Mermi

Soldan sağa: .50 BMG, .300 Win Mag, .308 Winchester, 7.62x39 mm, 5.56x45mm NATO, .22LR. Bu fotoğrafta göze çarpan özellik; özellikle tüm dünyada yaygın olarak kullanılan M2 Browning makineli tüfeği ve anti materyal bir keskin nişancı tüfeği olan ileri teknolojili M82 Barret gibi ağır silahlarda kullanılan .50BMG kalibresi ve özellikle sivil atış taliminde kullanılan .22 LR kalibresinindeki büyüklük farkı olabilir.
Bir merkezi vuruşlu tüfek mermisi olan .308 Winchester'ın yapısı. Tüm piyade tüfekleri ve tabancaların tamamına yakını merkezi vuruşlu sistemine sahipler. Ayrıca yivsiz av tüfeklerinin fişekleri tamamıyla ayrı kategoride olsalar da ateşleme mekanizması açısından merkezi vuruş sistemine sahip oldukları söylenebilir.
Avcılar tarafından sevilen bir kalibre olan .270 Winchester mermileri. Soldan sağa: 100-grain (6.5 g) – Çukur Uçlu, 115-grain (7.5 g) – FMJBT, 130-grain (8.4 g) – Yumuşak Uçlu, 150-grain (9.7 g) Round Nose. Bu resimde aynı kalibre merminin farklı kurşun çekirdek yapısı ve ağırlığı gösterilmiştir. Aynı kalibre ama farklı ağırlıkta ve çekirdek yapısındaki mermi çekirdekleri balistik özellikleri açısından çok farklı olabilir, dolayısıyla yarattıkları tahribat da birbirinden çok farklı olacaktır.
soldan sağa: 9x19mm Parabellum, 7.62x25mm Tokarev, .357 SIG, 10 mm Auto, .40 S&W, .45 GAP, .50 Action Express şekildeki mermilerden anlaşıldığı gibi standart metrik sistemde mermiler çekirdek çapı x kovan uzunluğuyla beyan edilir ancak bazı mermiler örneğin .40S&W, .45, .40'da olduğu gibi çekirdek çapı inç cinsinden beyan edilir bu tip kalibrelerde kovan boyu standart olarak bilinmektedir. örneğin G3 piyade tüfeğinde de kullanılan standart 7.62x51mm NATO ve günümüzde daha yaygın olarak yivli av tüfeklerinde kullanılan 308 winchester mermi çekirdeği açısından 0.06mm'lik bir farka sahip olmasına karşın kovan boyutları aynıdır.

Mermi, ateşli silahlar tarafından atılan delici, patlayıcı madde, kurşun. Küçük çaplı ateşli silahlar ile ağır ateşli silahların mermileri farklıdır. Tüfek, tabanca gibi küçük silahların mermisi çarpma etkisiyle hedefi deler. Büyük çaplı, ağır ateşli silahlar olan topların mermileri ise hedefi bulduğunda ya da havada patlar.

Bölümleri

Ateşli silahların mermisi üç ana bölümden oluşur. Merminin uç bölümüne mermi çekirdeği denir. Silah ateşlenince mermi çekirdeği hedefe doğru fırlar. İkinci bölüm, sevk barutudur. Sevk barutu yandığı zaman meydana getirdiği basınçla mermiyi iterek namludan fırlatır. Üçüncü bölüme mermi kovanı denir. Tek yanı kapalı bir metal silindir olan mermi kovanının içinde sevk barutu bulunur.

Mermi kovanının arka ucunda kapsül denen bir ateşleyici bulunur ve tetik çekilince barutun ateşlenmesini sağlar. Ateşleme iğnesinin çarpmasıyla ya da elektrik akımıyla ateşlenen kapsül kovandaki barutu tutuşturur. Barutun yanmasıyla ortaya çıkan sıcak gazın basıncı mermi çekirdeğini ileriye doğru iter ve çekirdek namlu ağzından büyük bir hızla hedefe doğru fırlar. Küçük çaplı ateşli silahlarda, mermi çekirdeği, mermi kovanı ve sevk barutundan oluşan mermiye fişek denir. Bu parçalar bir birbirine sıkıca bağlı olduğu için fişek tek parça gibi görünür. Mermi çekirdekleri kurşundan yapıldığı için, hafif silahların mermileri kurşun olarak da adlandırılır. Fişeklerde mermi çekirdeği ile mermi kovanı bir bütündür ve yalnızca sevk barutu ateşlendiğinde birbirinden ayrılır. Oysa top mermilerinde mermi çekirdeği ile kovan birbirinden ayrılabilir ve içindeki barut miktarı hedefin uzaklığına göre ayarlanabilir.

