Tempo
Tempo (kökeni Latince: "Tempus") müzikte bir parçanın yorumlanma hızı. Duyumun önemli bileşenlerinden biri olan tempo, bir müzik parçasının icra zorluğunun ve eserle aktarılmak istenilen ruh halinin de belirleyicisidir.
İtalyancada "zaman" anlamına gelen "tempo"nun çoğul hali "tempi"dir.
Tempoyu ölçmek
Bir müzik eserine ait tempo genellikle parçanın başında yer alır. Modern müzikte sıklıkla dakikadaki vuruş sayısı (İngilizcede bpm veya beats per minute) ile belirlenir. Belirli bir nota değerini ve bu değerin bir dakikada kaç kere tekrarlanması gerektiğini gösteren "♪ = 120" veya sadece vuruş sayısını belirten "80 bpm" vb. kullanımlar yaygındır. Bu değer büyüdükçe dakikada çalınması gereken nota sayısı artacağından parçanın hızı da artmış olur.
.jpg)
Matematiksel tempo gösterimleri 19. yüzyıl'ın ilk yarısında, Johann Nepomuk Mälzel'in metronomu icat etmesi ile birlikte yaygınlaştı. Ancak ilk metronomlar henüz istikrarlı bir mekanik yapıya sahip değildi. Bazı uzmanlar Beethoven'ın eserlerindeki tempo işaretlerini bu nedenle güvenilmez kabul etmektedir.
Modern elektroniğin gelişmesiyle birlikte "bpm" oldukça güvenilir bir ölçü haline geldi. MIDI dosyaları ve çeşidi müzik editör yazılımları tempo atamalarında bpm sistemini kullanmaktadır.
Metronom işaretlerine alternatif olarak, Béla Bartók ve John Cage gibi bazı 20. yüzyıl bestecileri ise tempo adına tüm eserin çalınma süresini belirtmeyi tercih etmişlerdir. Bu uygulama çalınma hızının belirlenmesi işini zorlaştırmaktaydı.
Tempo terimleri
Matematiksel bir zaman ölçütü olsun veya olmasın, Avrupa klasik batı müziğinde tempoyu birkaç kelime ile ifade etmek gelenek haline gelmiştir. Bu kelimelerin çoğu İtalyanca'dır; 17. yüzyılda tempo işaretlerinin kullanımının artması ve aynı dönemde önemli bestecilerinin büyük bölümünün İtalyan olması buna neden olarak gösterilebilir.
Metronomdan önce bestecilerin kullandıkları tempoyu diğer müzisyenlere aktarmalarının tek yolu kelimelerdi. Metronomun icadından sonra bile bu kelimeler, eserin ruh halini, atmosferini açıklamak amacıyla kullanılmaya devam etmiş, ancak bu uygulama esere ait matematiksel tempo ile aralarındaki geleneksel ayrımın netliğini kaybetmesine neden olmuştur. Örneğin "presto" ve "allegro" kelimelerinin her ikisi de hızlı bir icrayı vurgularken, "allegro" aynı zamanda keyifli, neşeli bir ruh halini de ifade etmektedir.
İtalyanca tempo terimleri
Temel terimler
.jpg)
Yaygın olarak kullanılan bazı ifadeler (hızlıdan yavaşa):
- Prestissimo - Aşırı hızlı (200 bpm veya daha fazlası)
- Vivacissimo - Çok hızlı ve canlı
- Presto - Çok hızlı (168 - 200 bpm)
- Allegrissimo - Çok hızlı
- Vivo - Canlı ve hızlı
- Vivace - Canlı ve hızlı (~140 bpm)
- Allegro - Hızlı ve net (120 - 168 bpm)
- Allegro Moderato - Orta derecede neşeli ve çabuk
- Allegretto - Orta derecede hızlı (Allegro'dan daha yavaş)
- Moderato - Orta hızda (108 - 120 bpm)
- Andantino - Andante'den biraz daha hızlı veya biraz daha yavaş
- Andante - Yürüyüş hızında (76 - 108 bpm)
- Adagietto - Tercihen yavaş (70-80 bpm)
- Adagio - Yavaş ve görkemli, kararlı (66 - 76 bpm)
- Grave - Yavaş ve aklı başında
- Larghetto - Tercihen genişçe ve kararlı (60 - 66 bpm)
- Lento - Çok yavaş (45 - 60 bpm)
- Largamente/Largo - Genişçe, çok yavaş (40 bpm ve altı)
- Tempo commodo - Rahat bir hızda
- Tempo giusto - İstikrarlı bir hızda
- L'istesso tempo - Aynı hızda
- Non troppo - Fazla değil (örn. allegro ma non troppo; hızlıca ama fazla değil)
- Assai - Yeterli şekilde (örn. Adagio assai)
- Con - İle (örn. andante con moto; yürüyüş hızında ve hareketli)
- Molto - Oldukça, daha fazla (örn. molto allegro)
- Poco - Biraz (örn. poco allegro)
- Quasi - Gibi (örn. piu allegro quasi presto; allegro ancak daha hızlı, presto gibi)
- tempo di... - ...'in hızında (örn. tempo di valse; vals hızında, tempo di marzo/marcia; marş hızında))