Tip 2 diabetes mellitus

Tip 2 diabetes mellitus

Universal blue circle symbol for diabetes.[1]
Sınıflandırma ve dış kaynaklar
Uzmanlık Aile hekimliği, Endokrinoloji
ICD-10 E
ICD-9 250.00, 250.02
OMIM 125853
Hastalık Veri Tabanı 3661
MedlinePlus 000313
eMedicine article/117853 emerg/370 radio/199
MeSH D003924

Tip 2 diabetes mellitus önceki adıyla insüline bağımlı olmayan diyabet (NIDDM) veya erişkin dönemde ortaya çıkan diyabet – , insülin direnci ve buna bağlı insülin eksikliği bağlamında yüksek kan şekeri ile karakterize edilen bir metabolik bozukluktur.[2] Bu, pankreastaki adacık hücrelerinin yok oluşundan kaynaklanan kesin bir insülin eksikliği bulunan tip 1 diyabetin tam tersine bir durumdur.[3] Klasik semptomlar arasında aşırı susama, sık idrara çıkma ve sürekli açlık bulunmaktadır. Diyabet vakalarının %90’ı tip 2 diyabetten oluşurken tip 1 diyabet ile gestasyonel diyabet, geri kalan %10’unu oluşturur. Genetik olarak obeziteye yatkın olan insanlarda tip 2 diyabetin ana sebebinin obezite olduğu düşünülmektedir.

Tip 2 diyabet, ilk başta egzersizin artırılmasıyla ve diyet değişikliği ile kontrol edilir. Eğer kan şekeri seviyeleri, bu yöntemlerle yeterince düşürülemezse metformin veya insülin gibi ilaçlara ihtiyaç duyulabilir. İnsülin kullananların düzenli olarak kan şekeri]] seviyelerini kontrol etmesi gerekmektedir.

Diyabet oranı, son 50 yılda obeziteyle paralel olarak önemli boyutta artış göstermiştir. 1985 yılında 30 milyon diyabet hastası mevcutken 2010 yılı itibariyle bu rakam, 285 milyonu bulmuştur. Kalp hastalığı ve felç, görme bozukluğuna sebep olan diyabetik retinopati, diyaliz ihtiyacı doğurabilecek böbrek yetmezliği, uzuvlarda ampütasyonlara yol açabilecek dolaşım bozuklukları, yüksek kan şekerinden kaynaklanan uzun vadeli komplikasyonlar arasındadır. Bir tip 1 diyabet özelliği olan akut ketoasidoz, yaygın değildir.[4] Ancak nonketotik hiperozmolar koma meydana gelebilir.

Belirtiler ve Semptomlar

Ana diyabet semptomları.

Klasik diyabet semptomları arasında poliüri (sık idrara çıkma), polidipsi (aşırı susama),polifaji (sürekli açlık) ve kilo kaybı bulunmaktadır.[5] Bulanık görme, kaşınma, periferik nöropati, tekrarlayan vajinal enfeksiyonlar ve yorgunluk, genellikle teşhis koyulurken belirgin olan diğer semptomlar arasındadır. Ancak çoğu insan, ilk birkaç yıl herhangi bir semptom göstermez ve rutin deneylerle tanı koyulur.Tip 2 diyabete sahip olan kişiler, nadiren düşük bilinç seviyesi ve düşük kan basıncı ile ilişkili çok yüksek bir kan şekeri durumu olan nonketotik hiperozmolar koma görebilir.[3]

Komplikasyonlar

Tip 2 diyabet, tipik olarak beklenen yaşam süresinde on yıllık bir kısalmayla ilişkilendirilen kronik bir hastalıktır.[6] Bunun sebebi, kısmen iskemik kalp hastalığı ve felç dahil iki ila dört kata kadar artan kardiyovasküler hastalık riski, alt uzuv ampütasyonlarında 20 kata kadar artış ve artan hastaneye yatırılma oranlarıdır.[6] Tip 2 diyabet, gelişmiş ülkelerde ve artışla diğer yerlerde travma dışı körlük ve böbrek yetmezliğinin en büyük sebebidir.[7] Ayrıca Alzheimer hastalığı ve vasküler bunama gibi hastalık süreçleri yoluyla algısal bozukluk ve bunama artışıyla bağdaştırılmıştır.[8] Diğer komplikasyonlar arasında akantozis nigrikans, cinsel işlev bozukluğu ve sık sık tekrarlanan enfeksiyonlar bulunmaktadır.[5]

