Külkedisi (opera)

Külkedisi

Özgün ismi: La Cenerentola, ossia La bontà in trionfo
Müzik: Gioacchino Rosssini
Libretto: [Jacopo Ferretti
Galası: 25 Ocak, 1817
İlk gösterim yeri: Teatro Valle, Roma
Oyuncular: *Angelina (Külkedisi): koloratura mezzo-soprano/koloratura kontralto
  • Prens Ramiro: tenör
  • Dandini, Prensin oda uşağı . coloratura bariton
  • Don Magnifico, Külkedisi'nin üvey babası, basso buffo
  • Alidoro, filezof ve Prens'in eski lalası, bas
  • Clorinda, Don Magnifico'nin büyük kızı,soprano
  • Tisbe, Don Magnifico'nin küçük kızı, mezzo-soprano
  • Prens Ramiro'nun sarayındaki görevliler, tenörler, baslar

Külkedisi (tam İtalyanca adı ile La Cenerentola, ossia La bontà in trionfo yani Külkedisi veya Güzelliğin Galip Gelmesi) Gioacchino Rossini tarafından bestelenmiş iki perdelik opera veya dramma giocosodir. Eserin librettosu, Fransız yazar Charles Perrault tarafından yazılmış Külkedisi masalından uyarlanarak Jacopo Ferretti yazılmıştır. Ancak eserin hazırlandığı sıralarda tiyatrolarda özel efekler çok sınırlı olduğu için, eser orijinal masalda bulunan fantazi peri sihirlerinden arındırılmış ve daha gerçekçi olarak sunulmuştur. Eserin prömiyeri 25 Ocak 1817'de Romada "Teatro Valle"de verilmiştir.

Bu eser 20. yüzyılda dünya opera evlerinin repretuvarlarında devamlı bulunmuştur. Kuzey Amerika Opera evlerinde en çok temsil edilen 20 opera eseri listesinde 11. sırada yer almıştır.[1] Eserin ayrıca bir sıra ses kaydı yapılmıştır.

Hazırlanış ve sahnelenmeleri

Rossini Külkedisi adlı operasını hazırladığı zaman 25 yaşındaydı ve bir yıl önce bestelediği Sevil Berberi adlı operası ile çok ün kazanmıştı. Çok hızlı besteciliği ile tanınan Rossini Külkedisi operasının bestesini 3 hafta içinde tamamlamıştır. Fakat bu kadar hızlı bestelemek için, daha önce hazırladığı La gazzetta adlı eserini uvertürünü ve Sevil Berberinde bulunan bir aryanın parçalarını da bu yeni eserinde kullanmıştır. Ayrıca ortak besteci olarak Luca Agolini önemli katkılar yapmış; bütün secco resitatifleri ve üç önemli parça (Alidoro'nun Vasto teatro e il mondo aryası, Clorida'nın Sventurata aryası ve koro için Ah, della bella incognita.) bu ortak besteci tarafından hazırlanmıştır. 1818deki yapım için notalar incelendiği zaman Alidoro için Fa silencio; odi un rumore adlı bir yeni aryanın hazırlanmış olduğu bulunmuştur; ama bunu kimin besteleyip yapıma eklediği bilinmemektedir. Roma'da 1820deki yeni yapım için Rossini bu arya yerine La del ciel nel l'arcanno profondo adlı bir arya koymuş ve bu yeni arya sonraki yapımlarda devamlı kullanılır olmuştur.

Operanın 1817de Roma'da ilk sahnelenmeleri seyirci ilgisizliği hatta düşmanlığı ile karşılaşmıştır. Ama sonra popüler olmuş; İtalya'da büyük opera evlerinde ve Avrupa'daki opera evlerinde gala temsilleri ve devamlı performanslar yapılmıştır. 19. yüzyılda popülerliği daha önce bestelenmiş olan Sevil Berberi eserinden daha fazla olmuştur.[2] Ancak 20. yüzyılın ilk yarısında, coloratura ve contralto ses tipleri için çok fazla şarkıcı yetişmemesinden dolayı, opera repretuvarlarında nadir görülmeye başlamıştır. Buna karşılık 1960li yıllardan sonra, bir yeni nesil Rossini operalari uzmanı sayılabilecek mezzo-sopranolar ve contraltolar yetişmeleriyle, Külkedisi eski popülerliğini tekrar kazanmıştır.

