Tayılga
Tayılga - Türk, Altay ve Yakut halk inancında ve şamanizminde kurban uygulamasıdır. Hayvanın boğularak (kesilmeden) öldürülmesi suretiyle gerçekleştirilir. "Altaylılar ve Yakutlar (bu gün bile) kurban olarak kestikleri atın derisini uzun bir sırığa geçirip tıpkı at şekline sokarak asarlar. Bu kurban törenine "mal kagıpyat" (hayvanı gönderme), merasiminin yapıldığı bu yere de tayılga derler.
Tayılga Töreni
Altaylılar’ın Tayılga ayin ve törenleri Verbitski, Radloff, Katanov, Anohin tarafından anlatılmıştır. Verilen bilgilere göre en uzun süren ve Bay Ülgen adına yapılan ayin en önemlilerindendir. Akşam güneş batınca kurban (tayılga) için hazırlıklar başlar. Kurban yeri seçilir, sürüden kurbanlık hayvan aranır. Şaman, bir ormanın ıssız bir yerinde kurban için en uygun yeri bizzat seçer. Onun belirlediği bi yerde bir çadır kurulur. Çadırın ortasına, tepesi "tündükten" (duman deliğinden) çıkacak şekilde sık yapraklı bir kayın ağacı yerleştirilir. Daha sonra kurbanlık hayvan boğulmak ve bel kemiği kırılmak suretiyle öldürülür. Hayvan; derisi, başı, ayağı ve kuyruğu ile birlikte bir sırığa (baydara) asılır. Kurban Ülgen için kesilmişse baydaranın başı doğuya, Erlik için kurban edilmişse ise batıya yöneltilir.[1] Daha sonra, atalara ve koruyucu ruhlara sunu yapılarak kurbanın eti yenir.
Bazı Türk boylarının Tayılga esnasında kurbanın kanını akıtmadıkları bilinmektedir. Altaylılar ve diğer Türk urugları, kurbanı kesmeyip boğarlar. Bunu hayvanın ağzını, burnunu tıkayarak gerçekleştirirler. Kurbanın bu şekilde öldürülmesi "kan korusu" (kan yasağı, kan tabusu)ndan ileri gelmektedir.[2] Çünkü dünyanın birçok yerindeki çeşitli kabilelerde olduğu gibi bu boylar da can veya ruhun kanda olduğuna (veya kanın kendisinin ruh olduğuna), kanın toprağa dökülmesinin felaketler getireceğine inanırlar.
Benzer kavramlar
Boguzlaga
Türk ve Altay halk inancında kanlı kurban demektir. Bu bağlamda Tayılga'nın karşıtı olan bir kavramdır. Tanrısal veya dini bir amaçla kesilecek hayvan. Hayvanın boğazlanarak (boğazından kesilerek) kurban edilmesidir. Boğazlamak fiili ile de ifâde edilir. Sözcük anlamı boğazın kesilmesi demektir. "Bozlamak" fiili hayvanın böğürmesi anlamı taşır.
Yağaşga
Kurban etinin bir parçasının veya kesilmiş bir kurbanın bütünüyle yakılmasına Yakığ/Yakış/Yagış veya Yağışga/Yagaşga adı verilir. Yakılan etlerin kokusunun tanrılara kadar ulaşacağı inancı bulunur. Daha eski çağlarda ise kurbanlık hayvanları gökten gelen kutsal bir ateşin yaktığı takdirde Tanrı tarafından kabul edildiği anlayışı bulunurdu.