Sebep

Tip 2 diyabet gelişimi, yaşam tarzı ve genetik faktörlerin bir kombinasyonundan kaynaklanır.[7][9] Diyet ve obezite gibi bazı sebepler, şahsen kontrol altına alınabilirken artan yaş, cinsiyet ve genetik gibi sebepler kontrol altına alınamaz.[6] Uyku eksikliği de tip 2 diyabetle ilişkilendirilmiştir.[10] Bunun, metabolizma üzerindeki etkisinden kaynaklandığı düşünülmektedir.[10] Değiştirilmiş DNA metilasyonuna ait olan bir mekanizmayla fetüs gelişimi sırasında annenin beslenme durumu da rol oynayabilir.[11]

Yaşam Tarzı

Otuzun üzerinde vücut kitle endeksi ile tanımlanan obezite, fiziksel aktivite eksikliği, yetersiz beslenme, stres ve kentleşme, tip 2 diyabet gelişiminde önemli olduğu bilinen yaşam tarzı faktörlerindendir.[6] Vücuttaki aşırı yağ, Çin ve Japon nesillerindeki vakaların %30’uyla, Avrupa ve Afrikalı nesillerdeki vakaların %60-80’iyle ve Amerika yerlileri ve Pasifik Adalı nesillerdeki vakaların %100’üyle bağdaştırılmaktadır.[3] Obez olmayanların genellikle bel-kalça oranı yüksektir.[3]

Ayrıca diyet faktörleri de tip 2 diyabet riskini etkilemektedir. Şekerle tatlandırılan içeceklerin aşırı tüketimi, risk artışıyla bağdaştırılmaktadır.[12][13] Diyetteki yağ türleri de önemlidir ve doymuş yağlar ile trans yağ asitleri riski artırırken çoklu doymamış ve mono doymamış yağlar riski azaltır.[9] Beyaz pirinç tüketiminin çok olması da riski artırmakta rol oynamaktadır.[14] Vakaların %7’sinin sebebinin, egzersiz eksikliği olduğu düşünülmektedir.[15]

Genetik

Çoğu diyabet vakası, tip 2 diyabete sebep olma olasılığını artırma yönünde her birinin küçük katkıları olan birçok geni kapsar.[6] Tek yumurta ikizlerinden birinde diyabet olduğunda diğer ikizin de diyabete sahip olma ihtimali %90 iken tek yumurta ikizi olmayan kardeşlerdeki ihtimal, %25-50 arasıdır.[3] 2011 itibarıyla tip 2 diyabet riskini artıran 36’dan fazla gen bulunmuştur.[16] Yine de bu genlerin tümü, bu hastalığın toplam kalıtsal unsurlarının yalnızca %10’unu oluşturur.Örneğin TCF7L2 aleli, diyabet riskini 1.5 kat artırır ve ortak genetik değişkenler arasındaki en büyük risktir. Diyabetle bağlantılı çoğu gen, beta hücre işlevleriyle alakalıdır.[3]

Tek bir gendeki bir anormallikten kaynaklanan bazı nadir diyabet vakaları mevcuttur ( monojen diyabet şekilleri veya "diğer özel diyabet türleri" olarak da bilinir).[3][6] Bunlar arasında diğerlerinin yanı sıra gençlerde erişkin tipi diyabet (MODY), Donohue sendromu ve Rabson-Mendenhall sendromu vardır.[6] Gençlerde erişkin tipi diyabet, genç nüfustaki toplam diyabet vakalarının %1-5’ini oluşturur.[17]

Tıbbi durumlar

Diyabete yatkınlığa sebep olabilecek bazı ilaçlar ve diğer sağlık sorunları mevcuttur.[18] Glukokortikoidler, tiazitler, beta blokerleri, atipik antipsikotikleri[19] ve statinler, bu ilaçlar arasındadır.[20] Daha önce gestasyonel diyabet geçirmiş olanlar, daha büyük tip 2 diyabet riskine sahiptir.[5] Diğer bağlantılı sağlık sorunları arasında akromegali, Cushing sendromu, hipertiroidizm, feokromositom ve glükanom gibi bazı kanserler vardır.[18] Testosteron eksikliği de tip 2 diyabet ile bağlantılıdır.[21][22]

