Türkiye'de yayımlanmış sinema dergileri

"Sinema Postası" (Le Courrier du Cinema)" adlı Osmanlıca-Fransızca sinema dergisinin 17 Ocak 1923 tarihli 6. sayısının ön kapağı.

Osmanlıca dergiler

Bilinen ilk Osmanlıca sinema dergisi 5 Şubat 1914'te yayımlanmıştı. Bir kısmı 1923'te Türkiye Cumhuriyeti'nin ilanından sonra da çıkmaya devam eden ve sayıları bir düzine kadar olan bu dergilerin ortak özellikleri şöyle sıralanabilir: Bu dergilerin tamamı Osmanlıca ve Fransızca olmak üzere iki dilde yayımlanmıştı. Dergi sayfalarının yarısı Osmanlıca, diğer yarısı ise Fransızcaydı. Genelde Osmanlıca sayfa sayıları, Fransızca sayfalardan biraz daha fazla oluyordu. Ön kapak Osmanlıca arka kapak Fransızca basılıyordu. "Sinema Yıldızı" hariç diğer tüm dergilerin kapakları renkli basılmışlardı ve genelde bu kapakta dönemin starlarından birinin fotoğrafı yer almaktaydı. Dergilerin boyutları bugünkü dergilere benzese de hacimleri her zaman aynı kalmıyor, sayfa sayıları dönem dönem azalıyor ya da artıyordu. Kağıt kaliteleri zamanın şartları gereği oldukça düşüktü. Haftada üç kez yayımlanan "Sinema Gazetesi" hariç bu dergilerin çoğu haftalık çıkıyordu. Aralarında aylık yayımlanan sinema dergisi yoktu. Yayın ömürleri de farklı olan bu dergilerin fiyatları beş ile on kuruş arasında değişmekle birlikte, yayın hayatının ikinci yılına erişebilen dergilerin fiyatları arttırılmış ve ikiye katlanmıştır. Dergiler zaman zaman tiraj arttırmak amacıyla promosyonlar yapmışlar, bazı çekilişler düzenleyerek okuyucularına sinema biletleri için indirim ikramiyeleri dağıtmışlardır. Bazıları da aynı amaçla fiyat kırmışlardır. "Türk Sineması" ve "Artistik-Sine" hariç diğer dergiler sadece yurt içinde dağıtılırken, sadece adı geçen bu iki dergi yurt dışı abonelerine de dağıtım yapmıştır. ^[1][2][3]

1914'ten Latin harflerinin kabul edildiği 1928'e kadar yayımlanmış Osmanlıca sinema dergileri şunlardır:

• Ferah Dergisi - 1914'te, yani Osmanlı Devleti'nin I. Dünya Savaşı'na girdiği yıl çekilen Ayastefanos'taki Rus Abidesinin Yıkılışı filmiyle aynı zamanlarda çıkan bu dergi Türkiye'nin 'yalnızca sinemayla ilgili' ilk süreli yayını olma özelliğini taşıyor. Kavakibizade Selahaddin Bey'in sahibi olduğu ve sorumlu yazı işleri müdürlüğünü İbrahim Halid'in yaptığı bu dergi haftada üç kez çıkıyordu ve 57 sayının sonunda kapandı. Dergi kapandıktan sonra uzunca bir süre ülkede sinema dergisi çıkmadı^[4].
• Sinema Gazetesi - "Şehzadebaşı Müdafaa-i Milliye Sineması"nın dağıttığı bir broşürdü ve açıkça belirtilmemiş olmakla birlikte bu sinemanın yayın organı ve program kitapçığı yapısındaydı. Haftada üç kez Osmanlıca ve Fransızca yayımlanan derginin idare yeri Cağaloğlu Daire-i Mahsusa'ydı ve sorumlu müdürü A.Cemil'di. Nüshası (tek sayısı) 10 para olarak belirlenmiş olan dergi Pera'nın sokaklarında sinemanın görevlilerince dağıtılıyordu. 62. sayısı 5 Şubat 1914 tarihinde çıkan dergi Zarafet Matbaası'nda basılıyordu. Bugün için eldeki tek nüsha da budur.
• Sinema Postası (Le Courrier du Cinema) - Haftalık sinema gazetesiydi. Osmanlıca ve Fransızca sayfaları olan derginin kapağı renkliydi. Çıkış tarihi 8 Aralık 1923 olan derginin bir özelliği de Cumhuriyet döneminin ilk sinema dergisi olmasıdır. Nüshası 10 kuruşa satılan derginin sahibi ve yazıişleri müdürü Nazım Hikmet'in babası "Hikmet Nazım Bey"di^[4].
• Sinema Yıldızı - Diğerleri gibi Osmanlıca ve Fransızca basılan bu haftalık sinema dergisinin kapağı diğerlerinden farklı olarak siyah-beyazdı. Çıkış tarihi 12 Haziran 1924 olan derginin sorumlu müdürü Mehmet Rauf'tu. Derginin en önemli yazarı Kemal Bey olan dergi "Amedi Matbaası"nda basılıyor ve nüshası 5 kuruşa satılıyordu. Osmanlıca sinema yayınları arasında en ciddi, en istikrarlı ve en özenli dergi olması en önemli özelliğiydi.
• Opera-Sine (Opera-Cine) - "Opera Sineması"nın haftalık mecmuasıydı. Bu sinemanın kendi salonunda gösterilecek filmlerin tanıtımını yapmak ve gişe hasılatını arttırmak amacıyla yayımlanıyordu. Diğerleri gibi Osmanlıca-Fransızca yayımlanan bu derginin çıkış tarihi 4 Kasım 1924'tü. Sahibi ve müdürü Osman Mazhar, başyazarı Vedat Örfi Bengü olan derginin kapağı renkli basılıyor ve nüshası 8,5 kuruşa satılıyordu. Diğerlerinden farklı olarak oldukça uzun süreli bir yayın hayatı olmuştur. Derginin diğer bir özelliği de Türkiye'de ilk defa film eleştirilerine yer vermiş olmasıdır. Derginin elde olan 2'nci sayısı 23 Eylül 1925 tarihine aittir.
• Sinema Mecmuası (Le Corurier Du Cinema) - Başlığında "resimli sinema ve temaşa mecmuası" (mecmua: dergi) yazan ve ilk kez 1924'te çıkan bu haftalık dergi aslında "Sinema Postası" (Le Courrier du Cinema)'nın devamı niteliğindeydi ve dolayısıyla sahibi ve müdürü o derginin de sahibi olan "Hikmet Nazım"dı. Baş yazarı ise "Opera-Sine"nin de baş yazarı olan Vedat Örfi Bengü'ydü.
• Sinema Rehberi - Çıkış yılı 1924 olan dergi hakkında başka herhangi bir bilgi yoktur.
• Film Mecmuası (Le Film) (dergi ikinci yılında, Film adını almıştır) - Başlığında "Sinema cereyanlarını takip eder, haftalık resimli mecmuadır" yazan derginin çıkış tarihi: 1 Kasım 1926'dır. Osmanlıca-Fransızca yayımlanan bu renkli kapaklı derginin sahibi ve müdürü E. Kemal, baş yazarı ise Ekrem Reşit'ti. Nüshası 5 kuruşa satılan dergi "Ahmet Kamil Matbaası"nda basılıyordu. ikinci yıla ait altıncı nüsha 2 Kasım 1927 tarihlidir. Elde 12 sayı mevcuttur. Taşra sinemalarına ağırlık vermesiyle diğerlerinden ayrılır. Cemil Bey'le bu konuda yapılan röportaj Türk sinema yayınlarındaki ilk röportaj olma özelliğini taşır. Türk sinema basınında görülen ilk müstehcen fotoğraf da bu dergide yayımlanmıştır. Bu fotoğrafta Josephine Baker'in göğüsleri açıktadır.
• Sinema Mihveri - (mihver: eksen) Bu "haftalık sinema ve tiyatro mecmuası"nın çıkış tarihi 11 Mart 1926'dır. Künyesinde sahibinin Cevat Rıza, sorumlu müdürünün de Necil Düsri olduğu yazmaktadır. Fiyatı 10 kuruş olan dergiden elde tek sayı mevcuttur.
• Artistik-Sine (Artistic-Cine) - (Adı bir yıl sonra Türk Sineması olmuştur) Kapağında "Haftalık Şark ve Balkan Sinema Mecmuası" yazan ve diğerleri gibi Osmanlıca-Fransızca basılan dergi renkli kapakla çıkıyordu. 4 Kasım 1926'da çıkan derginin sahibi Piyer Sarıyan, sorumlu müdürü Leon Antonyan, başyazarı ise Antonine Paul'dü. Tercüme edenin Ragıb Rıfkı, idare memurunun ise Anthony P. Stoll olduğu künyesinde belirtilmiştir. İlk sayısı 2000-2500 arasında satmış, böylelikle çağdaşı dergiler arasında en yüksek tiraja sahip sinema dergisi olma ünvanını almıştır. Ayrıca yine bir ilke imza atarak yurt dışı aboneliğine geçmiştir.
• Türk Sineması (Cine-Turc) - "Artistik-Sine"nin el değiştirilmiş halidir. Bunun da kapağında "Haftalık Şark ve Balkan Sinema Mecmuası" yazmaktaydı. Osmanlıca-Fransızca basılan renkli kapaklı derginin çıkış tarihi 8 Eylül 1927'dir. Önceki derginin çevirmeni Ragıb Rıfkı, yine çevirmenliğini yaptığı bu derginin sahibi ve sorumlu müdürü olmuştur. Yine idare müdürü Anthony P. Stoll, Başyazarı da Antonine Paul'dir. Nüshası 5 kuruşa satılan bu dergi Türkiye'deki sinema dergileri arasında tüm zamanların en uzun süreli yayımlanan sinema dergisi olmuştur. Dergi dokuz yıl gibi uzun bir sürede 219 sayıya ulaşarak kırılması zor bir rekora imza atmıştır.
• Sinematograf Ceridesi - (ceride: gazete) Hakkında adından başka bilgi bulunmamaktadır.

