Kurumsal iktisat
Kurumsal iktisat 20. yüzyıl başlarında ABD'de ortaya çıkartılan ve geliştirilen bir ekonomik düşünce ekolüdür. Entelektüel temelleri Thorstein Veblen, John Rogers Commons ve Wesley Clair Mitchell ortaya atılmakla beraber zaman içerisinde çok geniş bir düşünce yelpazesini içersine almış bulunan bir ekonomik dusunce sisteminin adıdır.
Tanım
Kurumsal iktisat esasen Neo-Klasik ve Marksist iktisadın görüşlerine alternatif fikirler üretme üzerinde yoğunlaşmış bir iktisadi düşüncedir. Bu düşünce akımına göre iktisat bilimi interdisipliner bir bilim dalıdır. İktisadi olayları incelerken sosyoloji, psikoloji, siyaset, maliye, yönetim, tarih gibi bilim dallarından yararlanılmalıdır. İktisadi olayların ve faaliyetlerin gelişiminde kurumların önemi büyüktür. Özellikle mülkiyet, piyasa yapısı gibi kurumlar ekonomik gelişme açısından oldukça önemlidir. Ekonomide istikrar için devletin ekonomiyi sürekli olarak izlemesi ve yönlendirmesi gerekli olup gelir dağılımının düzeltilmesi için de devlet müdahalesine ihtiyaç vardır.
Kurumsal iktisadın gelişimi I. Dünya Savaşından sonra hız kazanmıştır. Bu konuda özellikle Amerika Birleşik Devletleri’nde bir dizi konferans düzenlenmiş ve kurumsal iktisat alanında önemli adımlar atılmıştır. Kurumsal iktisat kavramı ilk olarak 1918 yılında Amerikan İktisat Derneğinin[1] yıllık toplantısında kullanılmıştır.
Kısımları
Kurumsal iktisat iki kısma ayrılarak incelenmektedir.
Eski kurumsal iktisat
"Eski kurumsal iktisat" birbirinden bağımsız pek çok fikir adamının Neo-Klasik iktisada getirdiği eleştirileri konu edinmektedir. Eski kurumsal iktisat iktisadi olayların dinamik bir yapı sergilediğini bu yüzden de iktisadi kural ve kurumların zaman içerisinde değişmesi gerektiğini vurgulamışlardır.[2]
Eski kurumsal iktisat'ın en önemli temsilcileri:
- Thorstein Veblen
- John Roger Commons
- Wesley Clair Mitchell
Yeni kurumsal iktisat
Yeni kurumsal iktisat ekonomik düzenin sağlanması için kural ve kurumların önemine işaret eden çeşitli iktisat okullarının ortak adıdır. Bu bağlamda ekonomik yaşamda düzenin sağlanması için kural ve kurumların önemine işaret eden muhtelif iktisat okulları yeni kurumsal iktisat içerisinde incelenmektedir. Yeni kurumsal iktisat ise Oliver Williamson’un[3] 1975 yılında yayınladığı "Markets and Hierarchies: Analysis and Antitrost Implications (Piyasalar ve Hiyerarşiler: Çözümleme ve Antitröst İçerimler)" isimli eserinden sonra popüler olmuştur. Yeni kurumsal iktisat kavramını ilk kullanan Williamson olmasına karşın yeni kurumsal iktisatın fikri temellerinin Coase’un 1937 yılında yayınladığı "Tha Nature of the Firm (Firmanın Doğası)" adlı makalesi ile atıldığı ifade edilmektedir
Yeni Kurumsal İktisat içerisinde incelenen iktisat okulları ve temsilcileri:
- Freiburg İktisat Okulu ve Ordo Liberalizmi[4]
- Avusturya İktisat Okulu: Friedrich August von Hayek[5]
- Kamu Tercihi ve Anayasal İktisat: James M. Buchanan[6][7]
- Mülkiyet Hakları ve İşlem Maliyetleri İktisadı: Ronald Coase [8][9]