Patofizyoloji

Tip 2 diyabet, insülin direnci ortamında beta hücrelerinin yetersiz sayıda insülin üretmesinden kaynaklanır.[3] İnsülin direnci, yani hücrelerin normal insülin seviyelerine yeterli yanıtı verememesi, öncelikli olarak kaslarda, ciğerde ve yağ dokusunda meydana gelir.[23] İnsülin, normalde karaciğerdeki glukoz salınımını durdurur. Ancak karaciğer, insülin direnci ortamında kana uygunsuz bir şekilde glukoz salar.[6] İnsülin direncine karşı beta hücre işlev bozukluğu oranı, bireyler arasında değişiklik göstermektedir. Bazı bireylerde ağır insülin direnci bulunup insülin salgılanmasında çok küçük bir bozukluk varken bazılarında hafif insülin direnci ve ağır insülin salgılama sorunu mevcuttur.[3]

Tip 2 diyabet ve insülin direnciyle bağlantılı olan diğer önemli mekanizmalar arasında yağ hücrelerindeki lipidlerin bozulmasında artış, inkretin direnci ve eksikliği, kanda yüksek glukagon seviyeleri, böbrekler tarafından tuz ve suyun tutulmasında artış ve merkezi sinir sistemi tarafından metabolizmanın uygun olmayan şekilde düzenlenmesi vardır.[6] Ancak pankreasa ait olan beta hücreleri tarafından insülin salgılanmasında bir bozulma da gerektiği için insülin direnci olan herkes, şeker hastası olmaz.[3]

Teşhis

Dünya Sağlık Örgütü’nün (hem tip1 hem de tip 2) diyabet tanımı, semptomlarla artan tek glukoz değeri veya diğer bir deyişle aşağıdaki iki durumda değerlerin yükselmesi ile yapılır:[24]

veya

Tipik semptomlarla bağlantılı olarak 11.1 mmol/l (200 mg/dL) üzerinde rastgele kan şekeri [5] veya %6.5’ten daha büyük glikat hemoglobin de başka bir diyabet teşhisi yöntemidir.[6] Amerikan Diyabet Vakfı (ADA), Uluslararası Diyabet Federasyonu (IDF) ve Avrupa Diyabet Araştırmaları Birliği (EASD) temsilcilerinden oluşan uluslararası bir uzman heyeti, 2009 yılında diyabet teşhisi için ≥6.5% HbA1c’lik bir sınırın kullanılmasını önermiştir. Bu öneri, 2010 yılında Amerikan Diyabet Vakfı tarafından benimsenmiştir.[25] Kişi, tipik semptomlara ve >11.1 mmol/l (>200 mg/dl) seviyesinde kan şekerine sahip olmadığı sürece pozitif testler tekrarlanmalıdır.[26]

Diyabet teşhisi için sınırlar, glukoz tolerans testlerinin sonuçları, açlık glukozu veya HbA1c ve retinal sorunlar gibi komplikasyonlar arasındaki ilişkiye dayalıdır.[6] İnsanlar için daha kolay olduklarından dolayı glukoz tolerans testi yerine açlık veya rastgele kan şekeri tercih edilmektedir.[6] HbA1c, aç kalınmasını gerektirmez ve sonuçlar daha istikrarlıdır, ancak test, kan glukozu ölçümünden daha maliyetlidir.[27] ABD’deki diyabet hastalarının %20’sinin bu hastalığa sahip olduğunun farkında olmadığı tahmin edilmektedir.[6]

Tip 2 diyabet, insülin direnci ve buna bağlı insülin eksikliği nedeniyle yüksek kan glukozu ile karakterize edilir.[2] Bu, hamilelikle bağdaştırılan yeni bir yüksek kan şekeri başlangıcı olan gestasyonel diyabet ve pankreastaki adacık hücrelerinin yok oluşundan kaynaklanan kesin bir insülin eksikliği bulunan tip 1 diyabetin tam tersine bir durumdur.[3] Tip 1 ve tip 2 diyabet, ortaya çıkan durumlara dayalı olarak birbirinden ayırt edilebilir.[26] Teşhiste şüphe varsa tip 1 diyabet için antikor testi, tip 2 diyabet içinse C-peptit seviyelerinin doğrulanması çözüm sağlayabilir.[28]