Latin harfleriyle basılmış dergiler

1930'lu yıllar

1930'lu yıllar sinema dergilerinde bir patlama yaşandığı dönem olmuştur. Sadece 1934 yılında 7 sinema dergisi birden yayımlanmaya başlamıştı. Otuzlu yılların dergilerinden bazıları şunlardır:

• Holivut - 1931. Yeni harflerle basılan ilk önemli dergi budur. Yabancı filmler jenerik ve özgün fotoğraflarıyla birlikte ve ayrıntılı bir biçimde ilk kez bu dergide ele alınmıştı. Sinema mevsimi başlarında film gösterim listelerinin dergide ilan edilmesi de yine Türkiye'deki ilklerden biridir.
• Artist, 1930'da 10. sayı
• Foto Süreyya - Foto, Sine ve Spor Dergisi (1932) 15 günde bir
• Film Gazetesi - 1933.
• Yedi Gün - 1933. Haftalık dergi Şubat 1935'te 100. sayısına ulaşmıştı. Sedat Simavi'nin sahibi olduğu bu uzun soluklu dergi 1940'lı yıllarda da yayınını sürdürdü.
• Sinema Mecmuası - 1934. Bunlardan sinema mecmuası 40 sayı çıktı.
• Sinema Mecmuası - 1934. Aynı adı taşıyan ikinci dergi 70 sayı sonunda kapanmıştır.
• Gösteriş Sinema - 1935.
• Sinema Alemi - 1935. 101 sayı çıktı.
• İstanbul Holivut Magazin - 1936.
• Film Mecmuası - 1936.
• Sinema Objektifi, 24 Kasım 1937'de 7. sayısı çıktı. Fiyatı 10 kuruştu.
• Haftalık Sinema - 1937.
• İstanbul Sinemaları - 1937. 153 sayı çıkmıştır.
• Resimli Hafta - 1938. Haftalık dergi. Fiyatı 5 kuruş.
• Sine Fehim mecmuası - 1938.
• Yıldız Dergisi - 1938'den 1954'e kadar yayımlandı. 1930'ların en önemli sinema dergisiydi. Magazin yönüyla sinemayı kitlelere sevdirdiği gibi, birçok film eleştirmeni ilk kez bu dergide düzenli makaleler yazmışlardı. Sinemayla ilgili araştırma ve inceleme yazıları bugün halâ değerli bir kaynak niteliğindedir.
• Film Dünyası - 1939^[4].

1940'lı yıllar

1930'lu yılların verimliliği 40'lı yıllarda da sürdü.

• Sinema Romanları - 1940. 15 günde bir çıkıyordu.
• Perde ve Sahne - 1941. Aylık bir dergiydi.
• Sine-Magazin - 1943. 15 günde bir çıkıyordu.
• Hollyvod Dünyası, yayınını 120 sayı sürdürdü.
• Resimli Pazar - 1944.
• Haftanın Filmleri - 1945.
• Saloon Hollywood Sesi - 1946.
• Salon, 1947'de 4. sayısı çıktı. 1950'lerde de çıkmayı sürdürdü.
• Sinema Magazin - 1948. 160 sayı çıkmıştır.
• Perde - 1948. Üst başlığıyla beraber adı "Haftalık Resimli Perde". Alt başlığı: "Sinema, Tiyatro, Musiki, Radyo". 72 sayı sonunda kapandı.
• Hazine - 1949.^[4].

