III. Amenhotep

III. Amenhotep "British Museum"'da devasa heykeli

Amenhotep

Horus adı

Ka-Nehbet-Kâem-Maât

Nebty adı

Semen-hepsu-segerhtau#y

Altın Horus adı

Prenomen
( Ön adı )

Nomen
( Adı )

III. Amenhotep, (Yunanca: III Amenofis; Akkad dili Nimmurja) Antik Mısır firavunluğunun XVIII. Hanedan doneminin 9. hukumdari olarak surmus bir firavun. Ismi bazan III. Amenofis olarak da okunmaktadir . Ismi eski Misir diline gore Amāna-Ḥātpa olup Amun hoşnuttur anlamina gelmektedir.

Biyografi

Değişik tarihçilere göre Mısır'da hükümdarlık dönemi, babası firavun İV, Tuthmosis'nin ölümünden sonra Haziran MÖ 1386'dan MÖ 1349'a veya Haziran MÖ 1388'den Aralık MÖ 1351/1350'ye süren dönemlerdeydi.^[1] III. Amenhotep babası IV Tuthmosis'in ikinci derecede karısı olan "Mütemwiya"'nın oğlu idi.^[2]

III. Amenhotep hükümdarlık döneminde antik Mısır ülkesi o zamana kadara Mısır tarihinde görülmemiş bir yüksek refah seviyesine ve kültürel ve sanatsal ihtişama erişmiş ve bu dönemdeki Mısır'ın sanat gücü ve uluslararası siyasi gücü bir zirveye erişmiştir. III. Amenhotep büyük olasılıkla hüküm döneminin 39. yılında ölmüştür. Onun yerine oğlu önce "IV. Amenhotep" olarak tahta geçmiş ve bir müddet bu isimle hüküm sürdükten sonra çok kökten ve gayet büyük bir dinsel, soysal ve politik reform uygulamaya başlayıp krallık ismini "Akhenaten" olarak almıştır.

III. Amenhotep'in daha kucuk cocukken (degisik kaynaklara gore 6 ile 12 yaslari arasindayken) firavunluk tahtina gectigi belgerden anlasilmaktadir. Cocuk firavunluk doneminde iken hukumetin efektif basinin bir naip oldugu cok muhrtemel olmakla beraber elimizde bu konu hakkinda belge gecmemistir.

Hükümetinin 2. yılında M.Ö. 1406 civarında evlendigi karısı Tiye'yi "Birinci Kral Eşi" olarak ilan etmiştir. Bu olayın haberini ülkesine yaymak için büyük özel böcek kabartma heykellerini ülkenin önemli köşelerine göndermiştir ve bunlar çeşitli arkeolojik kazılarda ele geçirilmiştir.

III. Amonhotep döneminde antik Mısır, zirve politik gücüne erişmesine rağmen bu firavunun 39 yil gibi uzun süren hükümdarlık yıllarında sadece tek bir askeri sefer yapılmıştır. Bu askeri sefer başarılı olarak hükümdarlığının 5. yılında Nubya'da çıkan bir isyanı bastırmak için yöneltilmiştir. III. Amenhotep ülkesinin siyasi zirve politik gücünü diplomatik yollar kullanarak devam ettirmiştir. Hükümdarlık döneminde kuzey Suriye ve güneydoğu Anadolu'da önemli siyasi güç olan Mitanniler ile yakın siyasi ve diplomatik ikilişkiler kurarak onları kontrol edebilmiştir. Kıbrıs ile yakın ticari ilişkiler kurmuş; bu ülkeden Mısır'a yapılan ağaç kereste ve bakır mal ihracatını, müzakerelerden sonra Mısır gümrük vergilerinden muaflık sağlayarak. kolaylaştırmış ve böylece Mısır için önemli yapı ve üretim maddelerinin ucuza elde edilmesini garanti etmiştir. Bu diplomatik yazışma Asur, Mitanni, Babil ve Hitit krallari ile de yapılmıştır. III. Amonhotep'in 30 hüküm yılından ta oğlu Akenaten'in firavunluğu sonuna kadar yapılan diplomatik yazışma belgeri Amanra yazışmarı adı ile arşivlenmiş ve bu arşiv günümüzde elimize geçmiştir. Bu yazışmalardan önemli olanlardan biri (Amarna yazışması EA 4) firavuna Babil Krali I. Kadashman-Enlil'nin gönderdiği ve firavunun kızına talip olmak istemesi mektubuna cevap olarak bu isteğin rededilmesidir.