Roller

Rol Ses tipi Prömiyerde roller, 25 Ocak 1817
(Orkestra şefi: Gioachino Rossini)
Angelina (Külkedisi) coloratura mezzo-soprano/coloratura contralto Geltrude Righetti
Prens Ramiro tenor leggiero Giacomo Guglielmi
Dandini, Prensin oda uşağı coloratura bariton Giuseppe De Begnis
Don Magnifico, Külkedisi'nin üvey babası basso buffo Andrea Verni
Alidoro, filazof ve Prens'in eski lalası bas Zenobio Vitarelli
Clorinda, Don Magnifico'nin büyük kızı soprano Caterina Rossi
Tisbe, Don Magnifico'nin küçük kızı mezzo-soprano Teresa Mariani
Prens Ramiro'nun sarayındaki görevliler tenörler, basslar

Konu özeti

Zaman: 18inci yüzyıl sonları – 19uncu yüzyıl başları
Mekân: İtalya

Bu opera eseri için Külkedisi masalı içeriği daha gerçekleştirilmiştir. Masaldaki kötü üvey anne yerine Don Magnifico adıyla bir üvey baba vardır. Masalda Külkedisi'ne devaml olarak sihirleri ile yardım eden iyi peri yerine Alidoro adlı bir filezof ve valiaht prensin lalası bulunmaktadır. Sonunda Külkedisi'nin bulunması, masaldaki givi balodan kaçarken ayağından düşürmüş olduğu kristal camdan ayakkabı tekinin tüm genç kızlara sınanması ile değil, taşıdığı bir çifte bilezik iledir.[3]

I. Perde

Külkedisi olarak çağrılan Angelina üvey babası olan Don Magnifico'nun evinde bir hizmetçi gibi ev işleri görmektedir. Don Magnifico'nun asıl kızları olan Clorinda ve Tisbe ise yeni elbiseler ve yeni mücehverat ile devamlı donanmaktadırlar. Külkedisi alelade halk arasından bir kadınla evlenen bir kral hakkında bir şarkı söylemeye koyulur. Bir dilenci evin kapısına gelmiştir. Clorinda ve Tisbe bu dilencinin kapıdan çevrilip kovulmasını isterler; ama Külkedisi ona ekmek ve kahve ikram eder. Saray görevlileri gelirler ve Prens Ramiro'nun ülkesinde bulunan en güzel kızı, onunla evlenmek niyetiyle, şahsen armaya başladığını ve yakında bu evi de ziyaret edeceğini bildirirler.

Prens Ramiro gelir, ama bu asıl Prens değildir. Asıl Prens oda uşağının elbiselerini giyinmiştir ve bu suretle evlerdeki kızları fazla ilgi geçmeden gözümlemeyi ummaktadır. Bu sahte uşak/prens Külkedisi'ne birden aşık olmuştur ve Külkedisi de bu uşak/prensi hemen sevmiştir. Fakat üvey kızkardeşleri Külkedisi'ni odalarına çağırırlar ve Külkedisi de istemeyerek oradan ayrılmak zorunda kalır. Don Magnifico girer ve Prens Ramiro'nun (yani elbise değiştirmiş uşağın) hemen gelmekte olduğunu bildirir.

Çok gecmeden "Prens" gelir ama bu aslında Prens'in şahsi oda uşağı olan ve Prens'in elbiselerini giymiş olan Dandini'dir. Külkedisi'nin üvey kızkardeşleri girerler ve sahte "Prensi"'in ilgisini çekmek için bir sürü hareketlerde bulunurlar. Sahte prens onları Kırsal Kırallık Sarayı'nda verilecek olan bir baloya davet eder. Don Magnifico üvey kızı Külkedisi'ne kendileri ile birlikte saray balosona gidemiyeceğini söyler. Sahte uşak üvey babasının ilgilendiği kıza ne kadar fena davrandığını yakından görmüştür ve sahte prensle birlikte ayrılır.

