Su sayacı
Su sayacı; su tesisatının girişine bağlanarak, evlerde, iş yerlerinde ve tarımsal sulamada kullanılan suyun miktarını belirleyen ve kullanılan suyun bedelinin Sular İdaresi tarafından tahsiline yardımcı olan bir ölçü aletidir. İçinden geçen suyun miktarını, üzerinde bulunan bir ekranda, hacim (m3) cinsinden gösterir.
Hukuki durumu
Avrupa Birliği Uyum Yasalarına göre yeniden gözden geçirilmiş olan, 3516 sayılı “Ölçüler ve Ayar Kanunu”na[1] ve Ölçü ve Ölçü Aletleri Muayene Yönetmeliği'ne[2] tabi olan bu aletler, üretildikten sonra "ayar ve test istasyonu"nda metrolojik kalibrasyonu yapılır ve muayene edilir; Sanayi ve Ticaret Bakanlığı Ölçüler ve Standartlar Genel Müdürlüğü tarafından soğuk damgayla mühürlenerek piyasaya arz edilirler.
Çalışma prensipleri
Su sayaçları; hız esaslı, hacim esaslı (volümetrik) gibi çeşitli çalışma prensiplerine sahiptirler. Hız esaslı sayaçların ise çok hüzmeli ve tek hüzmeli olmak üzer iki çeşidi vardır. Türkiye'de en çok, hız esaslı su sayaçlarının çok hüzmeli tipleri kullanılmaktadır.
Türkiye'de, 1996 yılından itibaren “Kartlı su sayacı / Ön ödemeli su sayacı” gibi konular da gündeme gelmiştir. Ancak bu tür sayaçlar Batı ülkelerinde kullanılmazlar[3] [4]; gelişmekte olan ülkelere pazarlamak amacıyla üretilirler.
“Kartlı su sayacı / Ön ödemeli su sayacı” gibi sayaçlar, tek başına bir ölçü aleti gibi düşünülemezler. Mekanik sayaç eşliğinde elektronik bir üniteye de sahip olan bu sayaçlar, yaptıkları ölçümlemeleri, elektronik ünitelerinde bulunan bir çipe kaydederler. Kullanılması düşünülen miktarın bedeli kadar kredinin bu çipe yüklenerek, su parasının, kullanılmadan önce tahsil edilmesini sağlarlar. Bu tür sayaçlar ön ödemeli olarak tanınırlar. Türkiye'de ön ödemeli sayaçların kullanımı tartışmalıdır. Nitekim, Ankara 11. İdare Mahkemesi tarafından
| “ | "... kamu hizmetinin sunumu peşin ödemeye bağlanarak, anılan Anayasal ve yasal kamu hizmeti anlayışına uymayan, ticari niteliği ağır basan yeni bir ilişki biçimi oluşturulmak istendiği görülmektedir." | ” |
gerekçesiyle 26 Kasım 2008 tarihinde oy birliğiyle yürütmeyi durdurma kararı alınmıştır[5]. Ön ödemeli tarımsal sulama sayaçları[6] da aynı mantıkla çalışır ve tahsilat işlemleri sulama birlikleri tarafından gerçekleşir.
Türkiye'de ilk su sayacı
1955 yılına kadar, Fransa, Almanya, İtalya, Belçika, Polonya, Slovakya, ABD gibi dünyanın çeşitli ülkelerinden, Siemens, Bopp und Reuther[7], Aster, Vincent Frères, Contimeter, Michera, Hydrometer[8], Poland gibi markalar altında, çeşitli boy, çeşitli bağlantı çapı ve kapasitelerde ithal edilen su sayacı; Türkiye'de ilk defa Hüsamettin Yalhı adlı bir sanayici tarafından 1955 yılında kendi adını taşıyan "H. YALHI" markasıyla, 165 mm'lik boy ve ½” bağlantı çapı ile standardize edilerek üretilmeye başlanmış ve 1956 yılı itibariyle ithalatı durdurulmuştur.