Mendil
Mendil, el, yüz, burun, ter ya da gözyaşı silmek için kullanılan, çoğunlukla dörtgen biçimli bez.
Tarihçe
MÖ 1. yüzyılda Yunanların yüz kurulamak için mandilion denen bez parçaları kullandıkları bilinir. Mendil burun ve ter silmek için 10. yüzyılda kullanılmaya başladı. Roma ve Bizans'ta da törenlerin başlaması ve sona ermesi için mendille işaret verilirdi.
Kaşgarlı Mahmud'un Divânu Lügati't-Türk'ünde burun temizlemek ve ter silmek için cepte taşınan ipekli ya da pamuklu bez parçası karşılığında "ulatu" ve "savluk" sözcükleri geçiyordu. 14. yüzyılda Anadolu, İran ve Doğu ülkelerinde yaygın hale gelen mendil, 15. yüzyılda İran, Moğol ve Osmanlı minyatürlerinde görülmeye başladı. 16. yüzyılda Venedik yoluyla Osmanlı'dan Batı'ya yeni işlevleriyle geçti.
Günümüze ulaşan en eski Osmanlı mendilleri, Topkapı Sarayı Müzesi'nde bulunan 16. yüzyıldan kalma örneklerdir. Osmanlı sarayında kullanılan mendiller işlemelerle süsleniirdi. Önemli yabancı konuklara armağan olarak zengin işlemeli tören mendilleri verilirdi.[1]
Folklor
Anadolu folklorunda mendilin bir işlevi, birbirini seven gençler arasında bir haberleşme aracı olmasıydı. Delikanlılar, sevdikleri kıza ucu yanık mendil gönderirler. Genç kız da delikanlı da gönlü varsa, kendi elleriyle işlediği bir mendili ona gönderir. Mendilin üzerindeki nakışlar, kullanılan renkler ayrı ayrı anlam taşırdı. Bu mendiller kullanılmaz ve değerli bir armağan olarak saklanırdı. Eğer herhangi bir nedenden gençlerin arası açılırsa, mendiller karşılıklı olarak geri gönderilir. Bu, ilişkinin sona erdiğinin işareti olurdu.
Bugün mendil nişan, düğün vb. nedenlerle karşılıklı gönderilen bohçaların değişmez eşyalarındandır. Gelinlik kızların çeyizlerinde çevre, yağlık, havlu gibi işlemeli eşyalar arasında mendil de bulunur. Halkın kullandığı mendil çoğunlukla ketenden olur ve kenarları çeşitli oyalarla süslenirdi.
Mendil bar, halay gibi halk oyunlarında da oyunu yöneten kişi tarafından bir tür yönetim aracı olarak kullanılır. Oyunu yöneten, öteki oyunculara figürün sona ereceğini, başka figüre geçileceğini vb. hareketleri mendilin salınımlarıyla bildirir.
Günümüzde artık yapılmayan işlemeli mendillerin yerini çeşitli bezlerden ve kağıttan yapılan mendiller almıştır. Yaka mendilleri takım elbiselerinin ceket ceplerine konularak kullanılan aksesuarlarından biridir.