Kiçece
| Kiçece | |
|---|---|
| Qatzijob'al | |
| Ana dili olanlar | Guatemala, Meksika |
| Konuşan sayısı | 82.640 (Guatemala 2002)[1] + 524 (Meksika 2002)[2] (tarih gerekli) |
| Dil aileleri |
Maya
|
| Yazı sistemi | Latin |
| Dil kodları | |
| ISO 639-3 | quc |
(Castilian = Guatemala İspanyolcası)
Kiçece (kendilerince Qatzijob'al’ «bizim dilimiz», K'iche' «çok ağaç»; İspanyolca quiché ; İngilizce K’iche’ ), Guatemala'nın El Quiché, Huehuetenango, Quetzaltenango, Retalhuleu, Sololá, Suchitepequez Totonicapán, San Marcos, Chimaltenango yörelerinde ve Meksika'nın güneydoğusunda Kiçeler tarafından konuşulan Maya dilleri ailesinin Kiçe dilleri grubundan bir Kızılderili dilidir. Guatemala'da 2002 sayımına göre etnik 1.270.953 [3] kişilik nüfustan 890.596 [1] kadarı anadillerini konuşabiliyor. Meksika'da 2002 rakamlarına göre 524[2] konuşanı vardır. En yakın akrabası birlikte Kiçe-Açi dilleri adıyla alt grup oluşturan Açicedıir.
Guatemala Maya Dilleri Akademisi tarafından eğitim-öğretim ve araştırması yapılan 22 Maya dili arasında yer alır[4]. Guatemala'da konuşanı en fazla olan (% 8.7) yerli dildir. Okullarda öğretilir ve radyoda da kullanılır.
Popol Vuh (Popol Wu'uj) adlı elyazması Klasik Kiçece kaleme alınmıştır.
Lehçeleri
Kaufman (1970) tarafından yapılan sınıflandırmaya göre beş lehçeye ayrılır
- Doğu Kiçecesi : Joyabaj, Zacualpa, Cubulco, Rabinal, San Miguel Chicaj yörelerinde konuşulur.
- Batı Kiçecesi : Nahualá, Santa Clara La Laguna, Santa Lucía Utatlán, Aldea Argueta, Sololá, Cantel, Zunil, San José Chiquilajá (Quetzaltenango), Totonicapán, Momostenango yörelerinde konuşulur. Nahualá şivesi diğerlerinden farklıdır. Proto-Mayaca kısa (a, e, i, o, u) ve uzun (aa, ee, ii, oo, uu) ünlüler arasında ayrım yapar ve korur; K’iche’ yerine K’ichee’ biçimini kullanırlar. Bu yüzden Maya dil bilimi çalışmalarında ayıraç olarak da değerlendirilir.
- Merkezi Kiçece : Santa María Chiquimula, San Antonio Ilotenango, Santa Cruz del Quiché, Chichicastenango yörelerinde konuşulur.
- Kuzey Kiçecesi : Cunén yöresinde konuşulur
- Güney Kiçecesi : Samayac yöresinde konuşulur
Kaynaklar
- 1 2 XI Censo Nacional de Población y VI de Habitación (Censo 2002) : Variable Idioma_materno : Idioma o lengua en que aprendió a hablar
- 1 2 CDI-PNUD, Sistema de Indicadores sobre la Población Indígena de México, 2002. Publicado en: Serrano Carreto, Enrique. 2003. " ¿Cuántos indígenas hablan lengua indígena?, en: México Indígena, nueva época, Vol. 2, No. 4, mayo de 2003. Instituto Nacional Indigenista, México.
- ↑ XI Censo Nacional de Población y VI de Habitación (Censo 2002) : Variable Grupo_etnico : Pertenencia de grupo étnicor
- ↑ ALMG: Cobertura de Comunidades Lingüísticas