Top mermisinin ucunda tapa denilen bir bölüm vardır. Tapa, merminin içindeki patlayıcı maddenin istendiği zamanda patlamasını sağlar. Tapanın türüne göre, bazı top mermiler hedefe çarptığında, bazıları hedefe çarpmadan hemen önce, bazıları da hedefin içine saplandığı anda patlar.

Tarihi gelişim

Merkezi vuruşlu merminin yapısı
çevresel vuruşlu mermi(Rimfire). günümüzde daha çok atıcılık ve bazen de özellikle piyade tüfeklerinin sivil kullanıma açık küçük kalibrei modellerinin üretiminde kullanılan kalibreleriyle daha çok .22 LR (Long Rifle) ve .17 HMR (Hornady Magnum Rimfire) gibi çok küçük kalibrelerde üretilmektedirler. bu tip mermilerin en büyük avantajları centerfire modellere göre çok daha ucuz olmaları(ve bu yüzden atış talimlerinde kullanılırlar). Rim ingilizcede kovanın tabanında bulunan ve pistonun kovanı fişek yatağından çıkarmasına yarayan tırnak yatağına denir. bu tip mermilerde ilk ateşleme sistemi(kapsul bu kısmın altına yerleştirilmiştir ve iğne/horoz buraya çarparak fişeğin ateşlenmesini sağlar.
Bir merkezi ateşleme sistemine sahip olan bir mermi olan 30-06 Springfield'ın yapısı. Kovanın dibindeki kapsule dikkat edilerek merkezi ateşeleme sisteminin mekanizması anlaşılabilir. Bu kalibre İkinci Dünya Savaşı'nda özellikle ABD birlikleri ve Britanya Ordusu tarafından çok yaygın olarak kullanılsa da günümüzde yivli av tüfeklerinin güçlü kalibresini oluşturmaktadır.
12 gauge bir yivsiz av tüfeği fişeği gösterilmektedir. soldan sağa: Barut, barut üstü tıpa, tıpa, saçma, fişek kapağı. yivsiz av tüfeği fişeğinin yivli tüfeklerde kullanıaln mermi ile farkına dikkat ediniz.
ilkel ağızdan doldurmalı ateşli silahlarda kullanılan saçmalar.

Çaplar

Bir merminin başlıca 4 bileşeni: kapsül(küçük metal parça gibi aşağıda görünen) Kovan, barut ve mermi çekirdeği
en küçük mermilerden olan .22 LR'nin metrik incelemesi.
.700 Nitro Express mermi çekirdeği ve kovanının .45 ACP mermisiyle (ortada) kıyaslanması

Tüm ateşili silahlar da silah çaplarına kalibre (Cal.) denir. Silah çapları Metrik Kalibrasyon, Anglo-Amerikan Kalibrasyon ve Nato Kalibrasyon sistemleri denilen üç ayrı sistemde ölçülür.

Metrik Kalibrasyon sisteminde silahın ateşlediği mermi çapı ve kovan boyu milimeter cinsinden ifade edilir. Bu sistemde Tabanca ve Tüfek fişeklerinin ifadesi hep aynı sistemle yapılır. (Örnek: 9x19mm Parabellum, 7,65x21mm Parabellum, 9x21 mm, 7,62x31 mm, 7x57R mm, 8x57 mm, 8x57JRS mm, 9.3x74R mm, vb.) Bu kalibrasyon sisteminin notasyonu şu şekilde ifade edilir. Önce mermi çekirdeğinin çapı milimetre cinsinden yazılır, sonra 'x' harfi konulur, Kovan boyu milimetre cinsinden yazılarak fişek ifade edilmiş olur. (Örneğin: 9x19 fişeğinin açılımı şu anlama gelir. Mermi çapı 9mm, Kovan boyu 19mm) Bazı fişekler standart fişeklerden farklılık gösterir. Bu durumda Söz konusu farklılığı ifade etmek için kalibrasyon sonuna bazı harfler ilave edilir. Örneğin:7x57 fişeği 7mm çekirdek çapı, 57mm kovan boyu anlamına gelir. Ayrıca 7x57R fişeği mevcuttur. Bu fişek standart 7x57 fişeğinden biraz farklıdır. Sonundaki 'R' harfi fişeğin tabanında bulunan tırnak yuvasının(Rim) içe doğru çevresel kanal şeklinde değil, Dışa doğru çevresel tırnak şeklinde olduğunu ifade eder. Bu kalibrasyon sisteminde kullanılan bazı harfler ve anlamlarını kısaca aşağıdaki gibi özetleyebiliriz:

Kalibre cinsinden ifade edilenler 22 Cal, 30 Cal, 38 Cal, 45 Cal, .338 Cal, .50 Cal.

