Maça kızı (opera)
| Maça Kızı | |
|---|---|
 | |
| Özgün ismi: | Пиковая дама, Pikovaya dama |
| Müzik: | Peter İlyiç Çaykovski |
| Libretto: | Modest Çaykovski |
| Galası: | 19 Aralık 1890 |
| İlk gösterim yeri: | Mariiniski Tiyatrosu, St Petersburg, Rusya |
| Oyuncular: | * Hermann (Герман): tenor
|
Maça Kızı (Rusça: Пиковая дама, Pikovaya dama) Op.68 Peter İlyiç Çaykovski tarafından bestelenmiş bir operadır. Eserin librettosu Rusça olarak bestecinin kardeşi "Modest Çaykovski" tarafından şair ve yazar Aleksandr Puşkin tarafından yazilmis bir öyküden uyarlanarak hazırlanmıştır. Eserin prömiyeri 19 Aralık 1890'da St Petersburg'da Mariinski Tiyatrosu'nda yapılmış ve daha sonra 31 Aralık 1890'da Kiev'de ve 4 Kasım 1891'de Moskova'da prömiyerler yapılmıştır. Bir zamanlar bu opera yapımlamlarında librettonun Fransızca tercümesi kullanılmış ve opera Pike Dam olarak hala hatırlanmaktadır. Fakat sonraki yapımlarda Rusça kullanılmıştır. Birçok ses ve video kayıtları bulunmakta ve dünya opera evlerinde çok kere sahnelenmektedir.
Roller
| Rol | Ses tipi | St. Petersburg prömiyeri, 19 Aralık, 1890 (Orkestra şefi:Eduard Nápravník) |
Kiev prömiyeri, 31 Aralık, 1890 (Orkestra şefi: Iosif Pribik) |
Bolshoy Tiyatrosu, Moskova prömiyeri, 4 Kasım 1891 (Orkestra şefi: Ippolit Altani]) |
|---|---|---|---|---|
| Hermann | tenör | Nikolay Figner | Mikhayil Medvedev | Mikhayil Medvedev |
| Kont Tomski | bariton | Ivan Melnikov | Dementyev | Bogomir Korsov |
| Prens Yeletski | bariton | Yakovlev | Tartakov | Pavel Khokhlov |
| Çekalinski | tenör | Vasilyev II | ||
| Surin | bas | Frey | ||
| Çaplitski | tenör | Kondraki | ||
| Narumov | bas | Sobolev | ||
| Toner idarecisi | tenör | Yefimov | ||
| Kontes | mezzo-soprano | Mariya Slavina | Mariya Smirnova | Aleksandra Krutikova |
| Liza | soprano | Medeya Mey-Figner | Aleksandra Matsuleviç | Mariya Deysha-Sionitskaya |
| Polina | kontralto | Mariya Dolina | Gnucheva | |
| Dadı | mezzo-soprano | Maria-Wilhelmina Pilz (Pilts) | ||
| Masha | soprano | Yunosova | ||
| komutan | Sessiz | |||
| Prilepa | soprano | Olga Olgina | ||
| Milovzor | kontralto | Fride | ||
| Zlatogor | bariton | Klimov II | ||
| Koro, Sessiz roller: Çocukbakıcıları, dadılar, sütanneleri, yürüyenler, çocuklar, kumarcilar | ||||
| Prilepa veya Kloe] | soprano | |||
| Milovzor veya Dafnis | kontralto | |||
| Zlatogor veya Plutus | bariton | |||
| Koro, Sessiz roller: Cupid, Himen, erkek and kiz çobanlar | ||||
Not: Milovzor ve Polina kontralto sesli rolleri ve Zlatogor ve Tomski bariton sesli roller ayni sarkicilar tarafindan oynanabilir. Bazan Prilepa ve Liza ayni sarkici tarfindan oynanir.