Tarama Testi

Büyük kuruluşların hiçbiri, diyabet için evrensel bir tarama testi önermemektedir, çünkü böyle bir programın, sonuçları geliştireceğine dair bir kanıt yoktur.[29] Tarama testi, Amerika Birleşik Devletleri Koruyucu Hizmetler Görev Gücü tarafından kan basıncı 135/80 mmHg’den büyük olan ve semptom göstermeyen yetişkinler için önerilmektedir.[30] Kan basıncı daha az olanlar için yeterli kanıt olmadığından dolayı tarama testinin lehine veya aleyhine bir öneride bulunulamaz.[30] Dünya Sağlık Örgütü, yalnızca yüksek riskli gruplarda testin yapılmasını önermektedir.[29] 45 yaşın üzerindekiler, birinci dereceden bir akrabası diyabetli olanlar, Hispanik, Afrikalı Amerikalı ve Amerikan yerlileri gibi bazı etnik gruplar, gestasyonel diyabet geçmişi olanlar, polikistik over sendromu olanlar, aşırı kilolular ve metabolik sendromla ilişkili rahatsızlıkları olanlar, ABD’deki yüksek risk grupları arasındadır.[5]

Korunma

Tip 2 diyabetin başlangıcı, doğru beslenme ve düzenli egzersizle önlenebilir veya geciktirilebilir.[31][32] Hareketli bir yaşam tarzı, riski yarıya indirebilir.[7] Egzersiz, kişinin ilk kilosu veya kilo kaybettikten sonraki kilosundan bağımsız olarak fayda gösterir.[33] Ancak tek başına diyet değişikliklerinin faydalarının,[34] yeşil yapraklı sebzelerin bulunduğu [35] ve şekerli içecek tüketiminin azaltıldığı diyetlerle sınırlı olduğu görülmüştür.[12] Bozulmuş glukoz toleransı bulunanlarda diyet ve egzersiz, tek başına veya metformin veya acarbose ile birlikte diyabet riskini azaltabilir.[7][36] Yaşam tarzında yapılan değişiklikler, metforminden daha etkindir.[7]

Kontrol

Tip 2 diyabetin kontrol altına alınması, yaşam tarzı değişiklikleri, kalp ve damar hastalıkları riskine yol açan etkenlerin azaltılması ve kan glukoz seviyelerinin normal aralıkta tutulması ile mümkün olmaktadır.[7] İngiliz Ulusal Sağlık Hizmetleri, 2008 yılında tip 2 diyabet teşhisi yeni konulan kişilerin, kan glukozunu kendi kendilerine takip etmesini önermiştir,[37] ancak çok dozlu insülin kullanmayanların kendi kan glukozunu takip etmesinin faydalı olduğu kuşkuludur.[7][38] Hipertansiyon, yüksek kolesterol ve mikroalbuminüri gibi diğer kardiyovasküler risk faktörlerinin yönetimi, kişinin ortalama ömür uzunluğunu artırır.[7] Standart kan basınıcı tedavisi (140-160/85-100 mmHg’den düşük), aşırı kan basıncı tedavisinin (130/80 mmHg’den düşük) aksine felç riskini hafif azaltmaktadır ama genel olarak ölüm riski üzerinde herhangi bir etkisi yoktur.[39]

Standart kan şekeri azaltmanın (HbA1C of 7-7.9%) aksine aşırı kan şekeri azaltmanın (HbA1C<6%), ölüm oranı üzerinde bir değişikliğe sebep olduğu görülmemiştir.[40][41] Tedavinin hedefi, %7’den az bir HbA1C veya 6.7 mmol/L’den (120 mg/dL) az bir açlık glukozudur. Ancak bu hedefler, doktor tavsiyesi alındıktan sonra hipoglisemi ve ortalama ömür süresi riskleri değerlendirilerek değiştirilebilir.[5] Tip 2 diyabetli tüm kişilerin düzenli olarak göz doktoru muayenesinden geçmesi önerilir.[3]

Yaşam Tarzı

Doğru bir diyet ve egzersiz, diyabet için yapılması gereken şeylerin temelini oluşturur [5] ve egzersiz miktarı artırıldığında daha iyi sonuçlar elde edilir.[42]Aerobik egzersizleri, HbA1C’de düşüş sağlar ve insülin hassasiyetini geliştirir.[42] Direnç eğitimi de faydalıdır ve en etkili yöntem, her iki egzersiz türünün birlikte yapılması olabilir.[42] Kilo kaybı sağlayan bir diyabet diyeti önemlidir.[43] Bunu başarmaya yarayan en iyi diyet tipi tartışmalıyken[43] bir düşük glisemik endeks diyetinin kan şekeri kontrolünü geliştirdiği bulunmuştur.[44] Kültürel açıdan uygun eğitim, tip 2 diyabetli kişilerin en az altı aya kadar kan şekeri seviyelerini kontrol altına almalarına yardımcı olabilir.[45] Hafif diyabetli kişilerin yaşam tarzındaki değişiklikler, altı hafta içinde kan şekerinde ilerleme kaydetmezse ilaç tedavisi düşünülmelidir.[5]