III. Amonhotep'in karısı Tiye Doğu Akadeniz'e dinsel monotezim inancları getirmekle tanınmaktadır. Tiye uzun bir hayat yaşamış ve kocası III. Amenhotep'in ölümünden sonra hayatta olduğu belgelenmiştir. Bu dönemde oğulları olan "Akhenaten" adını alarak monoteizmi geliştirip bu inançları yaymaya çalışmıştır.

Kraliyet yazıcısı Hapu oğlu Amenhotep bütün krallık yapıları için "kraliyet baş mimarlığı" görevini yapmış ve firavunun gözde idarecesi olarak bir "Baş vezir" görevi de görmüştür. Diğer bir kraliyet görevlisi "Merimose" Kus'da vali olmuştur.

III. Amonhotep yaklaşık MO. 1350 tarihinde ölmüştür ve yerine Tiye'den oğlu, IV. Amenhotep, Ahenaton adıyla firavun olmuştur.

III. Amonhotep'in mumyasının Krallar Vadisi'ne açılan "Maymunlar Vadisi" içindeki mağara tipli anıt mezardadır. Bu mezar 1799'dan önce mezar hırsızları tarafından açılıp yağma edildiği bilinmektedir. Sonradan bu mezarda 19. ve 20. yy arkeologları Théodore M. Davis, Howard Carter, Sakuji Yoshimura ve Jiro Kondo daha ayrıntılı kazılar yapılmışlardır.

III. Amenhotep tüm Mısır firavunları içinde günümüze en çok kendi heykelini bırakan firavun olmakla tanımıştır. Günümüze kadar gelmiş kesin olarak bu firavuna ait olduğu belgelenmiş 250'den fazla heykeli bulunmaktadır. Bu heykeller hükümdarlık hayatının tümünü kapsadığı için yaşı ilerledikçe şahsi görünümünün değişmesi bu heykellerden izlenebilmektedir. III. Amenhetep döneminden elimize geçen diğer önemli kalıntılar ise Suriye'de "Ras Şamra" arkeoloji sitinden Sudan Nubya'da "Soleb" arkeoloji sitine kadar genis bir alandaki sitlerinde ortaya çıkartılan, toplamı 200'ü aşkın sayıda, üzerleri Mısır'da önemli olaylar hakkında hiyografik yazılar kazılmış büyük taş böcek heykelleridir.^[3] Bunlardan büyük bir kısmı (okumaya göre ya 102 ya da 110 tanesi) III. Amenhotep'in 1. hükümet yılından 10. hükümet yılına kadar yaptığı sürek avlarının ve bu avlarda kendi eliyle okla öldürdüğü arslanların anısınadır.^[4] Bu yazılı böcek heykellerin 5 tanesi ise firavunun eş olarak evlendiği yabancı prensesler anısınadır. Örneğin bu yabancı prenses eşlerden ilki olan Mitanni kralı II. Sütarna'nın kızı Kilücepa'nın Mısır'a gelişinde yanında 317 tane hizmetkar kadın bulunduğu bu büyük böcek heykellerin birinde anılmaktadır. Yazili buyuk bocek heykellerinden 11 tanesi ise III. Amenhotep'in 11. hükûmet yılında, eşi Tiya için, büyük insan gücü kullanılarak kazdırıp suyla doldurttuğu yapay göl anısınadır.