Enstrümentasyon
Çaykovski'nin orijinal partisyon notaları şu çalgıları kapsayan bir orkestra öngörmektedir. [1]
- Yaylısazlar: 1. kemanlar, 2. kemanlar, violalar, viyolonseller, kontrabaslar
- Üflemeli: Pikolo, 2 flut, 2 oboa, korangle, 2 Klarinet (B-flat, A), Bas Klarinet (B-flat), 2 Fagot
- Pirinç: 4 korno (F), 2 trompet (B-flat, A), 3 Trombone, Tuba
- Vurmalı çalgılar: timpani, davul, bas davul
- Diğer: harp, piyano
Konu özeti
Zaman: 18. yüzyıl sonları Mekan: St. Petersburg, Rusya
I. Perde
1. Sahne
Bir güneşli yaz günü bir gezinti yeri olan bahçe yürüyüş yapanlarla doludur. Orduda subay olan Surin ve Çekalınski subay arkadaşları olan Herman'ın alışılmadık davranışları üzerinde konuşmaktadırlar. Herman boş vaktini bir kumarhanede geçirmektedir ama hiç oynadığı oyunlaarda hiç riziko üzerine almak istememktedir. Sahneye Albay Tomski ile Herman birlikte girer. Herman Tomski'ye çok samimi şekilde problemini açar. Uzaktan gördüğü ve ismini bile bilip öğrenemediği bir kadına sırımsıklam aşık olmuştur. Başka subaylar da onların yanına gelirler. Prens Yeletski yakında olacak düğününden söz acar. "Bu güzel melek kaderini benimkiyle birleştirmeye razı oldu." Herman prensin evlenmek üzere olduğu kadının kendinin aşık olmuş olduğu kadın olduğunu dehşete uğrayarak anlar.
Kontes ve torunu bir kız sahneye girerler. Her iki kadın da Herman'ın gounusune hayran olmuşlardır. Tomsky kontesin hikâyeşini anlatmaya başlar. Kontes Moskova'da bir genç dışı aslan iken bütün servetini Faro adlı bir kumar oyunu oynarken kaybetmiştir. Fakat "Kont Sen Germain" ile birleşip seviştikten sonra ondan bu oyundan bulunan üç kardin sırları hakkında bilgileri kapmış ve böylece servetini tekrar elde elde etmiştir. Bu sırları önce kocasına ve sonra da çok yakışıklı bir genç adama vermiştir. O akşam odasına bir hayelt girmiş ve bu sırlarai verdiği üçüncü kişiden kendini öldürecek bir darbe yiyeceğini bildirmiştir.
Herman bu hikâyeyi çok ilgi ile dinler. Surin ve Çekalışkı alaylı bir şekilde bu yaşlı kadının sırlarını kard oyunu masasında öğrenmesini tavsiye ederler. Bir gökgürültülü fırtana başlar ve bahçe boşalır. Fakat Herman tek başına bu öfkeli doğaya sanki karşı koyarak bahçede açıkta ayakta durur ve kendinin hayatta oldukça, uzaktan sevmiş olduğu kadının prensle evlenmesini önleyeceğini bağırarak and içer.
2. Sahne
Güneş batmaktayken Lisa'nın odasında kızlar, prensle nişanlanmış olmasına rağmen üzgün görünen arkadaşlarını eylendirmek için müzik çalmaktadır. Tek başına kaldığında Lisa gözlerinde yakıcı ihtiras alevi gördüğü gizemli yabancıyı sevdiğini kendine itiraf eder. Birdenbire balkonda Hermann görünür. Kendini öldürmeden önce son bir daha sevdiği kızı görmeye gelmiştir. Onun çok istekli davranışları Lisa'nın da heyecanlanmasına neden olur. Odanın kapısının çalınması Hermann'ı yerinde durdurur ve Hermann odanın köşesinde saklanır. İçeri giren ihtiyar kontesin bir ölü hayelet gibi görünüşü Hermann'ın istekelerini daha da canlandırır. O gittikten sonra Lisa artık kendi hislerini saklayamaz olur ve kendini Hermann'a teslim eder.
II. Perde
1. Sahne
Baloyu vermekte olan zengin bir mevki sahibi beydir. Lisa'nın kendine karşı soğuk davranmasından rahatsız olan Yeletsky ona karşı olan aşkının ne kadar çok olduğundan emin olmasını istediğini belirtir. Maske takmış olan Chekalınsky ve Surin, Herman'ı alaya alırlar ve ona üç kardin sırrını öğrenecek olan üçüncü kişi olduğunu hala düşündüğünü mü sorarlar. Bu laflar Hermann'ın hayal gücüne sanki bir kıvılcım tesiri yapar.