1950'li yıllar

• Beyaz Perde - 1951.
• Perde Yolu - 1952.
• İnci - 1952. 50 kuruş.
• İstanbul Film Postası - 1953.
• Perde ve Sahne - 1954.
• Magazin - 1954. 50 kuruş.
• Senaryo, Aylık dergi. 4. sayısı Ocak 1954'te.
• Yıldızlar Dünyası - 1955.
• Renkli Televizyon - 1955. Televizyonla ilgili yazıların görüldüğü ilk sinema dergisi.
• Yıldızlar Arasında - 1956.
• Sine Radyo Haftası - 1956.
• Venüs - 1956.
• Hafta, Temmuz 1956'da 30. sayı.
• Cinemascope - 1957.
• Beyazperde - 1958.
• Sinema 59 - 1959.
• Yıldız, Haftalık dergi, 30 Aralık 1950'de 1. sayı.
• Yelpaze, 1950'ler
• Yeni Yıldız - İlk sayı 1955'te^[4]

1960'lı yıllar

Bu yıllarda, önceki yılların aksine sinema dergilerinde magazin konularının ağırlığı azalmış, sinema sanatına ve sinemanın sorunlarıyla ilgili konulara daha fazla yer veren ciddi dergiler yayımlanmaya başlamıştı. Yerli sinemaya olan ilgi de artmıştı.

• Si-Sa - 1960. 5 sayı yayımlandı.
• Artist - 1960. Haftalık.
• Yeni Sinema - 1960. Ali Gevgilili ve Tarık Kakınç tarafından çıkartılıyordu.
• Perde - 1961. Alt başlığı: "Haftalık ses, tiyatro ve sinema mecmuası".
• Sinema Dergisi - 1961
• Ses - 1961. Magazin ağırlıklı bu dergi tifdruk sistemiyle basılıyordu. Türkiyenin en uzun ömürlü dergilerinden biri olmuştur.
• Sinyal, 4. sayısı Kasım 1961'de çıktı.
• Sportmen Magazin - 1962.
• Film - 1962.
• Sine Ses - 1963.
• Film - 1964. "Güzel Sanatlar Akademisi"nin "Kulüp Sinema 7" yayınlarından, ilk sayısı 1 Aralık 1964'te çıkan küçük boy aylık dergi. Sahibi Sami Şekeroğlu.
• Siz - 1966. Magazin ağırlıklı haftalık derginin fiyatı 1 Lira.
• Yeni Sinema - 1966 - 1970 yılları arasında yayımlanmış bu aylık dergi Türk Sinematek Derneği'nin yayın organıydı. Toplam 30 sayı çıkmıştır (1980'de iki sayısı daha çıktı). Türkiye'de yayımlanmış sinema dergilerinin en önemlisi olarak nitelendirilmiştir.
• Görüntü - 1966. Robert Kolej sinema kulübünün yayın organıydı.
• Fotosinema - 1966-1967
• Genç Sinema - 1968. (Önce "Özgür Sinema" sonra da "Ulusal Sinema" adını alan dergi en son "Genç Sinema" adı altında çıktı. "Türk Film Arşivi"nin yayın organıydı.
• As Akademik Sinema Dergisi - 1969^[4].

1970'li yıllar

• Filim 70 - (Sonradan adı sırasıyla "Filim 1971" ve "Filim 1972" oldu) 1970 - 1972 yılları arasında Türk Sinematek Derneği'nin ikinci bir yayın organı olarak çıkmış aylık sinema dergisidir. Daha çok derneğin programlarını veren bir tür broşürdü. 50 sayı çıkmıştır.
• Yedinci Sanat - 1973 - 1975 yılları arasında yayımlanmış aylık dergi. 24 sayı çıkmıştır
• Gerçek Sinema - 1973.
• Sinema 99, 1974'te 8. sayısı çıktı.
• Çağdaş Sinema Dergisi
• Sinematv - Devlet Güzel Sanatlar Akademisi Film Arşivi yayını 1973-1974. Periyodu düzensiz.
• Akün Film'den Haber - Aylık. İlk sayı 1 Haziran 1972. Yayın yönetmeni: Hayri Caner.