İlaç Tedavisi

Metformin 500mg tablet

Birkaç antidiyabetik ilaç sınıfı mevcuttur. Ölüm oranını azalttığına dair bazı delillerin mevcudiyeti nedeniyle genellikle başlangıç tedavisi olarak Metformin önerilir.[7] Metformin yeterli değilse farklı bir sınıftan ikinci bir oral ajan kullanılabilir.[46] Diğer ilaç sınıfları arasında sülfonilüreler, sülfonilüre olmayan sekretagoglar, alfa glükosidaz inhibitörleri, tiazolidinedionlar, glükagon benzeri peptit-1 analog ve dipeptidil peptidaz-4 inhibitörleri bulunmaktadır.[7][47] Ciddi böbrek veya karaciğer sorunları olan hastalarda metformin kullanılmamalıdır.[5] İnsülin enjeksiyonları, oral ilaçlara eklenebilir veya tek başına kullanılabilir.[7]

Çoğu insan, ilk başlarda insuline ihtiyaç duymaz.[3] Kullanıldığında, genellikle oral ilaçların da devam ettirilmesiyle geceleri uzun etkili bir formülasyon eklenir.[5][7] Bunun ardından (kan şekeri seviyeleri iyi kontrol edilerek) etkili olacak şekilde doz artışı uygulanır.[7] Geceleri uygulanan insülin yetersiz hale geldiğinde günde iki defa insülin uygulanması, daha iyi kontrol sağlayabilir.[5] Uzun süreli insülinler olan glarjin ve detemirin, nötral protamin Hagedorn (NPH) insülinden çok daha iyi olmadığı görülmektedir. Ancak çok daha pahalı oldukları için 2010 itibariyle uygun maliyetli olmaktan çıkmışlardır.[48] Genellikle hamilelerde tercih edilen tedavi yöntemi, insülindir.[5]

Ameliyat

Obez olanlarda zayıflatma ameliyatı, diyabet tedavisinde etkili bir önlemdir.[49] Çoğu insan, ameliyat sonrasında ilaçsız veya çok az ilaçla normal kan şekeri seviyesini koruyabilmektedir [50] ve uzun vadede ölüm oranı azalmaktadır.[51] Ancak ameliyat kaynaklı olarak kısa vadede %1’den düşük bir ölüm tehlikesi mevcuttur.[52] Ameliyatın uygun olduğu vücut kitle indeksi sınırları, henüz net değildir.[51] Ancak ağırlık ve kan şekerini kontrol altına alamayanlar için bu seçenek, önerilmemektedir.[53]

Epidemiyoloji

2000 yılında dünya çapında diyabet yaygınlığı (her 1000 kişide). Dünya ortalaması, %2.8 olmuştur.
  no data
  ≤ 7.5
  7.5–15
  15–22.5
  22.5–30
  30–37.5
  37.5–45
  45–52.5
  52.5–60
  60–67.5
  67.5–75
  75–82.5
  ≥ 82.5

2010 yılı itibariyle dünyada 285 milyon insanın tip 2 diyabete sahip olduğu ve bu rakamın, tüm diyabet vakalarının %90’ını oluşturduğu tahmin edilmektedir.[6] Bu rakam, dünya yetişkin nüfusunun %6’sına eşittir.[54] Diyabet, hem gelişmiş hem de gelişmekte olan ülkelerde yaygındır.[6] Ancak azgelişmiş ülkelerde yaygın değildir.[3]

Kadınlar[6][55] ve Güney Asyalılar, Pasifik Adalılar, Latin Amerikalılar ile Amerika Yerlilerigibi bazı etnik gruplar, daha büyük risk altındadır.[5] Bu durum, bazı etnik gruplarda Batılı yaşam tarzına karşı artan hassasiyetten kaynaklanıyor olabilir.[56] Aslen bir yetişkin hastalığı olarak görülen tip 2 diyabet, obezite oranlarının artışıyla paralel olarak çocuklarda da artış göstermiştir.[6] Tip 2 diyabet, artık ABD’deki ergenlik çağındaki çocuklarda, tip 1 diyabet kadar sık teşhis edilmektedir.[3]

