Seyhun
| Seyhun | |
|---|---|
 | |
| Kaynak | Narin ve Kara Derya |
| Ağız | Aral Gölü |
| Uzunluk | 2.212 km |
Seyhun veya Siri Derya, (Kazakca: Сырдария; Tacikçe: Сирдарё; Özbekçe: Sirdaryo; Farsça:سيردريا) Orta Asya'da bir nehirdir. Ceyhun nehri ile birlikte tarihi Maveraünnehir bölgesini oluştururlar.
İsimleri
Ortaçağ İslami kaynaklarda bu nehir Sayhoun (سيحون) ismiyle bahsedilir, böylece Cennet'teki dört nehirlerden biridir. Orhun Yazıtlarında bu akarsuyun adı Yinçü-Öğüz (İnci öz) olarak geçer[1]. Oğuzlar Yincü Ügüz (İnci nehri), eski Türkler de bu nehire Yençü Ügüz derlerdi.[2], keza "İnci Nehir" anlamına gelirdi. Oğuzlar bu nehir boyunca birçok şehir kurmuşlardır. Bunlar Yenkent (Dizruyin), Cend (Cend), Sapran (Sepren), Sugnak ve Sitgün'dür. İlkçağ'da batı'da Jaxartes veya Yaxartes Yunanca'dan gelme ὁ Ιαξάρτης Irmağı olarak bilinirdi.
Kaynakları
Irmak Tanrı Dağları (Uygurca: Tengri Tagh), (Çince: 天山 "Tian Shan") Orta Asya'da bulunan büyük dağ sistemlerinden birini oluşturan sıradağlardan iki kol alarak doğar. Kaynakları günümüz Kırgızistan'dan doğan Narin Nehri ile Kara Derya adlarıdaki nehirlerdir ve Fergana Vadisi'inde birleşerek Seyhun'u oluştururlar. Uzunluğu 2,212 km (1,380 mil) olan nehir Aral Gölüne dökülür.
Seyhun'un üzerine birkaç defa tarımsal alanların sulanması ve Enerji üretimi amacıyla Barajlar için inşaa edilmiştir; bunlardan en büyüğü olan Kairakkum (Kajrakkum veya Kayrakum) Barajıdır. Bu barajın hacmi 520 km² ve gövde hacmi 4,16 milyar m³'tür. Seyhun nehrinin kıyılarında yerel halk kara kavak, söğüt ve kamış yetiştirirler.
Kâşgarlı Mahmud haritasında da Seyhun alt havzasını açıkça Oğuz şehirleri bölgesi olarak işaret eder[3].