Süpernova

Kepler Süpernovası

Süpernova, enerjisi biten Büyük Yıldızların şiddetle patlaması durumuna verilen addır. Bir süpernovanın parlaklığı Güneş'in parlaklığının yüz milyon katına varabilir.

Başlangıçta yapısı, iyonize madde olan plazma şeklindeki bir süpernovanın parlaklığını yitirmesi haftalar ya da aylar sürebilir. Bu süre zarfında yaydığı enerji, Güneş'in 10 milyar yılda yayacağı enerjiden daha fazladır. Bu patlamalar, maddenin evrende bir noktadan başka noktalara taşınması işine yarar. Patlama sonucunda dağılan yıldız artıklarının, evrenin başka köşelerinde birikerek yeniden yıldızlar ya da yıldız sistemleri oluşturduğu varsayılmaktadır. Bu varsayıma göre, Güneş, Güneş Sistemi içindeki gezegenler ve bu arada elbette bizim Dünyamız da, çok eski zamanlarda gerçekleşmiş bir süpernova patlamasının sonucunda ortaya çıkmıştır.

18 Eylül 2006 tarihinde R Quimby ve P. Mondol tarafından keşfedilen SN2006 gy isimli süpernovanın şimdiye kadar gözlemlenmiş en parlak süpernova olduğu açıklandı. SN2006 gy süpernovasının meydana geldiği galaksi NGC 1260, bize 238 milyon ışık yılı uzaklıkta. Yani süpernovadan gelen ışığın dünyamıza ulaşması 238 milyon yıl sürdü.

Süpernova tarafından fırlatılan gaz kabuk yıldızlararası ortama ilerlerken, yeni meydana gelen ağır elementleri de yıldızlararası ortama katarak zenginleştirir; buna da süpernova kalıntısı denir. Tarihte, gözlenen süpernova patlaması ile birlikte, sadece yarım düzine süpernova kalıntısı eşleştirilmiştir. 1572'de Tycuho, 1604'de Kepler ve 1054 yılında Çinli astronomların gözlediği süpernovalar bunlara örnektir.

Cygnus takımyıldızında bulunan, Dünyaya 2500 ışık yılı uzaklıktaki ve Cygnus Düğümü olarak bilinen bir süpernova kalıntısına ait süpernova yaklaşık 15 000 yıl önce patlamıştır. Bugün bile devam edegelen patlamadan kalan şok dalgaları çevresindeki yıldızlararası ortamı hala itmektedir ve içindeki gazı ısıtıp X ışını yaymaya devam etmektedir.

1054'teki bir süpernova patlamasının artıklarından oluşan Yengeç Bulutsusu

1054 yılında Çin ve Japon kayıtlarına alınan Yengeç Bulutsusu (Crab Nebula) bir süpernova neticesi oluşmuş olup, bize uzaklığının 7000 ışık yılı olmasına rağmen haftalarca Venüs'ten daha parlak görünmüş ve yaklaşık iki yıl boyunca da gözle rahat görünen parlaklığa sahip olmuştur.

Bugün bile bulutsu saatte 4 milyon km hızla genişlemekte olup gama ışınlarından X ışınlarına, UV, optik, infared ve radyo dalgalarına kadar bütün dalgaboylarında ışınım yayınlamaktadır.

Sınıflandırma

Gökbilimciler süpernovaları anlamak için onları tayflarında görünen farklı kimyasal öğelerin çizgilerine göre sınıflandırmışlardır. Birinci bölüm için ilk öğe, çizginin var olması veya hidrojen nedeniyle olmamasıdır. Eğer bir süpernovanın tayfı, (Tayfın görsel kısmında Balmer dizisi olarak bilinen) hidrojenin bir çizgisini içerirse, Tip II olarak sınıflandırılır; diğeri ise Tip I dir. Bu tipler arasındaki altbölümler, diğer elementlerin ve ışık eğrisi (süpernovanın zaman içindeki görünür parlaklığının grafiği) çizgilerinin var olmasına göre oluşturulur.^[1]

Süpernova sınıflandırması^[2]

Tipi	Özellikleri
Tip I
Tip Ia	Hidrojen yoksunluğu ve 615.0 nm'de (nanometre) çizdiği, o anki ayrı ayrı iyonlaşan silikon (Si II) yakın zirve ışığı.
Tip Ib	587.6 nm'de çizilen iyonlaşmamış helyum ve 615 nm civarında kuvvetli olmayan silikon emilimi.
Tip Ic	Zayıf veya hiç olmayan helyum çizgisi ve 615 nm civarında kuvvetli olmayan silikon emilimi.
Tip II
Tip IIP	düzlemde uzanan ışık eğrisi
Tip IIL	Işık eğrisinde doğrusal çizgilerin azalması (zaman içerisinde parlaklığın doğrusal çizgisi).[3]

Ayrıca bakınız

Hipernova

Kaynakça

1. Cappellaro, E.; Turatto, M. (08-08-2000). "Supernova Types and Rates". Influence of Binaries on Stellar Population Studies. Brüksel, Belçika: Dordrecht: Kluwer Academic Publishers. http://adsabs.harvard.edu/abs/2000astro.ph.12455C. Erişim tarihi: 15-09-2006. 
2. Montes, M. (2002-02-12). "Supernova Taxonomy". Naval Research Laboratory. 28 Ağustos 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20120828145406/http://rsd-www.nrl.navy.mil:80/7212/montes/snetax.html. Erişim tarihi: 09-11-2006. 
3. Doggett, J. B.; Branch, D. (1985). "A Comparative Study of Supernova Light Curves". Astronomical Journal 90: 2303–2311. DOI:10.1086/113934. http://adsabs.harvard.edu/abs/1985AJ.....90.2303D. Erişim tarihi: 2007-02-01.