Kürt alfabesi

Şemo-Marogulov alfabesi

Kürt alfabesi Kürtçe dilinin yazılması için kullanılan yazı sistemidir. Günümüzde çoğunlukla kullanılan 2 sistem vardır (Bedirhan alfabesi ve Sorani alfabesi). Türkiye'deki Kürtler tarafından kullanılan şekli 1932 yılında, Celadet Ali Bedirhan tarafından latin alfabesinden uyarlanmıştır. Bu alfabeye Kurmancî, Hawar ya da Bedirxan alfabesi de denir. Türkiye'de ve Suriye'deki Kürtler tarafından kullanılmaktadır. Arap alfabesinden uyarlanmış olan Soranî alfabesi ise Irak ve İran'da kullanılmaktadır. Eski sovyet cumhuriyetlerinde ve Orta Asya'daki Kürtler ise Kiril alfabesini kullanırlar. Bütün alfabelerin bir yazı sisteminde birleştirilmesini amaçlayana bazi Kürt dilbilimciler yeni bir latin alfabe hazırladılar: "Yekgirtî" latin alfabesidir.

Şemo-Marogulov alfabesi, Ermenistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti hükümetinin kararıyla 1928-1929 yılları arasında Erebê Şemo ve İshak Marogulov tarafından hazırlanan Kürtçenin ilk latin alfabesidir.[1][2][3] Riya Teze gazetesindeki yazılarda bu Kürt alfabesi'ndeki harfler kullanılarak yayımlanmıştır.

Kurmancî, Yekgirtû ve Soranî Alfabelerinin karşılaştırması

Kurmancî Yekgirtû Sorani - Yalnız harf Sorani - ön Sorani - orta Sorani - son IPA Alfabe Benzerliği ve Okunuş Tarzları
A,a A,a ا ئا — ـا [aː] İspanyol gibi Okunur
B,b B,b ﺏ ﺑ ـبـ ـب [b] İspanyol gibi Okunur
C,c J,j ﺝ ﺟ ـجـ ـج [ʤ] Türkçe'nin C'si gibi Okunur
Ç,ç C,c چ ﭼ ـچـ ـچ [tʃ] Türkçe'deki Ç gibi Okunur
D,d D,d ﺩ — ــد [d] İngilizce gibi Okunur
E,e E,e ﮦ ﺋﮫ — ﮫ [ɛː] İspanyol gibi Okunur
Ê,ê É,é ێ ئێـ ـێـ ـێ [e] Fransızca'nın ince É'si gibi Okunur
F,f F,f ﻑ ﻓ ـفـ ﻒ [f] İspanyol gibi Okunur
G,g G,g ﮒ ﮔ ـگـ ـگ [g] Türkçe'nin G'si gibi Okunur
H,h H,h ﻫ ﻫ ـهـ ـهـ [h] İngilizce gibi Okunur
— H',h' ح حـ ـحـ ـح [ħ]
— — ع عـ ـعـ ـع [ʕ]
I,i I,i — [ɯ] Türkçe'nin ı Harfı gibi Okunur
Î,î Í,í ﯼ ﺋﯾ ـيـ ﯽ [iː] Türkçe'nin i Harfı gibi Okunur
J,j Jh,jh ﮊ — ـژ [ʒ] Fransızca'daki J gibi Okunur
K,k K,k ﮎ ﮐ ـکـ ﮏ [k] Fransızca'daki kalın K gibi Okunur
L,l L,l ﻝ ﻟ ـلـ ـل [l] İngilizce gibi Okunur
— ll ڵ, ڶ ڵــ, ڶــ ـڵـ, ـڶـ ـڵ, ـڶ [lˁ]
M,m M,m ﻡ ﻣ ـمـ ـم [m] İngilizce gibi Okunur
N,n N,n ﻥ ﻧ ـنـ ـن [n] İngilizce gibi Okunur
O,o O,o ۆ ئۆ - ـۆ [ɯ] İngilizce gibi Okunur
P,p P,p پ پــ ـپـ ـپ [p] İspanyol'daki kalın P gibi Okunur
Q,q Q,q ﻕ ﻗ ـقـ ـق [q] Azerice'nin Q'si gibi gırtlak'tan Okunur
R,r R,r ﺭ — ـر [r] İspanyol'daki rulo R'si gibi Okunur
— rr ڕ, ڒ, ڔ — ـڕ, ـڒ, ـڔ [r]
S,s S,s ﺱ ﺳ ـسـ ـس [s] İngilizce gibi Okunur
Ş,ş Sh,sh ﺵ ﺷ ـشـ ـش [ʃ] Türkçe'nin Ş Harfı gibi Okunur
T,t T,t ﺕ ﺗ ـتـ ـت [t] Fransızca'daki kalın T gibi Okunur
U,u U,u ﻭ — ـو [u] İspanyol'daki U gibi Okunur
Û,û Ú,ú ﻭﻭ, ۇ — ـوﻭ, ـۇ [uː] Türkçe'deki Ü Harfı gibi Okunur
— Ù,ù ۈ — ـۈ [y]
V,v V,v ڤ, ۋ ڤـ ـڤـ ـڤ ,ـۋ [v] Fransızca'daki V gibi Okunur
W,w W,w ﻭ — ـو [w] Çift W Kürtçe ve İngilizce'de aynı Okunur ve Konuşulur
X,x X,x ﺥ ﺧ ـخـ ـخ [x] Azerice'nin X'si gibi Okunur
Ẍ,ẍ [4] Xh,xh ﻍ ﻏ ـغـ ـغ [ʁ] -
Y,y Y,y ﯼ يـ — [j] Fransızca'daki Y gibi Okunur
Z,z Z,z ﺯ — ـز [z] Türkçe'deki Z gibi Okunur

Harfler ve Ses Değerleri

Kaynakça

  1. ↑ Têmûrê Xelîl. Elfabeya pêşin, romana pêşin û romannivîsê pêşin (Kürtçe) 26 Mayıs 2009, Erişim tarihi: 8 Aralık 2016.
  2. ↑ Marogulov u Ə. Ş. (1929). Xө-xө hinbuna xөndьna nvisara kyrmançi, Nəşre dəwləţe Şewre Ərmənistane, Revan.
  3. ↑ Celile Celil. Kürt Halk Tarihinden 13 İlginç Yaprak, 2008, Erişim tarihi: 8 Aralık 2016, ISBN 9756106785
  4. ↑ Bedirxan, Celadet Ali; Stockholm Arif Zêrevanî (2002). "Elfabeya kurdî & Bingehên gramera kurdmancî" (pdf). http://www.nefel.com NEFEL. 9 Eylül 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20120909051623/http://www.nefel.com/epirtuk/pdf/celadet_ali_bedir_xan_elfabeugramer_02.pdf?NR:122.

Dış bağlantılar

This article is issued from Vikipedi - version of the 12/8/2016. The text is available under the Creative Commons Attribution/Share Alike but additional terms may apply for the media files.