1980'li yıllar

• Sinema, 1983'te 1. sayı.
• Film Market - Tabloid boyutta. 1984'te 22. sayı
• Gelişim Sinema - 1984-1985 yıllarında sadece 9 sayı yayımlanmış aylık sinema ve video dergisi
• Videosinema - 1984-1985 yıllarında sadece 14 sayı yayımlanmış aylık sinema ve video dergisidir.
• Beyazperde - Kasım 1989'da 1. sayı
• 7. Sanat - Aylık. 1989
• Video&Film - Aylık sinema video teknoloji dergisi. İlk sayısı Kasım 1989'da. Büyük boy kuşe kağıda.

1990'lı yıllar

• Video Haber - Aylık. Nisan 1990'da 64. sayı.
• Kinema - Kasım 1990'da 2. sayı
• ...Ve Sinema - Aralık 1985-Kasım 1990 arasında 9 sayı çıkmıştır.
• Star - 1991.
• Sinema - Aylık dergi. 1 Ekim 1994'ten beri çıkmaktadır.
• Sinerama - İlk sayı 1998 Şubat'ta
• Antrakt - İlk sayısı Ekim 1991'de çıktı. 1995'te 51. sayı.
• 25. Kare - Ocak 1997'de 18. sayı
• Total Film - 1997. İngiliz kökenli. İlk sayısı İngiltere'de 1997'de çıkan bu derginin 2007'den beri de Türkiye'de Türkçe versiyonu çıkıyor.
• Klaket - 3 ayda bir çıkıyordu. 1998'de 8. sayı.

2000'li yıllar

• Film + -
• DVD + -
• Empire - 2008
• Yeni İnsan Yeni Sinema -
• Bir+Bir -
• Premiere -
• Sekans - Şubat 2005'te Sinema Dostları Derneği tarafından yayımlanmaya başladı. İki ayda bir çıktı.
• Sonsuzkare - Temmuz 2005'te 8. sayı
• Yeni Film, 2007
• Güncel Sinema -
• Sinema Gazetesi - Haftalık tabloid.
• Bant - 2008
• Cinemascope - 2000'de 15. sayı
• Altyazı - Aylık. Kasım 2010’da 100. sayısını kutlayan "Altyazı Aylık Sinema Dergisi", halen Boğaziçi Üniversitesi Mithat Alam Film Merkezi bünyesinde yayın hayatına devam etmektedir.
• Hayal Perdesi - İki aylık sinema dergisi. 2003 yılında fanzin olarak başladığı yayın hayatına 2010 yılından itibaren e-dergi olarak devam etti. 2015 yılından itibaren basılı olarak çıkmaya başlamıştır.
• Modern Zamanlar - İki Aylık. İlk sayısı 2007 yılında yayınlanan Antalya merkezli sinema dergisi. Yayınını halen sürdürmektedir.
• Film Arası - 2010, Aylık. Sanal dergi olarak da yayınını sürdürüyor.

Gazete eki olanlar

Bunlar dergi kağıdına basılmış ve standart dergi formatındadırlar.

• Prömiyer - Akşam gazetesi eki
• Telesinema - Sabah gazetesi eki
• TV'de Sinema - Star gazetesi eki
• Güneş Ekran - Güneş gazetesi eki

Sanal dergiler

İnternette yayına başlayıp orada sürdüren dergiler (Bunlar web siteleri değil dergi formatındadırlar)

• Sinemalife - 1 Kasım 2007'de yayına başladı. ücretsiz.
• Film Arası - 2010. (Basılı olarak da yayımlandı)
• Modern Zamanlar -
• Hayal Perdesi - (44. sayıdan itibaren matbu olarak çıkmaktadır )
• Yeni Film 2003
• Sivrisinema -

Ayrıca bakınız

• Türkiye'de yayımlanmış sinema kitapları

Kaynakça

1. "Sinema Dergileri Tarihi" (Türkçe). retrieverturkiye.com. http://www.retrieverturkiye.com/forum/index.php?topic=2362.0. Erişim tarihi: 12 Şubat 2011. 
2. "Sinema dergileri Tarık Zafer Tunaya'da" (Türkçe). haberpan.com. 29 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20120129001606/http://haberpan.com:80/sinema-dergileri-tarik-zafer-tunayada-osmanli-ve-cumhuriyet-donemi-sinema-gazeteleri-ile-haberi. Erişim tarihi: 12 Şubat 2011. 
3. Turkuvaz, Sinema (11 2001). "Osmanlıca Sinema Dergileri". Sinema: 86-89. 
4. Gösteri, Dergisi (10.1983). "Sinema Dergileri". Gösteri Sayı 35: Sayfa 89.