Minos Patlaması
Minos patlaması aynı zamanda Thera veya Santorini patlaması olarak da bilinir. Tarihte bilinen en geniş patlamalardan biridir. Thera Adası ve Minion yerleşiminde meydana gelmiştir. Girit kıyısındaki ada ve tarım alanlarını da kapsar. Patlama konusunda kesin bilgiler yoktur ama Yunan mitolojisinde geçtiği söylenir. Mısır'daki gürültünün de bundan kaynaklandığı düşünülüyor. Platon'un Atlantis'inin de temel konularının bu patlamadan oluştuğu da iddia edilir.
Patlama
Jeolojik kanıtlar, Thera yanardağının birkaç yüz bin yılda sayısız kez patladığını gösterir. Yinelenen süreçte yanardağ şiddetle patlayacak, patlamadan sonra dağın üzerinde kaldera oluşumu başlayarak su birikmesi ve kaldera gölleri ortaya çıkmaktadır. Bu felaket patlama, dağın hemen kuzeyinde bulunan Nea Kameni adası üzerine odaklanmıştı. Ada üzerine volkanik kül yağışı oldu.
Patlama Büyüklüğü
2006 yılında uluslararası bilim adamlarından oluşan bir ekip tarafından yapılan araştırmalar patlamanın bilinenden daha büyük olduğunu ortaya çıkardı.Patlama 39 km alanı karasal olarak etkiledi ve bu alanda karadaki her şey zarar gördü.Volkanik patlayabilirlik endeksi 7. olarak belirlenmiştir.
Jeomorfoloji
Çatlatma işlemi henüz bilinmemekle birlikte istatistiksel analizler gösteriyor ki patlamadan hemen sonra kaldera oluşumu başlamıştır.Patlama anında adanın güney ve doğu sahillerinde ki küçük alanlarda gerileme baş göstermiştir.Patlama anında bölgenin etrafındaki manzara pomza çökelleri tarafından örtülmüştür.Bazı yerlerde kıyı şeridi kalın tüf altında kaybolmuştur.Patlamanın ardından adanın jeomorfolojisi değişim göstermişti ve patlama sırasında adanın jeomorfolojisi yoğun bir erozyon fazı ile karakterize edildi.
Volkanoji
Bu ‘’Pilinian’’ patlama tahmin edilenden çok daha yüksek değerlerde (30 – 35 km) sonuçlandı. Stratosferde kül bulutu oluştu. Buna ek olarak magma yanardağa yakın olan sığ denize temas ederek körfezde buhar patlaması yaşandı.
Patlama 115–492 ft yüksekliğe ulaşmıştı.Bu şiddetli patlamayla oluşan Tsunami adanın güney kıyılarını harap etti. Akdenizin başka bölgelerinde Thera patlamasıyla oluşan ponza yatakları vardır.
Patlama İzleri
Arkeolojik tarihler ile çatışma ve zıt halde olan radyokarbon tarihleri Doğu Akdeniz kültürlerinin doğrulanmış kronolojisi için çok önemlidir. Minos Patlaması için önemli bir belirteç olan Tunç Çağı Ege ve Doğu Akdeniz'in, M.Ö tüm kronolojisinin hizalanması için sabit bir nokta sağlar. Bu kanıtlara rağmen patlamanın kesin tarihini belirlemek zordur. Arkeologlar kabaca M.Ö 1500'ü patlamanın tarihi olarak göstermişlerdir. 2013 yılında arkeolog Kevin Walsh radyokarbon delillerini sunarak M.Ö 1628 gibi olası bir tarih ortaya koymuştur.
Buzul Karotları Ve Ağaç Halkaları
Grönland Buzul karotları Minos patlamasının M.Ö 1642 yılında bir volkanik patlama olduğunu göstermektedir. Bununla birlikte buz çekirdeğinden alınan volkanik kül Minos patlaması ile eşleşmiyor. Ancak bu volkanik kül örnekleriyle varılan sonuçlar tartışmalı olmuştur.
Patlama tarihini bulmak için diğer bir yöntem ise ağaç halkaları ile çalışılan Dendrokronoloji yöntemidir. Kuzey Amerikada ağaçların normal büyümesine engel olan bir olayın M.Ö 1629 -1628 sırasında oluştuğunu ağaç halkaları sayesinde öğrenilmiştir.
Gröndland buzul karotları ve patlama ile ağaç halkası arasındaki ilişkinin korelasyon delil yetersizliği nedeniyle tamamen savunulamamaktadır.
