yuvarlak çizgiler, noktalardır "ㅇ". Ayrıca Hangıl, diğer Moğol, 'Phags Pa ve Çin yazı sistemlerinden faydalanılarak yaratılmıştır.
Yazışma çizelgesi
Sesli Harfler
10 Temel ünlüler (Holsori/Moım, 홀소리/모음, 母音)
| Hangıl/Korece | Harf | Korece harflerin adı | IPA uyarlama | Örnek |
|---|
| ㅏ | A a | A (아) | /a/ veya /ɑ/ | 아! |
| ㅑ | Ya ya | Ya (야) | /ja/ veya /jɑ/ | 아!, 아야! |
| ㅓ | ɔ ɔ | Ô (어) | /ʌ/ veya /ɘ/ veya /ɔ/ | 어, 아어 (雅語) |
| ㅕ | Yɔ yɔ | Yô (여) | /jʌ/ veya /jɘ/ veya /jɔ/ | 여아 (女兒), 여야 (與野) |
| ㅗ | O o | O (오) | /o/ | |
| ㅛ | Yo yo | Yo (요) | /jo/ | |
| ㅜ | U u | U (우) | /u/, /y/ | 아우, 여우, 우어, 우우 |
| ㅠ | Yu yu | Yu (유) | /ju/, /jy/ | 우유 (牛乳) |
| ㅡ | I ı | I (으) | /o/ | |
| ㅣ | İ i | İ (이) | /i/ | 아이, 어이, 오이 |
11 Tane yarı ünlüler (Gyɔpholsori 겹홀소리)
| Hangıl/Korece | Harf | Korece harflerin adı | IPA uyarlama | Örnek |
|---|
| ㅐ | E e veya Ae ae | E veya Ae(애) | /e/ | |
| ㅒ | Ye Ye veya Yae yae | Ye veya Yae(얘) | /ye/ | |
| ㅔ | E e | E (에) | /e/ | |
| ㅖ | Ye ye | Ye (예) | /je/ | |
| ㅘ | Va Va veya Oa oa | Va veya Oa (와) | /va/ | |
| ㅙ | Ve ve veya Oae oae | Wä veya Oae (왜) | /wɛ/ | |
| ㅚ | Ö ö veya Oe oe | Ö veya Oe(외) | /ø/ | |
| ㅝ | Wɔ wɔ | Wɔ (워) | /wʌ/ veya /wɔ/ | |
| ㅞ | Ve ve | Ue (웨) | /we/ | |
| ㅟ | Vi vi | Üe (위) | /ɥi/ | |
| ㅢ | Ii ıi | Ii (의) | /ɰi/ | |
Aşağıdaki İyıng (veya İyıñ) sonra burun ünlüler (İyıng innın batçim sori, 이응 있는 받침 소리)
| Hangıl/Korece | Harf | IPA uyarlama | Örnek |
|---|
| 앙 | Aıñ aıñ | /ɛ̃/ veya /œ̃/ | |
| 양 | Yaıñ yaıñ | /jɛ̃/ veya /jœ̃/ | |
| 엉 | Añ añ | /ɑ̃/ | |
| 영 | Yañ yañ | /jɑ̃/ | |
| 옹 | Oñ oñ | /ɔ̃/ | |
| 용 | Yoñ yoñ | /jɔ̃/ | |
| 웅 | Uñ uñ | /uŋ/ veya /yŋ/ | |
| 융 | Yuñ yuñ | /juŋ/ veya /jyŋ/ | |
| 응 | Iñ ıñ | /ɰ̃/ | |
| 잉 | İñ iñ | /iŋ/ | |
Tane yarı ünlülere aşağıdaki İyıng (veya İyıñ) (Gyɔpholsori innın İyıñ batçim, 겹홀소리 있는 이응받침)
| Hangıl/Korece | Harf | IPA uyarlama | Örnek |
|---|
| 앵 | Äñ äñ veya Aeñ aeñ | /ɛŋ/ | |
| 얭 | Yäñ yäñ veya Yaeñ yaeñ | /jɛŋ/ | |
| 엥 | Eñ eñ | /eŋ/ | |
| 옝 | Yeñ yeñ | /jeŋ/ | |
| 왕 | Waıñ waıñ veya Oaıñ oaıñ | /wɛ̃/ | |
| 왱 | Wäñ wäñ veya Oaeñ oaeñ | /wɛŋ/ | |
| 욍 | Öñ öñ veya Oeñ oeñ | /øŋ/ | |
| 웡 | Wɔñ wɔñ | /wʌŋ/ veya /wɔŋ/ | |
| 웽 | Weñ weñ | /weŋ/ | |
