Muhammed Musaddık

Muhammed Musaddık

İran Başbakanı
Görev süresi 28 Nisan 1951 - 16 Temmuz 1952
Hükümdar	Muhammed Rıza Pehlevi
Yardımcı	Ahmed Zirakzade
Yerine geldiği	Hüseyin Ala
Yerine gelen	Ahmed Kavam
Görev süresi 21 Temmuz 1952 - 19 Ağustos 1953
Hükümdar	Muhammed Rıza Pehlevi
Yardımcı	Hüseyin Fatemi
Yerine geldiği	Ahmed Kavam
Yerine gelen	Fazlullah Zahidi
Kişisel bilgiler
Doğum	16 Haziran 1882 Tahran, İran
Ölüm	5 Mart 1967 (84 yaşında) Ahmedabad, İran
Partisi	Millî Cephe
Eşi	Zia od-Saltane (1901–1965)
Dini	İslam
İmzası

Muhammed Musaddık ( Mossadeq Farsça: محمد مصدق) (d. 16 Haziran, 1882; Tahran, İran Şahlığı, ö. 5 Mart, 1967; Tahran, İran Şahlığı), İran'daki İngiliz petrol tesislerinin millileştiren ve başbakanlığı sırasında (1951-1953) Şah Muhammed Rıza Pehlevi'yle büyük bir iktidar çekişmesi içine giren İranlı siyasi önder. 1951 yılında İran Başbakanlığına geldi ve 1953 yılında darbe ile görevden uzaklaştırıldı.

Hayatı

İranlı bir devlet görevlisinin oğluydu. İsviçre'de Lozan Üniversitesi'nde hukuk doktorasını tamamladı. 1914'te İran'a döndükten sonra Fars iline vali olarak atandı. Rıza Han'ın (sonradan Rıza Şah Pehlevi) 1921'de düzenlediği darbeyle yönetimde güçlü bir konuma gelmesinden sonra, önce maliye bakanlığı, ardından da kısa süreyle dışişleri bakanlığı görevinde bulundu. 1923'te Ulusal Danışma Meclisi'ne seçildi. Rıza Han'ın 1925'te kendisini şah ilan etmesine karşı çıkması bütün görevlerinden uzaklaştırılmasına neden oldu.

Rıza Şah'ın 1941'de oğlu Muhammed Rıza Pehlevi lehine tahttan çekilmek zorunda kalmasının ardından, siyasi yaşama dönerek yeniden meclise seçildi (1944). Sovyetler Birliği'ne İran'ın kuzeyinde petrol çıkarma ve arama hakkı tanınmasına karşı başarılı bir muhalefet hareketi yürüttü. Ardından İngilizlere ait Anglo-Iranian Oil Company Ltd.'nin İran'daki tesislerinin millileştirilmesi çağrısında bulunarak, milliyetçi çevrelerde büyük saygınlık kazandı. Musaddık'ın hazırladığı İran petrollerinin millileştirilmesini öngören yasa tasarısı 1951'de meclisten geçti ve şah, meclisin bu kararıyla daha da güçlenen Musaddık'ı başbakanlığa getirmek zorunda kaldı.

Millileştirme kararı İran'da giderek derinleşen bir siyasi ve ekonomik bunalıma yol açtı. Musaddık ve önderlik ettiği Ulusal Cephe Partisi, halk arasında güçlenmeye devam ettiyse de, yönetimde güçlü bir konumu olan elitlerin ve Batılı güçlerin Musaddık yönetimine tepkileri yoğunlaştı. İngilizler çok geçmeden İran petrol pazarından çekildiler. Musaddık'ın İran petrolü için yeni pazarlar bulmada karşılaştığı güçlükler ekonomik sorunları derinleştirdi.