Prens'in lalası Alidoro eve daha önceden eski püskü giysiler için de gelmiştir ve tekrar kıyafet değiştirmis şekilde gelir. Magnifico'dan üçüncü kızı hakkinda bilgi ister. Magnifico böyle bir yaşayan kızının olduğunu inkar eder. Fakat Magnifico ayrılınca, Alidoro orada hizmetkar gibi ev işleri gören Külkedisi ile yalnız kalınca, kıza kendisinin eşlik edip baloya götüreceğini bildirir. Sonra eski giysileri üstünden atıp kendinin Prens Ramiro'nun sarayının bir mensubu olduğunu açığa çıkarır ve kıza gösterdiği çok iyi kalpliliğinin tanrı tarafından ödüllendirilecegini söyler.

Don Magnifico ve iki asıl kızı Prens Ramiro'nun sarayına hala kıyafet değiştirmiş olan Dandini'ye eşlik yaparak varırlar. Dandini, Magnifico'ya birlikte sarayın şarap mahzenini gezmeye çağırır ve bu sırada Magnifico'nun sarhoş olacağını ümit etmektedir. Dandini sonra bu ailenin yanından ayrılıp patronu Prens'e gider; bu kızkardeşin pek sersem kişiler olduğunu patronu Prens'e açıklar. Ramiro buna şaşırır; çünkü Aldiro ona Magnifico'nun kizini çok övüp göklere çıkaratmıştır. Clorinda ve Tisbe girerler. Dandini onlardan birine uşak kılığında Ramiro'nun eşlik etmesini teklif eder. Fakat uşakları kendilerine uygun bir kişi olarak görmeyen her iki kız da bu eşlik teklifini redederler. Alidoro, pece giymiş tanınmayan bir hanımın (yani Külkedisi'nin) geldiğini ilan eder. Herkes bu yüzünü gizleyen genç hanımın bir yabancı olmadığını hissederler. Sanki bir rüyada bulunmaktadırlar ve kadın yüzünü açınca bir şok geçirip bu rüyadan uyanacaklardir.

II. Perde

Don Magnifico, Clorinda ve Tisbe Romiro'nun sarayının bir odasındadırlar. Magnifigo kizlarindan birisinin Prens Ramiro ile evlenmesi şansını tehdit eden hiç tanınmamış kadın hakkında kaygılarını çok vurgulu bir sekilde açıklamaktadır. Sonra bunlar sahneden ayrılırlar ve Prens Ramiro gelir. Bu sabah karşılaştığı hizmetçi kıza benzeyen, ama kendini kimsenin tanımadığı kadına çarpılmıştır. Dandini Külkedisi ile birlikte sahneye geldiği zaman prens saklanıp kendini göstermez. Dandini Kulkedisi'ne kur yapmaya çalışır; ama kız Dandini'nin bu kurlarına karşılık veremiyeceğini çünkü onun uşağına çok yakın bir ilgisi olduğunu kibarca ifade eder. Bunu duyan Ramiro ortaya çıkar, kendinin Prens olduğunu ifşa eder ve ona karşı duyduğu aşkını ilana koyulur. Yüzünü hala saklayan kız Prens'e kolunda taşıdığı iki benzer bilezikten birini verir ve eger kendini gerçekten sevmekteyse bu bileziği kullanıp nerede olduğunu bulabileceğini bildirir. Tam bu sırada Dandini, Don Magnifico'ya kendinin gerçekten Prens'in uşağı olduğunu itiraf eder. Don Magnifico buna çok sinirlenir; bunun üzerine Dandini onu saraydan kovar.

Magnifico'nun evinde Külkedisi yine eski püskü elbiselerine bürünür; mutfaktaki yanan ocağa tekrar bakmaya başlar ve bu arada bir ballad şeklinde şarkı tutturur. Magnifico ve kızları balodan çok sinirli ve huysuz bir tutumla geri donerler. Külkedisi'ne hemen kendilerine bir yemek hazırlamasını emrederler.