| 윙 | Wiñ wiñ | /ɥiŋ/ | |
| 읭 | İiñ ıiñ | /ɰi/ | |
Sessiz Harfler
14 Temel Ünsüzler (Dasori/Caım, 닿소리/자음, 子音)
| Hangıl/Korece | Harf | Güney, [sonra Kuzey] Korece harflerin adı | IPA uyarlama [Kuzey Korece] | Örnek |
|---|
| ㄱ | G g | Giyɔk (기역), [veya Giyık (기윽)] | /ɡ/ | 가다, 거기, 고기 |
| ㄴ | N n | Niyın (니은) | /n/ | 누구, 누나 |
| ㄷ | D d | Digıt (디귿), [veya Diyıt (디읃)] | /d/ | 다그다, 다니다, |
| ㄹ | R/L r/l | Riyıl (리을) | /r/ veya /l/ | |
| ㅁ | M m | Miyım (미음) | /m/ | |
| ㅂ | B b | Biyıp (비읍) | /b/ | |
| ㅅ | S s | Siyot (시옷), [veya Siyıt (시읏)] | /s/ veya /ʃ/ | |
| ㅇ | Ñ ñ | İyıñ (veya İyıng) (이응) | /ʔ/ | |
| ㅈ | C c [veya Dz dz] | Ciyıt (지읒) | /dʒ/ [veya /d͡z/] | |
| ㅊ | Ç ç [veya Ts ts] | Çiyıt (치읓) | /tʃ/ [veya /t͡s/] | |
| ㅋ | Kh kh | Kiyık (키읔) | /kʰ/ | |
| ㅌ | Th th | Thiyıt (티읕) | /tʰ/ | |
| ㅍ | Ph ph | Phiyıp (피읖) | /pʰ/ | |
| ㅎ | H h | Hiyıt (히읗) | /h/ | |
5 tane de çift ünsüz (겹닿소리)
| Hangıl/Korece | Harf | Güney, [sonra Kuzey] Korece harflerin adı | IPA uyarlama | Örnek |
|---|
| ㄲ | K k | Sañ giyɔk (쌍기역), [veya Döngiyık (된기윽)] | /k/ | 까다, 끄다 |
| ㄸ | T t | Sañ digıt (쌍디귿), [veya Döndiyıt (된디읃)] | /t/ | 뜨다, 따라서 |
| ㅃ | P p | Sañ biyıp (쌍비읍), [veya Dönbiyıp (된비읍)] | /p/ | 뽀뽀, 삐삐 |
| ㅆ | S s | Sañ siyot (쌍시옷), [veya Dönsiyıt (된시읏)] | /s/ veya /ʃ/ | 싸다, 쌔다, 쏘가리, 쑤다, 쓰다, 씨 |
| ㅉ | Č č | Sañ Ciyıt (쌍지읒), [veya Dönciyıt (된지읒)] | /tɕ/ veya /ʈʂ/ | 짜다, 쩌쩌, 쪼다, 쭈그러지다, 찌개 |
Aşağıdaki ünsüzler (Batçim, 받침)
| Hangıl/Korece | Harf | IPA uyarlama | Örnek |
|---|
| ㄱ,ㄲ | K k | /k/ | |
| ㄴ | N n | /n/ | |
| ㄷ,ㅆ, ㅈ, ㅊ, ㅌ | T t | /t/ | |
| ㄹ | L l | /r/ veya /l/ | |
| ㅁ | M m | /m/ | |
| ㅂ, ㅍ | B b | /b/ | |
| ㅋ | K k | /kʰ/ | |
Hangıl'ın yazımı
Hangıl hece düzenini gösterir tablo
Hece düzeni örnek tablo
Kore alfabesi, diğer yazı sistemlerinden oldukça farklı olarak yan yana dizilen harflerden meydana gelmez. Daha önce Çin yazı sisteminin kullanılması, Hangıl'ı tasarlayan bilim insanlarını etki altında bırakmıştır. Bu doğrultuda her hece Çin karakterinde olduğu gibi bir kare şeklini oluşturacak şekilde oluşmuştur. Yan yana bitişen harfler yerine ikili, üçlü hatta dörtlü değişimler kullanarak heceler oluşturulmuştur.
Dış bağlantılar