Ailesi

Babası: IV. Tuthmosis
Annesı: Mutemviya;
Kızkardeşleri: Amenemhet, Amenhotep-Meri-hepeş, Tiaa, Amenemipet, Tent-Amun və Petepihu;
Eşleri: Tiye, Kiluçepa (Mitanni Kralı II. Şutarna'nın kızı), Taduçepa (Mitanni Kralı Tuşratta'nın kızı), öz kızkardeşleri Sitamun və İsis, və diğerleri;
Oğulları: Akhenaton və Thutmosis;
Kızları: Sitamun, İsis, Henut-tau-nebu və Nebet-aah.

Resimler

Vezir Ramose mezarında duvar resmi

III. Amenhotep ve Söbek (Lüksor Müzesi)
III. Amenhotep Sfenksi
Memnon Devasa Heykeli kuzeyden
Lüksor tapınağı ve önündeki dikilitaşlar

Notlar

↑ Beckerath, Jürgen von, Chronologie des Pharaonischen Ägypten. Philipp von Zabern, Mainz, (1997) say.190
↑ O'Connor, David & Cline, Eric. (1998) Amenhotep III: Perspectives on His Reign', University of Michigan Press, s.3 (İngilizce)
↑ O'Connor, David ve Cline, Eric., s.11-12
↑ O'Connor, David ve Cline, Eric., s.13

Dışsal bağlantılar

Beckerath, Jürgen von (1997). Chronologie des Pharaonischen Ägypten. Mainz: Philipp von Zabern,.
Clayton, Peter (1994). Chronicle of the Pharaohs. Thames & Hudson Ltd..
O'Connor, David; Cline, Eric (1998). Amenhotep III: Perspectives on His Reign. University of Michigan Press.
Dodson; Hilton, Dyan (2004). The Complete Royal Families of Ancient Egypt. Thames & Hudson.
Fletcher, Joann (2000). Chronicle of a Pharaoh - The Intimate Life of Amenhotep III. Oxford University Press.
Grimal, Nicolas (1992). A History of Ancient Egypt. Blackwell Books.
Hayes, William (1973). "Internal affairs from Thutmosis I to the death of Amenophis III". The Middle East and the Aegean Region, c.1800-1380 BC Pt 1, Vol 2.
Kozloff, Arielle; Bryan, Betsy (1992). Royal and Divine Statuary in Egypt’s Dazzling Sun: Amenhotep III and his World. Cleveland.

Firavunlar

İlk Hanedan Dönemi
(MÖ 3150 öncesi)

Aşağı Mısır	Hsekiu • Khayu • Tiu • Thesh • Neheb • Wazner • Mekh

Yukarı Mısır	I. Akrep • Iry-Hor • Ka • II. Akrep • Narmer

Erken Hanedan Dönemi
(MÖ 3150–2686)

1. Hanedan	Menes • Hor-Aha • Djer • Djet • Den • Anedjib • Semerkhet • Qa'a

2. Hanedan	Hotepsekhemwy • Raneb • Nynetjer • Seth-Peribsen • Khasekhemwy

Eski Krallık
(MÖ 2686–2181)

3. Hanedan	Sanakhte • Zoser • Sekhemkhet • Khaba • Huni

4. Hanedan	Snefru • Khufu • Djedefre • Khafre • Menkaure • Shepseskaf

5. Hanedan	Userkaf • Sahure • Neferirkare Kakai • Shepseskare • Neferefre • Niuserre • Menkauhor • Djedkare • Unas

6. Hanedan	Teti • I. Pepi • Merenre • II. Pepi

1. Ara Dönem
(MÖ 2181–2040)

7. ve 8. Hanedan	Wadjkare • Qakare Iby

9. & 10. Hanedan	Meryibre Khety • Merykare • Kaneferre • Nebkaure Akhtoy

Orta Krallık
(MÖ 2040–1782)