Diyabet oranlarının, 1985 yılında 30 milyon olduğu, 1995 yılında 135 milyona yükseldiği, 2005 yılında ise 217 milyona ulaştığı tahmin edilmektedir.[57] Bu artışın, başlıca küresel popülasyonun yaşlanmasından, egzersizin azalışından ve obezite oranlarının artışından kaynaklandığına inanılmaktadır.[57] 2000 yılı itibariyle en çok diyabet hastasına sahip beş ülke; 31.7 milyonla Hindistan, 20.8 milyonla Çin, 17.7 milyonla ABD, 8.4 milyonla Endonezya ve 6.8 milyonla Japonya olmuştur.[58] Dünya Sağlık Örgütü tarafından küresel bir salgın olarak görülmektedir.[59]

Tarih

Diyabet,[60] 1500 MÖ 1500 dolaylarında, “idrarın çok fazla boşaltılması”ndan bahseden Mısırlı bir el yazmasıyla tarif edilen ilk hastalıklardan biridir.[61] Tarif edilen ilk vakaların, tip 1 diyabet olduğuna inanılmaktadır.[61] Aynı dönemin Hint hekimleri, hastalığı tanımlamış ve idrarın, karıncaları çektiğini belirterek “madhumeha,” yani “ballı idrar” adını vermiştir.[61] “Diyabet” ya da “aradan geçme” tabiri, ilk olarak MÖ 230 yılında Yunan Memphisli Appollonius tarafından kullanılmıştır.[61] Hastalığa, Roma İmparatorluğu döneminde nadiren rastlanan bir hastalıktı ve Galen, kariyeri boyunca yalnızca iki vakaya şahit olduğunu belirtmiştir.[61]

Tip 1 ve tip 2 diyabet, ilk defa M.S. 400-500 civarında Hint hekimler Sushruta ve Charaka tarafından birbirinden ayrı durumlar olarak tanımlanmıştır ve tip 1, gençlik ile, tip 2 ise fazla kilolu olmakla bağdaştırılmıştır.[61] "Baldan" anlamına gelen "mellitus" terimi, yine sık idrara çıkmakla bağdaştırılan diabetes insipidus ile karıştırılmaması için 1700’lerin sonlarında, Britanyalı John Rolle tarafından eklenmiştir.[61] Kanadalı Frederick Banting ile Charles Best’in 1921 ve 1922 yıllarında insülini keşfettiği döneme kadar etkin bir tedavi yoktu.[61] Bunun ardından 1940’lı yıllarda uzun süreli etkiye sahip olan NPH insülin geliştirilmiştir.[61]