Bu sırada büyük bir yıldırımlı fırtana ortaya çıkmıştır. Birden eve Dandini gelip patronunun arabasının evin önünde bu fena hava sonucu bir kaza geçirdiğini açıklar ve patronunu bu kazadan kurtarıp Magnifico'nun evine getirmiştir. Külkedisi kaza geçiren baya bir oturacak koltuk getirir ve onu görevlerine sığınan kazazadenin Prens olduğunu anlar. Prens ise kızın kolunda bulunan bileziği tanımıştır. Böylece iki sevgili birbirlerini bulurlar. Don Magnifico ve kızları Clorinda ve Tisbe bu gelişmeye çok kızarlar. Diğer taraftan Ramiro ise onların Külkedisi'ne karşı gösterdikleri fena tutumlardan dolayı öfkelidir ve onlara uygun bir ceza vermeyi düşünmektedir. Fakat Külkedisi Prens'in bundan vazgeçip daha merhametli davranmasını telkin eder. İki sevgili, Kulkedisi ve Prens, sahneden ayrıldıktan sonra Alidoro tanrıya bu mutlu sonucu ortaya çıkardığı için şükür eder.

Prens Ramiro sarayının taht odasında, Magnifoco şimdi prenses olan üvey kızından kendine ve kızlarına lütuf da bulunmasını istemektedir. Külkedisi ise uvey babasından kendisini de diğer kardesleri gibi sevip kayırmasını istemektedir. Külkedisi kocası Prens'den babası ve kızkardeşlerini afetmesini sağlar. Sonra baba ve üç kızı birbirlerine sarılırlar. Prenses Angelina artık mutfak ateşine bakan bir külkedisi olmayı bıraktığını ilan eder.

Enstrümentasyon

Rossini'nin orijinal notalari su calgilari olan bir orkestra gerektirmektedir.

Resitatifler için

Ünlü müziksel parçalar

Uvertür

I. Perde

II. Perde

Seçilmiş ses ve video kayıtları

Yıl Roller: Külkedisi, Clorinda, Tisbe, Ramiro, Magnifico, Alindoro Orkestra şefi
Opera evi ve orkestra		 Marka
1949 Giulietta Simionato,
Ornella Rovero,
Miti Truccato Pace,
Cesare Valletti,
Saturno Meletti,
Christiano Dalamangas,
Vito Susca		 Mario Rossi
RAI Torino orkestra ve korosu		 2CD (Yeni ed. 2005): Warner Fonit 5046 71042-2
1953 Marina de Gabarain,
Alda Noni,
Fernanda Cadoni,
Juan Oncina,
Sesto Bruscantini,
Ian Wallace,
Hervey Alan		 Vittorio Gui
Glyndebourne Festival orkestra ve korosu		 2 CD (1992):EMI CMS 7 64183-2
1959 Christa Ludwig,
Emmy Loose,
Dagmar Hermann,
Waldemar Kmentt,
Walter Berry,
Karl Dönch,
Ludwig Welter		 Alberto Erede
Wiener Staatsoper orkestra ve korosu		 2CD (2005): Premiere Opera Ltd. CDNO 1948-2
1963 Giulietta Simionato,
Dora Carral,
Miti Truccato Pace,
Ugo Benelli,
Sesto Bruscantini,
Paolo Montarsolo,
Giovanni Foiani		 Oliviero De Fabritiis
Maggio Musicale Fiorentino orkestra ve korosu		 2 CD (1992):Decca «Grand Opera» 433 030-2
1969 Teresa Berganza,
Sheila Marks,
Sona Cervená,
Pietro Bottazzo,