Pastoral Intermezzo: Çoban Kızın İçtenliği
İntermezzo'nun bitmesinden sonra Hermann Kontes'i görür. Lisa kontesin yatak odasının yanında olan ve ona bağlı olan kendi yatak odasının anahtarını Hermann'a verince Hermann bunun bir iyi alamet olduğuna inanır. Bu gece hem üç kardın sırrını öğrenecek hem de Lisa'yı kendine bağlayacaktır.
2. Sahne
Hermann kontesin yatak odasında saklanır. Kontes girer. Zamanın davranış şekillerinden çok hoşnutsuzdur ve geçmiş zamanı bir melenkolik hava ile hatırlamaktadır. Koltukta otururken uykuya dalar. Hermann saklandığı yerden çıkar ve onun önüne gelerek üç kardın sırrını kendine vermesnie yalvarmaya başlar. Fakat Kontes bundan çok korkmuş, korkudan sanki buz kesilmiştir ve tekbir söz bile soyklecek takatte değildir. Hermann tabancasını çekip onu tehdit etmeye başlayınca korkusundan şok geçirip ve hayatını terk eder. Lisa bu ölümün kabahatini Hermann'da bulur ve onun oradan ayrılmasını ister. Bu perdede eski bir Fransız şarkısı olan "Vive Henri İV (Yaşa Dördüncü Henri)" şarkısını duyarız ve bunun yanında Getry'nin Aslan Yürekli Rişar operasından Laurette'in Aryası, yani "Je crains de lui parler la nuit(Ben onun geceden konuşacağından korkuyorum)" aryası duyulur.
III. Perde
1. Sahne
Hermann kışladadır. Kendini affediğini bildiren ve rıhtımda onunla buluşmayı istediğini bildiren Lisa'nın mektubunu okur. Hayalinde yaşlı kadının cenaze töreni görüntüleri belirir. Ağır matem şarkıları duymaktadır. Bir beyaz kefene sarılmış olan Kontes'in hayaleti görünür. "Lisa'yı kurtar. Onunla evlen. O zaman elindeki üç kardın arka arkaya seni kazandıracaktır. Hatırla! Üç! Yedi! Aş!"
2. Sahne
Lisa şüpheler içinde Hermann'ı beklemektedir. Saat geceyarısını bulduğundda Hermann'in kendini göstermesi sonunda onu ferahlatır. Fakat, Hermann ona aşık olduğunu itiraf ettikten sonra, aklını hep üç kardın sırrını kullanma fikrine takmıştır. Lia onunla kumarhane'ye gitmeyi reddediğini bildirince Hermann kızı bir kenara itip hemen oradan ayrılır. Lisa hiç kaçınılmaz sonucun ortaya çıktığını anlayıp kendini nehire atar.
3. Sahne
Kard oyuncusu kumarbazlar kumarhane-gazinoda kumar oynamaktadırlar. Tomsky onları eğlendirmek için şakacı ve eğlenceli bir şarkı söylemektedir. Hermann girer ve önce üç ve sonra yedi üzerine bahse para yatırarak iki büyük miktarda kazanç sağlar. Bir intikam almak için fırsat arayan Prens Yelentsky bahisedilen miktarı karşılayabilecek tek kişidir. Ama beklediği aş yerine Hermann'a iskambil kardların dağılımı sonuda bir kupa kızı kardı gelir. Herman bu kupa kızı resminde yaşlı ölü kadının hayaletini görür gibidir ve hayalet ona gülerek alay etmektedir. Hermann'a bu cok fena tesir etmistir ve hemen kendini öldürmeye karar verir. Son nefesini vermekte iken Prens'den kendini affetmesini ister; Lisa'nın da hayaletini görür; kız kendini affetmiştir.
