Kariyaku
 | ||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Kızıl kariyaku (Mazama americana) | ||||||||||||||
| Bilimsel sınıflandırma | ||||||||||||||
| ||||||||||||||
| | ||||||||||||||
Kariyaku, geyikgiller (Cervidae) familyasında bulunan Mazama cinsindeki geyik türlerine verilen ortak addır. Boyut olarak küçük olan bu geyikler ormanlarda yaşar ve Güney Amerika ile Yukatan Yarımadası'nda bulunur. Duiker antilop türlerine benzeseler de ilişkileri yoktur. Birbiriyle çok yakın ilişkide olan bilinen yedi kariyaku türü vardır.
Fiziksel özellikler
Her ne kadar boyutları değişse de Mazama türleri birbirine benzer. Küçük yuvarlak gövdeleri vardır. Uzunlukları 70 ile 140 cm arasında değişir. Genellikle açık ya da koyu kahverengi renktedir. Ağırlıkları 8 ile 30 kg arasında değişir. Boynuzları kısadır ve çok sık dökülmez.
Davranış
Geceleri etkin olmalarının ve küçük boyutlarının yanı sıra Mazama türleri çekingendir dolayısıyla da nadiren gözlemlenebilir. Genellikle yalnız başlarına veya çiftleştikleri eşleriyle küçük bölgelerinde bulunurlar. Bölgelerini idrar, dışkı ya da gözaltı bezlerinden çıkan salgılarla işaretlerler. Puma ya da jaguar gibi avcı hayvanlar yaklaştığında yakınlardaki bitki örtüsünde saklanırlar. Otçul olan kariyaku bölgesinde bulunan yaprak, meyve ve sürgünlerle beslenir.
Üreme
Çiftleşen eşler birlikte yaşadıkları sürece tekeşli olarak kalır. Yalnız yaşayan erkek geyik genellikle yakınlardaki dişi geyiklerle çiftleşir. Bir dişi için rekabet eden erkekler birbirlerini ısırarak ve kısa boynuzlarını batırarak dövüşür. Tropikal bölgelerde yaşayan kariyakuların belirgin bir kızgınlık dönemleri yoktur ancak ılıman bölgelerde yaşayan kariyakular sonbaharda kızgınlık dönemine girer.
Hamilelik dönemi kabaca 200–220 gündür ve dişiler bir batında tek yavru doğurur. Yeni doğan yavrular anneleri ile birlikte dolaşacak kadar büyüyene kadar gizlenirler. Altı ay kadar anneleri tarafından bakılan yavrular bir yaşında cinsel olgunluğa erişir.
Türler
- Kızıl kariyaku (Mazama americana): Kariyakular içinde en büyüğü, 30 kg. civarındadır. Kızıl-kahverengi rengindedir.
- Gri cüce kariyaku, (Mazama bricenii)
- Cüce kariyaku (Mazama chunyi): Kızıl-kahve renginde olan bu türün göz bezleri belirgindir.
- Kahverengi kariyaku (Mazama gouazoupira): Rengi diğer türlere göre daha gridir.
- Pigme kariyaku (Mazama nana):Küçük ve kısa bacaklı bir kariyaku türü.
- Yukatan kahverengi kariyakusu (Mazama pandora)
- Küçük kızıl kariyaku (Mazama rufina): En küçük türlerden biri, rengi gri ile kızıl-kahve arasındadır ve altı beyaz renktedir.