SN 1572

Süpernova SN 1572

Chandra X-ışını Gözlemevi tarafından elde edilen SN 1572 X-ışını fotoğrafı.
Gözlem verisi Dönem ?
Takımyıldız		Kraliçe
Bahar açısı	(α)	00^s 25,3^d
Yükselim	(δ)	+64° 09′
Süpernova tipi		Tip Ia
Kalıntı tipi		Bulutsu
Ana gökada		Samanyolu
Galaktik koordinat		G.120.1+1.4
Keşif tarihi		Kasım 1572
Görünür parlaklık	(V)	-4
Uzaklık		8000 - 9800 Iy
Fiziksel özellikler
Renk	(B-V)	?
Ayrıca bakınız:	süpernova	Süpernovalar dizini

SN 1572 (Tycho'nun Süpernovası, Süpernova 1572), "B Cassiopeiae" (B Cas), ya da 3C 10 bir Type Ia supernovaydı.^[1] Kraliçe takımyıldızı bölgesinde bulunan SN 1572, tarihsel kayıtlara göre insan gözüyle tespit edilmiş en eski sekiz süpernovadan biridir. Bu kayıtlara göre süpernova, 1572 Kasım'ının başlarında patlamış ve o dönemde pek çok farklı kaynak tarafından bağımsız olarak tespit edilmiştir.^[2]

Tarihsel Tanımı

Cassiopeia takımyıldızının yıldız haritası. Süpernova 1572 "I" olarak işaretlenmiş. "Tycho Brahe's De nova... stella" kitabından

Süpernova 1572'nin Samanyolu Galaksisi'ndeki görüntüsü, astronomi tarihindeki en karmaşık ve belirli olaylardan bir tanesi olarak kabul edilir. Gökyüzünde "yeni bir yıldız" görmek eski zamanlardaki cennet görüşlerinin yeniden düzenlenmesine yol açmaktaydı. Dolayısıyla bu tür yeni gözlemler yeni yıldız kataloglarının düzenlenmesini teşvik etmekteydi. Orta Çağlarda ortaya çıkan bu tür süpernovalar, Aristo'nun değişmeyen yıldızlar ve Dünya merkezli evren düşüncelerine karşı dönemin şüphecilerinin en büyük destek kaynaklarından biriydi.

Süpernova 1572'ye "Tycho'nun Süpernovası da denir. Çünkü SN 1572 hakkında yapılan ilk akademik çalışmayı Tycho Brahe, De nova et nullius aevi memoria prius visa stella ("Yıldızlar Hakkında, hiçbir tarihte daha önce hiç rastlanmamış yeni bir cisim", yayımlanma yılı 1572, ilk baskı sonrasında Johannes Kepler tarafından 1602 ve 1610 yıllarında çoğaltılmıştır) yazmıştır. Bu fizik alanında yazılmış ilk makalelerden biri olmak ile birlikte bir süpernova hakkında yapılan ilk bilimsel inceleme olduğu kabul edilir. Çalışma, Tycho'nun şahsi gözlemleri ve bu gözlemlerin gün gün analizlerini içerir.

O dönemde süpernova hakkında yazılan bir başka kaynak da İngiltere'de Kraliçe Elizabeth'in kraliyet matematikçisi ve astroloğu olan Thomas Allen'in "gökyüzünde yeni beliren parlak yıldız" hakkındaki incelemeleri olarak görülebilir.^[3]

SN 1572 hakkında yapılan en önemli gözlemlerin 2-6 Kasım 1572 günleri arasında yapıldığı tahmin edilmektedir. O tarihlerde süpernova, Venüs'ün sahip olduğu parlaklığa ulaşarak parlaklık açısından zirveye ulaşmıştı. Kaynaklara göre süpernova 1574 yılına kadar parlak bir şekilde çıplak gözle gözlemlenmeye devam etti. Bu tarihten sonra görüş açısından kaybolduğu düşünülmektedir.

Supernova kalıntısı

Tour of Tycho's Supernova Remnant

Süpernova kalıntısının Dünya'dan uzaklığının 2 ila 5 kiloparsek (yaklaşık 6.500 ila 16.300 ışık yılı) arasında olduğu tamin edilmekteydi. Ancak yakın zamanda yapılan gözlemler ile elde edilen daha tutarlı sonuçlar, süpernovanın Dünya'dan 2,5 ila 3 kiloparsek uzaklıkta olduğunu göstermiştir.^[4]

Radyo dalgaları ile tespiti

Süpernova kalıntısını araştırma çalışmaları 1952 yılına kadar olumsuz sonuçlar verdi. Ancak sonrasında fizikçiler Hanbury Brown ve Hazard, Jodell Bank Gözlemevi'nde 158.5 tekrarsıklığı (frekans) aralığında bir sinyal keşfettiler. Daha sonra, aynı konuma yapılan başka gözlemler de bu 1.9 m dalga boyuna sahip dalgaların SN 1572'ye ait bir süpernova kalıntısına ait olduğunu doğruladı.^[5] Kalıntı ayrıca sonradan Cambridge Üniversitesi Gözlemevi tarafından da gözlemlenip "3C 10" adıyla üçüncü Cambridge Kataloğuna alındı. Bu Süpernova Kalıntısı katalog isimlerinde B Cas olarak da isimlendirilir.