Tarihsel Etkiler
Minos Uygarlığı
Patlama yakınındaki yerleşim yeri Akrotiri tabakası içerisine gömülmüş oldu. Bu patlama ile Minos uygarlığının ciddi bir nüfus kaybı yaşadığı düşünülüyor. Sadece volkanizma değil volkanizma sonucu harekete gecen diğer doğal afet unsurları olan deprem, tsunami,heyelanlar da halkın zarar görmesine yol açmıştır
Çin Kayıtları
Çin kayıtlarında M.Ö 1618 tarihli yıllıklarda Shang Hanedanının bir patlama ile gelen çöküşünden bahsedilmektedir. Kayıtlarda geçen tabirler: ‘’sarı sis’’,’’loş bir güneş’’ patlamanın göstergesi olmaya çok yakındır.
Mısır Tarihinin Etkisi
Mısır yıllıklarında ise aynı yıllarda (M.Ö 1500) ağır kum fırtınaları,kısa süreli iklim değişikliklerinden bahsedilmiştir.
Yunan Gelenekleri
Yunan kültüründe ise o dönemde yazılan yıllıklarda yaşanan bu olaylar tanrıların gazabı olarak yorumlanmış ve Zeus'un gökleri deldiği, yıldırım ve şimşekler gönderdiği tasvir edilmiştir.
Ayrıca bakınız
KAYNAKLAR
- Santorini eruption much larger than originally believed". University of Rhode Island. 23 August 2006. Retrieved 2007-03-10.
- The size of the Minoan eruption". VolcanoDiscovery. Retrieved 2 November 2013.
- Hardy DA (1989). "Therea and the Aegean World III", Volume III—Chronology (Proceedings of the Third International Congress, Hardy DA, editor). Retrieved 2008-03-16.
- Oppenheimer, Clive (2003). "Climatic, environmental and human consequences of the largest known historic eruption: Tambora volcano (Indonesia) 1815". Progress in Physical Geography 27 (2): 230–259. doi:10.1191/0309133303pp379ra.
- [[Sigurdsson, H, Carey, S, M Alexandri, Vougioukalakis G, Croff K, Roma C, D Sakellariou, Anagnostou C, Rousakis G, Ioakim C, Gogou A, Ballas D, Misaridis T & P Nomikou (2006). "Yunanistan'ın Santorini volkanik Field Deniz Araştırmalar". Eos 87(34):. 337-348 Bibcode : 2006EOSTr .. 87 .. 337s . DOI : 10.1029/2006EO340001 .]]
- Greene, MT (2000) Preclassical Antik Doğal Bilgi . Johns Hopkins University Press. ISBN 978-0-8018-6371-4 .
- Foster, KP, Ritner, RK, and Foster, BR (1996). "Texts, Storms, and the Thera Eruption". Journal of Near Eastern Studies 55 (1): 1–14. doi:10.1086/373781.
- EN, Davis (1990). "A Storm in Egypt during the Reign of Ahmose". Thera and the Aegean World III. Thera Foundation. Retrieved 2007-03-10.
- Jump up^ Lilley H (2007-04-20). "The wave that destroyed Atlantis". BBC News Online. Retrieved 2007-04-21.
- Jump up to:a b c Vergano, Dan (2006-08-27
- Friedrich, WL (1999). Fire in the Sea, the Santorini Volcano: Natural History and the Legend of Atlantis. Cambridge University Press. ISBN 0-521-65290-1.
- Jump up^ "Santorini - Eruptive history". Global Volcanism Program, Smithsonian Institution. Retrieved 2009-01-01.
- [[Jump up^ Davidson, DA (1979). "Aegean Soils During the Second Millennium B.C. with Reference to Thera". Thera and the Aegean World I. Papers presented at the Second International Scientific Congress, Santorini, Greece, August 1978. UK: The Thera Foundation. pp. 725–739. ISBN 0-9506133-0-4. Retrieved 2007-03-10.]]
Ayrıca bakınız
- Bietak, M (2004). "Review—'A Test of Time' by S.W. Manning (1999)". Bibliotheca Orientalis 61: 199–222. Retrieved 2008-04-21.
DIŞ BAĞLANTILAR
- Thera Foundation articles on archaeology, chronology, geology, volcanology, etc.
- Santorini Decade Volcano — Santorini's geology and volcanic history, the Minoan eruption and the legend of Atlantis.
- [[The Thera (Santorini) Volcanic Eruption and the Absolute Chronology of the Aegean Bronze Age - A WWW companion site to: Sturt W. Manning, A Test of Time: the volcano of Thera and the chronology and history of the Aegean and east Mediterranean in the mid second millennium BC.]]
- VolcanoWorld Information about the eruption with photographs
- Thera 2006 Expedition – exploration of the submarine deposits and morphology of Santorini volcano
- The eruption of Santorini in the Late Bronze Age – Online doctoral thesis on the eruption, scientific analyses and its environmental effects (by David A. Sewell, 2001)