11. Hanedan	I. Mentuhotep • I. Intef • II. Intef • III. Intef • II. Mentuhotep • III. Mentuhotep • IV. Mentuhotep

12. Hanedan	I. Amenemhet • I. Senusret • II. Amenemhet • II. Senusret • III. Senusret • III. Amenemhet • IV. Amenemhet • Sobeknefru♀

2. Ara Dönem
(MÖ 1782–1570)

13. Hanedan	Wegaf • VI. Amenemhet • Hor • II. Sobekhotep • Khendjer • III. Sobekhotep • I. Neferhotep • IV. Sobekhotep • Merneferre Ay • II. Neferhotep

14. Hanedan	Nehesy

15. Hanedan	Sheshi • Yakubher • Khyan • I. Apepi • II. Apepi

16. Hanedan	Anather • Yakobaam

17. Hanedan	I. Sobekemsaf • II. Sobekemsaf • VII. Intef • I. Tao • II. Tao • Kamose

Yeni Krallık
(MÖ 1570–1070)

18. Hanedan	I. Ahmose • I. Amenhotep • I. Tuthmosis • II. Tuthmosis • Hatşepsut♀ • III. Tuthmosis • II. Amenhotep • IV Tuthmosis • III. Amenhotep • Akhenaton • Smenkh Ka-Re • Neferneferuaten♀ • Tutankhamun • Kheperkheprure Ay • Horemheb

19. Hanedan	I. Ramses • I. Seti • II. Ramses • Merneptah • Amenmesses • II. Seti • Siptah • Twosret♀

20. Hanedan	Setnakhte • III. Ramses • IV. Ramses • V. Ramses • VI. Ramses • VII. Ramses • VIII. Ramses • IX. Ramses • X. Ramses • XI. Ramses

3. Ara Dönem
(MÖ 1069–525)

21. Hanedan	I. Smendes • Amenemnisu • I. Psusennes • Amenemope • Yaşlı Osorkon • Siamun • II. Psusennes

22. Hanedan	I. Şeşonk • I. Osorkon • II. Şeşonk • I. Takelot • II. Osorkon • II. Takelot • III. Şeşonk • Pami • V. Şeşonk • IV. Osorkon

23. Hanedan	Pedibastet • VI. Sheshonq • III. Osorkon • III. Takelot • Rudamon • Iuput

24. Hanedan	Tefnakht • Bakenrenef

25. Hanedan	Piankhi • Shabaka • Shebitku • Taharqa • Tanutamun

26. Hanedan	I. Psamtik • II. Necho • II. Psamtik • Wahibre • II. Ahmose • III. Psamtik

Geç Dönem
(MÖ 525–332)

27. Hanedan	II. Kambises • I. Darius • Serhas • I. Artaserhas • II. Darius

28. Hanedan	Amyrtaeus

29. Hanedan	I. Nefaarud • Hakor

30. Hanedan	I. Nektanebo • Teos • II. Nektanebo

31. Hanedan	III. Artaserhas • Arses • III. Darius

Helenistik Dönem
(MÖ 332–30)

Ptolemaios Hanedanı	Büyük İskender • III. Philip Arrhidaeus • IV. Alexanderos

Argead Hanedanı	I. Ptolemaios Soter • II. Ptolemaios Filedelfos • III. Ptolemaios Euergetes • IV. Ptolemaios Filopator • V. Ptolemaios Epifanes • VI. Ptolemaios Filometor • VII. Ptolemaios Neos Filopator • VIII. Ptolemaios Euergetes • IX. Ptolemaios II. Soter • X. Ptolemaios. Alexander • XI. Ptolemaios Aleksander • XII. Ptolemaios Neos Dionysos • IV. Berenice♀ • VII. Kleopatra♀ • XV. Ptolemaios Caesarion

♀ sembolü kadın firavunu işaret eder

This article is issued from Vikipedi - version of the 1/22/2016. The text is available under the Creative Commons Attribution/Share Alike but additional terms may apply for the media files.