Manzara ekolojisi

Manzara ekolojisi coğrafyanın ve ekolojinin alt disiplinidir. Alan; Alman coğrafyacı Carl Troll tarafından kurulmuştur. Landscape ekolojisi problemlere uygulamalı ve bütüncül bağlamda yaklaşır. Biyocoğrafyayla arasındaki temel fark enerji ve materyallerin dağılımını incelemesidir.

İngilizce olan Landscapein karşılığı peyzaj, kır manzarası olarak verilmektedir. Coğrafi görünüm olarak da kullanılmaktadır. Landscape; herhangi bir alanın tüm unsurlarıyla beraber görünümünü ifade eder. 19 yy'da; üstündeki tüm unsurlarla insanın bir kerede görebileceği alan tanımı yapılmıştır. ^[1]

Mekân kavramının tartışıldığı gibi, mekânsal görünüm (landscape) tartışılsa da coğrafyanın köklü geleneklerinden kabul edilir. Manzara eklojisi ekolü Beşeri coğrafyayı mekândaki görünür biçimler ve bunların bileşimi ile ilişkilerini de ifade eden kültür ile beraber ele alır^[2].

Amerikalı bilim adamı Carl Sauer; coğrafyacıların, toplumların doğal ortamları nasıl kültürel ortama dönüştürdüğünü incelemeleri gerektiğini ileri sürmüştür. İnsan kültürü ile ilgili her şeyin manzara/coğrafi görünüm üzerinde belirleyici olduğunu söylemiştir. Fikirleriyle Sauer, coğrafyada landscape ekolünün kurucusu olarak kabul edilmektedir^[3].

Alman Otto Schlüter 1906 yılında; coğrafyacıların başlangıçtaki doğal peyzajın, nasıl kültürel peyzaja dönüştüğünü araştırmaları gerektiğini ifade etmiştir. Bu bakış açısı 1950'li yıllar kadar beşeri coğrafyacıları etkilemiş ve yönlendirmiştir. Meinig; aynı alana bakan insanların aynı şeyleri algılayacağını söyler. Kişi maddi unsur olarak gördüklerini zihnindeki düşüncelere, tecrübesine, yorumlama şekline göre algılar. Bir köylü için odun deposu olan orman, şehirli için rekreasyon, turizm alanı olabilir. Türkiye'de doğal peyzajı okumada jeomorfologlar başarılı olsa da, kültürel peyzajı okumada beşeri coğrafyacılar başarısızdır ^[1].

Peyzaj doğal peyzaj ve kültürel peyzaj olmak üzere iki bölümde incelenir. Doğal peyzajı yeryüzü şekilleri, bitki toplulukları, toprak, nehirleri göller oluşturur. Kültürel peyzaj ise doğal peyzaj üzerinde insan eseri olan tüm unsurları kapsar. İnsan, faaliyetleriyle doğal peyzajı değiştirmiş, şekillendirmiştir. Kültürel peyzaja yapılandırılmış veya inşa edilmiş ortam da denilmektedir^[4].

Peirce Lewis, peyzajın anlaşılması için şu ilkeleri önermiştir: 1. Kültürü anlamada peyzaj bir ipucudur. 2.Peyzajlar arasında önem farkı yoktur. 3. Yaygın peyzajlar dikkate alınarak bilimsel olarak çalışılmamıştır. 4. Peyzajda tarihsel gerçekler önemlidir. Bugün anlamsız olan bir eser önceki insanların ihtiyacını karşılıyor olabilir. 5. Peyzajdaki bazı ögeler bulunduğu kültürde anlam ifade eder, başka kültürlerde anlamsız olabilir. 6. Doğal peyzaj hakkında bilgi sahibi olamadan kültürel peyzaj anlaşılamaz. 7. Peyzaj oldukça karmaşık bir yapıdır. Anadolu uygarlıkların her biri peyzajda izler bırakmıştır, bu ancak geçmişle bağlantı kurularak anlaşılabilir^[1].

Kaynakça

1. ARI, Yrd. Dr. Yılmaz. "Giriş: Bir Kavram olarak Peyzaj". AMERİKAN KÜLTÜREL COĞRAFYASINDA PEYZAJ KAVRAMI. balikesir.edu.tr. 9 Kasım 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20141109094947/http://w3.balikesir.edu.tr/~yari/makaleler/peyzaj.pdf. Erişim tarihi: 23 Ekim 2014. 
2. ÖZDER, Âdem. "Giriş". Bosna-Hersek Cumhuriyetinde Coğrafyanın Halk Kültürüne Etkisi. 23 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20141023162741/http://www.marmaracografya.com/pdf/25.12.pdf. Erişim tarihi: 23 Ekim 2014. 
3. ÖZGÜÇ, Prof. Dr. Nazmiye. "Coğrafya ve Ekoloji". COĞRAFYA: GEÇMİŞ-KAVRAMLAR-COĞRAFYACILAR. auzefcografya.com. 28 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20141028164856/http://www.auzefcografya.com/dersler/gecmiskavramlar/11.hafta.pdf. Erişim tarihi: 23 Ekim 2014. 
4. ÖZGEN, Nurettin. "COĞRAFYA KAVRAMINA YÖNELİK TANIM VE YAKLAŞIMLAR". Bilim Olarak Coğrafya ve Evrimsel Paradigmalar. cografya.ege.edu.tr. 18 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20131018150405/http://cografya.ege.edu.tr/19_2_1.pdf. Erişim tarihi: 23 Ekim 2014.