Renato Capecchi,
Paolo Montarsolo,
Clifford Grant

 Charles Mackerras
San Francisco Opera orkestra ve korosu		 2 CD (2009): The Opera Lovers CEN 196901
1971 Teresa Berganza,
Margherita Guglielmi,
Laura Zannini,
Luigi Alva,
Renato Capecchi,
Paolo Montarsolo,
Ugo Trama		 Claudio Abbado
London Symphony Orchestra ve Scottish Opera korosu		 2CD (1999):DG 459 488-2
1976 Lucia Valentini-Terrani,
Margherita Guglielmi,
Laura Zannini,
Luigi Alva,
Claudio Desderi,
Paolo Montarsolo,
Caudio Desderi		 Claudio Abbado
(Milano) Teatro alla Scala orkestra ve korosu		 2CD (1998): Gala GL 100.554
1977 Biancamaria Casoni,
Giovanna di Rocco,
Teresa Rocchino,
Ugo Benelli,
Sesto Bruscantini,
Alfredo Mariotti,
Federico Davià		 Piero Bellugi
Rundfunk-Sinfonieorchester Berlin ve Berliner Staatsoper korosu		 2 CD (2006): Arts Archives 43053-2
1978 Lucia Valentini-Terrani,
Emilia Ravaglia,
Laura Zannini,
Luigi Alva,
Alberto Rinaldi,
Enzo Dara,
Aurio Tomicich		 Gabriele Ferro
Venedik Teatro la Fenice orkestra ve korosu		 2CD (1999):Mondo Musica MFOH 10321
1980 Susanne Marsee,
Gianna Rolandi,
RoseMarie Freni,
Rockwell Blake,
Alan Titus,
James Billings,
Ralph Bassett		 Brian Salesky
New York City Opera orkestra ve korosu		 2 CD (2004):Premiere Opera Ltd. CDNO 1338-2
1980 Lucia Valentini-Terrani,
Emilia Ravaglia,
Marilyn Schmiege,
Francisco Araiza,
Domenico Trimarchi,
Enzo Dara,
Alessandro Corbelli		 Gabriele Ferro
Cappella Coloniensis orkestrasi ve Westdeutsche Rundfunk Köln korosu		 2 CD (2003): Sony Classical SM2K 90419
1981 Frederica Von Stade,
Margherita Guglielmi,
Laura Zannini,
Francisco Araiza,
Claudio Desderi,
Paolo Montarsolo,
Paul Plishka		 Claudio Abbado
(Milano) Teatro alla Scala orkestra ve korosu		 DVD (2005):DG 073 4096
1983 Kathleen Kuhlmann,
Marta Taddei,
Laura Zannini,
Laurence Dale,
Alberto Rinaldi,
Claudio Desderi,
Roderick Kennedy		 Donato Renzetti
London Philharmonic Orkestrasi ve Glyndebourne Festival korosu		 DVD (2004): NVC Arts/Warner Classics 5050467-0940-2-4
1987 Agnes Baltsa,
Carole Malone,
Felicity Palmer,
Francisco Araiza,
Simone Alaimo,
Ruggero Raimondi,
John Del Carlo		 Neville Marriner
Academy of Saint-Martin-in-the-Fields orkestrasi ve

