Nasturi Ayaklanması
Nasturi Ayaklanması (7 Ağustos-26 Eylül 1924) Güneydoğu Anadolu'da Süryanilerin bağımsızlık için başlattığı isyan hareketi. İsyan Birleşik Krallık'ın kışkırtması ile başlamış ve Birleşik Krallık uçakları asilere yardım amacıyla Türkiye mevzilerine saldırmıştır.[1]
Nasturiler, I.Dünya Savaşı'na girildiğinde Osmanlı'ya karşı cephe almışlardı. İçlerinden büyük kısmı Rusya İmparatorluğu'na sığınmış ve İran'ın Hoy, Urmiye bölgesine yerleştirilmişlerdi. Ekim Devrimi sonucu Çarlık ordusu bölgeden çekilince zaman zaman Türkiye kuvvetleriyle çarpışmışlardı.
Böylece Türkiye idaresinden çıkmaya yönelen Nasturiler, Musul sorunu'nun İngiltere ile bir savaş olasılığını da içeren derin bir anlaşmazlığa dönüştüğü sırada İngiltere desteğini arkalarına alarak ayaklandılar. Londra Başpiskoposluğu sanını taşıyan bazı misyonerlerin bir süredir propaganda yaptığı biliniyordu. Diyarbakır'da konumlanmış VII. kolordu komutanı Cafer Tayyar Paşanın (Eğilmez) tespitlerine göre Van'ın güneyinden Siirt ilinin doğusundan ve Mardin ilinin kuzeydoğusundan Irak sınırına uzanan geniş alanda yayılmış Nasturiler, İngiltere yardımıyla silahlanmışlardı. Bu süreçte devlet memurları görevlerini yapamaz olmuştu ve son olarak bölgede muvazzaf 2 jandarma yaşamını yitirmişti.
İsyanı bastırmak için bölgeye kuvvet gönderildi. Ancak İngiltere uçakları, Irak sınırının kesinleşmemesinden faydalanarak Türkiye sınırını geçti ve ordu birliklerine ateş açtı ve Türkiye hükumetine bir nota vererek bölgedeki askeri harekatın durdurulmasını isteyerek aksi halde Türkiye'ye karşı harekat düzenleyeceklerini bildirdiler. Bunun üzerine hükümet 14 Ağustos'ta Cafer Tayyar Paşa'ya isyanı bastırma görevi verdi. İsyanın bastırılması için başta Simko diye tanınan Şikak Aşireti başkanı İsmail Ağa ile çeşitli Kürt aşiretleriyle irtibat kuruldu.
İsyan 26 Eylül'de kesin olarak bastırıldı. Sınırı geçerek kaçmak zorunda kalan Nasturiler de Birleşik Krallık mandasındaki Irak'a sığındılar.
Dipnotlar
- ↑ Baybars, Ergün (1975). İstiklal Mahkemeleri. Bilgi.
Kaynakça
- Şerafettin Turan, Türk Devrim Tarihi Bilgi Yayınları Ekim 2005,3.kitap,I.bölüm sf:105-106 ISBN 975-494-526-8