Kalibreyle (Cal.) ifade edilenlerin kaç milimetreye eşdeğer olduklarını hesaplamak için belirli bir kalibreyi 0,254 ile çarpmak yeterlidir(çünkü cal. inç cinsinden ölçülür)[1]. Örnek: 38 kalibrenin kaç mm’ye eşdeğer olduğunu anlamak istersek;

38 x 0,254 = 9,652 mm buluruz.

kalibre (cal.) cinsi amerikada yaygın olarak kullanılmaya başlanmıştır ve onun için de ilk amerikan silahlar hep cal. cinsinden beyan edildiğinden dolayı toplu tabanca gibi Amerika'da rağbetin fazla olduğu silahlar cal. cinsinden beyan edilir. (örn. .357 mag.) ayrıca amerikanın ikinci dünya savaşı ve sonrasında Glockları alana kadar ordusunda yaygın olarak kullandığı efsanevi Colt 1911 tabancası da .45 cal.'dir ve .45 cal. denince .45 ACP yani 0.45 inç Automatic Colt Pistol mermisi kastedilir. bu sistemde her kalibrenin en ünlü fişek tipi o kalibre olarak beyan edilir veya örneğin 50 cal. denince tüfeklerde .50 BMG ve tabancalarda .50 AE kastedilmektedir.

NATO ülkeleri savunma yardımı amaçlı standart mermiler(NATO standardı) kullanan silahlarla donatılmışlardır. örneğin MKE tarafından üretimine başlanan Mehmetçik-1 piyade tüfeği 5.56 x 45 mmNATO mermisi kullanmaktadır. söz konusu mermi tüm NATO ülkelerinde yaygın olarak kullanılan M-16/Car-15, M-4 Carabina, G-36, Steyr AUG, FAMAS ve SA-80 gibi silahlarda da kullanılmaktadır. NATO STANAG standardına göre üretilen bu mermilerle kalmayıp artık yeni hizmete girmeye başlayan piyade tüfeklerinin şarjörlerini de bu standarda göre üretmeye başlamıştır böylece NATO üyesi olan ülkelerde kullanılan örneğin 5.56 x 45 mmNATO bir silah farklı modelde olan diğer silahın da şarjörüyle çalışabilecek ve askerlere büyük avantaj sağlamış olacaktır.

Barut

Nitrogliserin keşfinden yaklaşık 16 yıl sonra 1863'de barium nitratın fişek barutlarında kullanılmasıyla beraber fişek üretiminde yeni bir çağ açılmış ve kara barut kullanım dışı kalmıştır. Dumansız barutun kullanımıyla beraber mermiler daha hızlı ve silahlar daha temiz kalmıştır. Günümüzde dumansız barutların yüzlerce çeşidi bulunmaktadır.Barutun en önemli belirteci ise patlama hızı, her mermi kendi barutunu kullandığı gibi her mermi için üretilen silahın da belli bir kapasitesi bulunmaktadır. Yani başka bir deyişle örnek vermek gerekirse 300 Winchester Magnum'da kullanılacak barut .270 winchester için uygun olmayabilir. Veya shotgun barutu herhangi bir long rifle kalibresi için ekstra yavaş kalabilir. Nitroexpress ailesi dünyanın en pahalı mermileri arasında yer almalarının en önemli nedeni içinde kullanılan Nitroexpress barutu, bu barut ekstra hızlı patlamakta ve önemli miktarda enerji serbest bırakmaktadır.

Mütedavil mermiler

Avcılıkta kullanılan lüks tüfek çapları

bu mermi çapları özel olarak üretilen bazı kalibreleri kapsar belirtilen mermilerin bazılarının bir tekinin fiyatı 60~100$ varır (örn .700 Nitro Express) ve kullanıldıkları tüfeklerin de fiyatları ona göre binlerce doları bulmaktadır. Nitro Express Ailesi genel anlamda bu kategoride yer almaktadır. Fişeklerin ve mermi çekirdeklerinin dev boyutları ve doğal olarak kurbanlarında yaratacakları büyük hasar bu kalibrelerin genel özellikleri arasında yer almaktadır.

Galeri

Kaynakça

This article is issued from Vikipedi - version of the 6/5/2016. The text is available under the Creative Commons Attribution/Share Alike but additional terms may apply for the media files.