Kaynaklar

  1. ↑ "Diabetes Blue Circle Symbol". International Diabetes Federation. 17 March 2006. 3 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160103200739/http://www.diabetesbluecircle.org:80/.
  2. 1 2 Kumar, Vinay; Fausto, Nelson; Abbas, Abul K.; Cotran, Ramzi S. ; Robbins, Stanley L. (2005). Robbins and Cotran Pathologic Basis of Disease (7th bas.). Philadelphia, Pa.: Saunders. s. 1194–1195. ISBN 0-7216-0187-1.
  3. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 Shoback, edited by David G. Gardner, Dolores (2011). Greenspan's basic & clinical endocrinology (9th bas.). New York: McGraw-Hill Medical. s. Chapter 17. ISBN 0-07-162243-8.
  4. ↑ Fasanmade, OA; Odeniyi, IA, Ogbera, AO (2008 Jun). "Diabetic ketoacidosis: diagnosis and management". African journal of medicine and medical sciences 37 (2): 99–105. PMID 18939392.
  5. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 Vijan, S (2010-03-02). "Type 2 diabetes". Annals of internal medicine 152 (5): ITC31–15; quiz ITC316. DOI:10.1059/0003-4819-152-5-201003020-01003. PMID 20194231.
  6. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 Williams textbook of endocrinology. (12th bas.). Philadelphia: Elsevier/Saunders. s. 1371–1435. ISBN 978-1-4377-0324-5.
  7. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 Ripsin CM, Kang H, Urban RJ (January 2009). "Management of blood glucose in type 2 diabetes mellitus". Am Fam Physician 79 (1): 29–36. PMID 19145963.
  8. ↑ Pasquier, F (2010 Oct). "Diabetes and cognitive impairment: how to evaluate the cognitive status?". Diabetes & metabolism 36 Suppl 3: S100–5. DOI:10.1016/S1262-3636(10)70475-4. PMID 21211730.
  9. 1 2 Risérus U, Willett WC, Hu FB (January 2009). "Dietary fats and prevention of type 2 diabetes". Progress in Lipid Research 48 (1): 44–51. DOI:10.1016/j.plipres.2008.10.002. PMC 2654180. PMID 19032965. http://www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pmcentrez&artid=2654180.
  10. 1 2 Touma, C; Pannain, S (2011 Aug). "Does lack of sleep cause diabetes?". Cleveland Clinic journal of medicine 78 (8): 549–58. DOI:10.3949/ccjm.78a.10165. PMID 21807927.
  11. ↑ Christian, P; Stewart, CP (2010 Mar). "Maternal micronutrient deficiency, fetal development, and the risk of chronic disease". The Journal of nutrition 140 (3): 437–45. DOI:10.3945/jn.109.116327. PMID 20071652.
  12. 1 2 Malik, VS; Popkin, BM, Bray, GA, Després, JP, Hu, FB (2010-03-23). "Sugar Sweetened Beverages, Obesity, Type 2 Diabetes and Cardiovascular Disease risk". Circulation 121 (11): 1356–64. DOI:10.1161/CIRCULATIONAHA.109.876185. PMC 2862465. PMID 20308626. http://www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pmcentrez&artid=2862465.
  13. ↑ Malik, VS; Popkin, BM, Bray, GA, Després, JP, Willett, WC, Hu, FB (2010 Nov). "Sugar-Sweetened Beverages and Risk of Metabolic Syndrome and Type 2 Diabetes: A meta-analysis". Diabetes Care 33 (11): 2477–83. DOI:10.2337/dc10-1079. PMC 2963518. PMID 20693348. http://www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pmcentrez&artid=2963518.
  14. ↑ Hu, EA; Pan, A, Malik, V, Sun, Q (2012-03-15). "White rice consumption and risk of type 2 diabetes: meta-analysis and systematic review". BMJ (Clinical research ed.) 344: e1454. DOI:10.1136/bmj.e1454. PMC 3307808. PMID 22422870. http://www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pmcentrez&artid=3307808.
  15. ↑ Lee, I-Min; Shiroma, Eric J; Lobelo, Felipe; Puska, Pekka; Blair, Steven N; Katzmarzyk, Peter T (1 July 2012). "Effect of physical inactivity on major non-communicable diseases worldwide: an analysis of burden of disease and life expectancy". The Lancet. DOI:10.1016/S0140-6736(12)61031-9.
  16. ↑ Herder, C; Roden, M (2011 Jun). "Genetics of type 2 diabetes: pathophysiologic and clinical relevance". European journal of clinical investigation 41 (6): 679–92. DOI:10.1111/j.1365-2362.2010.02454.x. PMID 21198561.
  17. ↑ "Monogenic Forms of Diabetes: Neonatal Diabetes Mellitus and Maturity-onset Diabetes of the Young". National Diabetes Information Clearinghouse (NDIC) (National Institute of Diabetes and Digestive and Kidney Diseases, NIH). http://www.diabetes.niddk.nih.gov/dm/pubs/mody/. Erişim tarihi: 2008-08-04.
  18. 1 2 Bethel, edited by Mark N. Feinglos, M. Angelyn (2008). Type 2 diabetes mellitus : an evidence-based approach to practical management. Totowa, NJ: Humana Press. s. 462. ISBN 978-1-58829-794-5. http://books.google.ca/books?id=NctBmHUOV7AC&pg=PA462.