Optik yöntemlerle tespiti

B Cas süpernova kalıntısı 1960 yılında araştırmacılar tarafından Palomar Dağ teleskobu (uzgözleri) aracılığıyla çok sönük bir nebula aracılığıyla keşfettiler. Sonrasında ise ROSAT Uzay Aracı tarafından ilk fotoğrafı çekildi. Elde edilen veriler sayesinde süpernovanın bir Tip 1 oldğu tescil edilmiş oldu.^[1] Chandrasekhar Limitine ulaşan ve patlayan bir Beyaz Cüce'nin süpernovaya sebep olduğu düşünülmektedir. Bu tür diğer süpernova patlamalarının askıne SN 1572, büyük bir nebula yaratmamıştır. Ancak patlamadan beri süpernovayı oluşturan parçacıkların sürekli olarak yaklaşık 9.000 km/s hızla genişlediği görüldü. Ancak geçtiğimiz aylarda yapılan bir gözlem genişleme hızının azalarak yaklaşık 5.000 km/s'ye düştüğünü gösterdi.^[6]

Eşlik eden yıldızın keşfi

Kasım 2004'te, Nature'da yayınlanan bir makale Güneş'e çok benzeyen bir G2 tipi yıldızın keşfinden bahseder. Yıldızın, süpernova kalıntısı ile ortaya çıkan beyaz cüceye eşlik eden bir yıldız olduğu düşünülmektedir. Mart 2005'te yapılan sonraki bir çalışmada, yıldıza Tycho G ismi verildi. Daha detaylı araştırmalar yıldızın patlamadan sonra ortaya çıkan bir yıldız olabileceğini gösteriyor. Bunun en büyük kanıtı olarak da yıldızın sahip olduğu hız gösterilmekte. Beyaz cüce 136 km/s hız ile hareket ederken Tycho G, ona komşu olan yıldızlardan yaklaşık 4 kat daha hızlı hareket etmektedir. Dolayısıyla merkez bir kütle etrafında dönüyor olduğu neredeyse kesin olarak görülmektedir.

X-ray gözlemi

Uhuru X-ray gözlemevi, 4U 0022+63 koordinatlarında bir X-ışını kaynağı tespit etti. Koordinatlara göre bu bölge Cassiopedia takımyıldızının barındırdığı Cepheus X-1 olduğu görüldü. Bu bölge ayrıca Tycho'nun Süpernovası'na da ev sahipliği etmektedir. Yapılan daha detaylı gözlemler X-ışınlarının bu süpernovadan geldiğini gösterdi.^[7]

Edebiyatta

Kasım 1998'de Southwest Texas State University biliminsanları, Don Olson, Russell Doescher ve Marilynn Olson, yaptıkları Edebiyat çalışmasında Süpernova'nın Shakespeare'in Hamlet eserinin Bİrinci BÖlüm Sahne I'de tabir edilen yıldız olduğunu iddia ettiler.^[8]

Ayrıca bakınız

• Süpernova kalıntıları dizini

Kaynakça

1. Krause, Oliver; et al. (2008). "Tycho Brahe's 1572 supernova as a standard type Ia as revealed by its light-echo spectrum". Nature 456 (7222): 617–619. arXiv:0810.5106. Bibcode 2008Natur.456..617K. DOI:10.1038/nature07608. PMID 19052622. 
2. Blast From The Past: Astronomers Resurrect 16th-Century Supernova ScienceDaily (Dec. 4, 2008)
3. Oliver Lawson Dick, ed., Aubrey's Brief Lives. Edited from the Original Manuscripts, 1949, s.v. "Thomas Allen" p. 5.
4. Wenwu Tian; Denis A. Leahy (December 26, 2010). "Tycho SN 1572: A Naked Ia Supernova Remnant without Associated Ambient Molecular Cloud". Astrophysical Journal Letters 729: L15. arXiv:1012.5673. Bibcode 2011ApJ...729L..15T. DOI:10.1088/2041-8205/729/2/L15. 
5. Hanbury-Brown, R.; Hazard, C. (1952). "Radio-Frequency Radiation from Tycho Brahe's Supernova (A.D. 1572)". Nature 170 (4322): 364–365. Bibcode 1952Natur.170..364H. DOI:10.1038/170364a0. 
6. Asami Hayato; Hiroya Yamaguchi; Toru Tamagawa; Satoru Katsuda; Una Hwang; John Patrick Hughes; Midori Ozawa; Aya Bamba ve diğ. (2010). "Expansion Velocity of Ejecta in Tycho's Supernova Remnant Measured by Doppler Broadened X-ray Line Emission". arΧiv: 1009.6031 [astro-ph.HE]. 
7. Wood KS, Meekins JF, Yentis DJ, Smathers HW, McNutt DP, Bleach RD (December 1984). "The HEAO A-1 X-ray source catalog". Ap J Suppl Ser. 56 (12): 507–649. Bibcode 1984ApJS...56..507W. DOI:10.1086/190992. 
8. http://www.txstate.edu/news/news_releases/news_archive/1998/09/supernova092898.html

Dış bağlantılar

• solstation.com: Tycho's Star
• The Search for the Companion Star of Tycho Brahe's 1572 Supernova
• cnn.com: Important days in history of universe