Önemli müziksel parçalar
I. Perde
- Arya: "Ismini bile bilmiyorum" «Я имени ее не знаю» (Herman)
- Aryoso: "Bu gozyaslari nicin" «Откуда эти слезы» (Lisa)
- Arya: «Прости, небесное созданье» (Herman)
II. Perde
- Arya: «Я вас люблю» (Yeletsky)
- «Ах, истомилась я горем» (Lisa)
III. Perde
- Şarkı: «Если б милые девицы» (Tomsky)
(1799—1837)
Seçilmiş ses ve video kayıtları[2]
| Yıl | Roller (Herman, Lisa, Kontes, Kont Tomski, Prens Yelentski, Pauline, Çekalinski) |
Opera evi ve Orkestra, Orkestra şefi |
Marka |
|---|---|---|---|
| 1942 | Nikander Khanayev, Xenia Derzhinskaya, Bronislava Zlatogorova, Alexandr Baturin, Panteleimon Nortsov, Maria Maksakova, Sergei Ostraumov | Bolshoi Tiyatrosu orkestra ve korosu Samuil A Samosud | 3 CD (2002):Opera d'Oro OPD 1329 ve 2 CD (2006) Cantus Classics 50075 |
| 1949-50 | Georgi Nelepp, Eugenia Smolenskaya, Eugenia Verbitskaya, Aleksey Petrovich Ivanov, Pavel Lisitsian, Ivanova Borisenko, Alexander Peregudov | Bolshoi Tiyatrosu orkestra ve korosu Alexander Melik-Pasheyev | 2CD (2001) :Preiser Records 90470 ve 2 CD (2003) Great Wall MVTCD 041/2 |
| 1961 | Antonio Annaloro, Leyla Gencer, Mariana Radev, Ivo Vinco, Sesto Bruscantini, Adriana Lazzarini, Walter Gullino | Teatro alla Scala orkestra ve korosu Nino Sanzogno | 2 CD (2007)Gala GL 100 792 |
| 1992 | Vladimir Atlantov, Mirella Freni, Martha Mödl, Sergei Leiferkus, Vladimir Chernov, Veselina Kasarova, Wilfried Gahmlich | Wiener Staatsoper orkestra ve korosu Seiji Ozawa | DVD (2004): Premiere Opera Ltd. 5099 |
| 1992 | Yuri Marusin, Nancy Gustafson, Felicity Palmer, Sergei Leiferkus, Dmitri Jaritonov, Marie-Ange Todorovitch, Graeme Matheson-Bruce | London Filarmonik Orkestra ve Glyndebourne Festival korosu Andrew Davis | CD: Pioneer PLMCC 00841 ve DVD (2002): ArtHaus Musik 100 272 |
| 1992 | Gegam Grigorian, Maria Guleghina, Irina Arkhipova, Nikolai Putilin, Vladimir Chernov, Olga Borodina, Vladimir Solodovnikov | Kirov Tiyatrosu orkestra ve korosu, Valery Gergiev | 3 CD: Philips 438 141-2 |
| 1999 (2003) | Plácido Domingo, Galina Gorchakova, Rita Gorr, Sergei Leiferkus, Dmitri Hvorostovsky, Svetlana Serdar, Herwig Pecoraro | Wiener Staatsoper orkestra ve korosu Seiji Ozawa | 2 CD: House of Opera CDBB 585 |
| 2000 (2001) | Vitaly Tarastchenkoe, Susan Chilcott, Susan Gorton, Robert Hayward, Gary Magee, Emma Selway, Peter Hoare | Welsh National Opera orkestra ve korosu Wladimir Jurowski | CD: House of Opera CD 658 (2001) |
| 2001 (2003) | Plácido Domingo, Kristina Goracheva, Elena Obraztsova, Sergei Leiferkus, Vladimir Chernov, - Susanna Poretzky, Jonathan Mack | Los Angeles Opera Okestra ve korosu Valery Gergiev | 2 CD: House of Opera CDBB 586 |
| 2001 (2003) | Vladimir Galouzine, Karita Mattila, Josephine Barstow, Nikolai Putilin, Ioan Hvorov, Viktoria Vizin, Robin Leggate | Royal Opera Covent Garden orkestra ve korosu Bernard Haitink | 2 CD: House of Opera CDBB 589. |
| 2003 | Gabriel Sadè, Solveig Kringleborn, Elena Obraztsova, Nikolai Putilin, Markus Eiche, Marina Domashenko, Francisco Vas | Gran Teatro del Liceo Orkestra ve korosu Kirill Petrenko | DVD: House of Opera DVDBB 2515 |
Dipnotlar
- ↑ Kaynak: www.tchaikovsky-research.net
- ↑ Uyarlanan kaynak: "Operadis-opera discography" internet sitesi
Dışsal kaynaklar
Ayrıca bakınız
| ||||||||