Musaddık'la ciddi bir iktidar mücadelesi içine giren şah, Ağustos 1953'te başbakanı görevden alma girişiminde bulundu. Ama Musaddık yanlılarının başlattığı kitlesel sokak gösterileri karşısında İran'dan kaçmak zorunda kaldı. Musaddık'ın muhalifleri olaydan birkaç gün sonra ABD'nin de desteğinin alındığı iddia edilen bir darbe düzenleyerek Musaddık'ı yönetimden uzaklaştırdılar ve şahın ülkeye dönmesini sağladılar. Darbe ile olan ABD ilgisi 2000 yılında ABD eski dışişleri bakanlarından Madeleine Albright tarafından kabul edilmiştir, daha sonra ise ABD başkanı Barack Obama, 4 Haziran 2009'da Mısır'da yaptığı konuşmada bu ilgiyi resmen doğrulamıştır.^[1] Son olarak 2013 yılında Amerikan Merkezi Haberalma Örgütü CIA darbedeki sorumluluğunu resmen kabul etmiştir.^[2] Vatana ihanet suçundan üç yıl hapse mahkûm edilen Musaddık, hayatının geri kalan bölümünü ev hapsinde geçirdi. İran'daki petrol tesisleri ise İran hükümetinin denetiminde kaldı. 1967'de evinde göz hapsinde iken öldü.

Kaynakça

↑ "Obama'dan tarihi itiraf: "Darbeye karıştık"". Cable News Network LP, LLLP. cnnturk.com. 04.06.2009 23:06:24. http://www.cnnturk.com/2009/dunya/06/04/obamadan.tarihi.itiraf.darbeye.karistik/529582.0/index.html. Erişim tarihi: 08 Eylül 2011.
↑ "CIA’den 60 yıl sonra darbe itirafı". ntvmsnbc.com. http://www.ntvmsnbc.com/id/25461345. Erişim tarihi: 19 Ağustos 2013.

Siyasi görevi
Önce gelen: Hüseyin Ala	İran Başbakanı 1951–1952	Sonra gelen: Ahmed Kavam

Önce gelen: Ahmed Kavam	İran Başbakanı 1952–1953	Sonra gelen: Fazlullah Zahidi

İran Başbakanları

Kaçar Hanedanı (1906–1925)	Mirza Nasrullah Han Ali Asgar Han Mirza Nasrullah Han Muhammed Veli Han Tonekaboni Hüseyin Mafi Murtaza Goli Han Hidayet Kamran Mirza Nayib es-Saltaneh Muhammed Veli Han Tonekaboni Said üd-Devle Muhammed Veli Han Tonekaboni Hasan Vüsuk Müstevfi el-Memalik Hasan Vüsuk Muhammed Veli Han Tonekaboni Said üd-Devle Mirza Muhammed Ali Han Müstevfi el-Memalik Abdül Hüseyin Mirza Farmanfarma Abdül Mecid Mirza Müstevfi el-Memalik Abdül Hüseyin Mirza Farmanfarma Hasan Vüsuk Müstevfi el-Memalik Abdül Mecid Mirza Hasan Pirniya Samed Han Mümtaz os-Saltaneh Hasan Pirniya Fethullah Han Ekber Seyyid Ziyaeddin Tabatabai Ahmed Kavam Malik Mansur Mirza Hasan Pirniya Ahmad Kavam Müstevfi el-Memalik Hasan Pirniya Rıza Pehlevi

Pehlevi Hanedanı (1925–1979)	Muhammed Ali Faruki Müstevfi el-Memalik Mehdi Hidayet Muhammed Ali Faruki Mahmud Cam Ahmed Metin Defteri Ali Mansur Muhammed Ali Faruki Ali Soheili Ahmed Kavam Ali Soheili Muhammed Sa'id Murtaza Koli Bayat İbrahim Hekimi Muhsin Sadr İbrahim Hakimi Ahmed Kavam Muhammed Rıza Hikmet İbrahim Hakimi Abdül Hüseyin Hazhir Muhammed Sa'id Ali Mansur Hac Ali Razmara Hüseyin Ala Muhammed Musaddık Ahmed Kavam Muhammed Musaddık Fazlullah Zahedi Hüseyin Ala Manuçehr İkbal Cafer Şerif İmami Ali Amini Esedullah Alam Hasan Ali Mansur Emir Abbas Huveyda Cemşid Amuzegar Cafer Şerif İmami Golam Rıza Azhari Şahpur Bahtiyar

İslam Cumhuriyeti (1979–1989)	Mehdi Bazargan Muhammed Ali Recai Muhammed Cevad Bahonar Muhammed Rıza Mehdevi Kani Mir Hüseyin Musavi

This article is issued from Vikipedi - version of the 12/28/2016. The text is available under the Creative Commons Attribution/Share Alike but additional terms may apply for the media files.