Ambrosian Opera korosu

 2CD (2002): Decca 470 580-2
1988 Ann Murray,
Angela Denning,
Daphne Evangelatos,
Francisco Araiza,
Gino Quilico,
Walter Berry,
Wolfgang Schöne		 Riccardo Chailly
Wiener Philharmoniker orkestrasi ve Wiener Staatsoper korosu		 DVD (2001): ArtHaus Musik 100 214
1994 Jennifer Larmore,
Adelina Scarabelli,
Laura Polverelli,
Raúl Giménez,
Gino Quilico,
Alessandro Corbelli,
Alastair Miles		 Carlo Rizzi
(Londra) Covent Garden orkestra ve korosu		 2CD (2005): Warner Classics 4509 94553-2
1995 Cecilia Bartoli,
Laura Knoop,
Jill Grove,
Raúl Giménez,
Alessandro Corbelli,
Enzo Dara,
Michele Pertusi		 Bruno Campanella
Houston Symphony Orkestrasi ve Houston Grand Opera korosu		 DVD (2001):Decca 071 444-9
1996 Jennifer Larmore,
Jeannette Fischer,
Claire Larcher,
Rockwell Blake,
Alessandro Corbelli,
Carlos Chausson,
Pietro Spagnoli		 Maurizio Benini
(Paris) L'Opéra National de Paris orkestra ve korosu		 DVD (2008): Encore DVD 3265
1998 Veselina Kasarova,
Rosanna Savoia,
Marina Comparato,
Juan Diego Flórez,
Alessandro Corbelli,
Bruno Praticò,
Lorenzo Regazzo		 Carlo Rizzi
Regione Toscana orkestrasi ve Prague Chamber korosu		 2CD (2003):House of Opera CDBB 536
2000 Sonia Ganassi,
Nicole Tibbels,
Leah-Marian Jones,
Juan Diego Flórez,
Maran Bronikowski,
Simone Alaimo,
Michele Pertusi		 Mark Elder
(Londra) Covent Garden orkestra ve korosu		 DVD (2005): Premiere Opera Ltd. DVD 5247
2003 Veselina Kasarova,
Emma Dogliani,
Leah-Marian Jones,
Juan Diego Flórez,
Alessandro Corbelli,
Simone Alaimo,
Lorenzo Regazzo		 Evelino Pidò
(Londra) Covent Garden orkestra ve korosu		 2CD (2004):Premiere Opera Ltd. CDNO 1320-2
2004 Joyce DiDonato,
Patrizia Cigna,
Martina Borst,
José Manuel Zapata,
Paolo Bordogna,
Bruno Praticò,
Luca Pisaroni		 Alberto Zedda
Orchester des Südwest Funks Kaisersläutern ve Prague Chamber Korosu		 2CD (2005):Naxos 8.660191-92
2005 Olga Borodina,
Rachelle Durkin,
Patricia Risley,
Barry Banks,
Simone Alberghini,
Simone Alaimo,
Askar Abdrazakov		 Antonello Allemandi
Metropolitan Opera orkestrasi ve korosu		 2CD (2007): Celestial Audio CA 589
2005 Ruxandra Donose,
Raquela Sheeran,
Lucia Cirillo,
Maxim Mironov,
Simone Alberghini,
Luciano Di Pasquale,
Nathan Berg		 Wladimir Jurowski
London Philharmonic Orkestrasi ve Glyndebourne Festival korosu		 3CD (2005):Premiere Opera Ltd. CDNO 1788-3. DVD (2006): Opus Arte OA 0944 D
2006 Veselina Kasarova,
Maria Laura Martorana,
Judith Schmidt,
Antonino Siragusa,
Vladimir Chernov,
Bruno De Simone,
Paolo Pecchioli		 Carlo Rizzi
Münchner Rundfunkorchester ve Bayerischen Rundfunks korosu		 2CD (2006):RCA/Sony BMG 82876 86500
2006 Sonia Ganassi,
Carla Di Censo,
Paola Gardina,
Antonino Siragusa,
Marco Vinco,
Alfonso Antoniozzi,
Simon Orfila		 Renato Palumbo
(Genova) Teatro Carlo Felice orkestra ve korosu		 DVD (2007): TDK DVWW OPLACEN
2007 Joyce DiDonato,
Cristina Obregón,
Itxaro Mentxaka,
Juan Diego Flórez,

David Menéndez,
Bruno De Simone,
Simon Orfila

 Patrick Summers
(Barcelona) Teatro Liceo orkestra ve korosu		 3CD (2009):Premiere Opera Ltd.
DVD (2010): Decca 074 3305
2008 Malena Ernman,
Karin Ingabäck,
Katarina Leoson,
Daniel Behle,
Jesper Taube,

Bruno Praticò,
Lennart Forsén

 Walter Attanasi,
Isvec Kraliyet Operasi orkestrasi ve korosu		 2 CD: Premiere Opera Ltd. CDNO 2981-3
2009 Elina Garanca,
Rachelle Durkin,
Patricia Risley,
Lawrence Brownlee,
Simone Alberghini,
Alessandro Corbelli,
John Relyea		 Maurizio Benini
New York Metropolitan Opera okestra ve korosu		 2CD: Celestial Audio CA
DVD: DG 073 4777

Kaynak: Operadis-opera-discography.org.uk websitesi

Dipnotları

  1. ↑ OPERA America'nin en çok sahnelenen 20 opera eseri listesi
  2. ↑ Blog da Rua Nove: La Cenerentola, Cinderella, A Gata Borralheira (Portekizce)
  3. ↑ Bu konu özeti uyarılma kaynağı New York Metropolitan Opera evi için hazırlanmış konu özetidir Stories of the Operas: La Cenerentola

Ayrıca bakınız

Dış kaynaklar

This article is issued from Vikipedi - version of the 2/9/2016. The text is available under the Creative Commons Attribution/Share Alike but additional terms may apply for the media files.