  19. ↑ Izzedine, H; Launay-Vacher, V, Deybach, C, Bourry, E, Barrou, B, Deray, G (2005 Nov). "Drug-induced diabetes mellitus". Expert opinion on drug safety 4 (6): 1097–109. DOI:10.1517/14740338.4.6.1097. PMID 16255667.
  20. ↑ Sampson, UK; Linton, MF, Fazio, S (2011 Jul). "Are statins diabetogenic?". Current opinion in cardiology 26 (4): 342–7. DOI:10.1097/HCO.0b013e3283470359. PMC 3341610. PMID 21499090. http://www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pmcentrez&artid=3341610.
  21. ↑ Saad F, Gooren L (March 2009). "The role of testosterone in the metabolic syndrome: a review". The Journal of Steroid Biochemistry and Molecular Biology 114 (1–2): 40–3. DOI:10.1016/j.jsbmb.2008.12.022. PMID 19444934.
  22. ↑ Farrell JB, Deshmukh A, Baghaie AA (2008). "Low testosterone and the association with type 2 diabetes". The Diabetes Educator 34 (5): 799–806. DOI:10.1177/0145721708323100. PMID 18832284.
  23. ↑ Diabetes mellitus a guide to patient care.. Philadelphia: Lippincott Williams & Wilkins. 2007. s. 15. ISBN 978-1-58255-732-8. http://books.google.ca/books?id=fiAclxvKblkC&pg=PA15.
  24. ↑ World Health Organization. "Definition, diagnosis and classification of diabetes mellitus and its complications: Report of a WHO Consultation. Part 1. Diagnosis and classification of diabetes mellitus". 26 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160626050246/http://www.who.int/diabetes/publications/en/. Erişim tarihi: 29 May 2007.
  25. ↑ "Diagnosis and classification of diabetes mellitus". Diabetes Care 33 Suppl 1 (Supplement_1): S62–9. January 2010. DOI:10.2337/dc10-S062. PMC 2797383. PMID 20042775. http://www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pmcentrez&artid=2797383.
  26. 1 2 International Expert, Committee (2009 Jul). "International Expert Committee report on the role of the A1C assay in the diagnosis of diabetes". Diabetes Care 32 (7): 1327–34. DOI:10.2337/dc09-9033. PMC 2699715. PMID 19502545. http://www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pmcentrez&artid=2699715.
  27. ↑ "Diagnosis and classification of diabetes mellitus". Diabetes Care 35 Suppl 1: S64–71. January 2012. DOI:10.2337/dc12-s064. PMID 22187472.
  28. ↑ Diabetes mellitus a guide to patient care.. Philadelphia: Lippincott Williams & Wilkins. 2007. s. 201. ISBN 978-1-58255-732-8. http://books.google.ca/books?id=fiAclxvKblkC&pg=PA201.
  29. 1 2 Valdez R (2009). "Detecting Undiagnosed Type 2 Diabetes: Family History as a Risk Factor and Screening Tool". J Diabetes Sci Technol 3 (4): 722–6. PMC 2769984. PMID 20144319. http://www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pmcentrez&artid=2769984.
  30. 1 2 "Screening: Type 2 Diabetes Mellitus in Adults". U.S. Preventive Services Task Force. 2008. 13 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20150213024006/http://www.uspreventiveservicestaskforce.org:80/uspstf/uspsdiab.htm.
  31. ↑ Raina Elley C, Kenealy T (December 2008). "Lifestyle interventions reduced the long-term risk of diabetes in adults with impaired glucose tolerance". Evid Based Med 13 (6): 173. DOI:10.1136/ebm.13.6.173. PMID 19043031.
  32. ↑ Orozco LJ, Buchleitner AM, Gimenez-Perez G, Roqué I Figuls M, Richter B, Mauricio D (2008). Mauricio, Didac. ed. "Exercise or exercise and diet for preventing type 2 diabetes mellitus". Cochrane Database Syst Rev (3): CD003054. DOI:10.1002/14651858.CD003054.pub3. PMID 18646086.
  33. ↑ O'Gorman, DJ; Krook, A (2011 Sep). "Exercise and the treatment of diabetes and obesity". The Medical clinics of North America 95 (5): 953–69. DOI:10.1016/j.mcna.2011.06.007. PMID 21855702.
  34. ↑ Nield L, Summerbell CD, Hooper L, Whittaker V, Moore H (2008). Nield, Lucie. ed. "Dietary advice for the prevention of type 2 diabetes mellitus in adults". Cochrane Database Syst Rev (3): CD005102. DOI:10.1002/14651858.CD005102.pub2. PMID 18646120.
  35. ↑ Carter, P; Gray, LJ, Troughton, J, Khunti, K, Davies, MJ (2010-08-18). "Fruit and vegetable intake and incidence of type 2 diabetes mellitus: systematic review and meta-analysis". BMJ (Clinical research ed.) 341: c4229. DOI:10.1136/bmj.c4229. PMC 2924474. PMID 20724400. http://www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pmcentrez&artid=2924474.
  36. ↑ Santaguida PL, Balion C, Hunt D, et al. (August 2005). "Diagnosis, prognosis, and treatment of impaired glucose tolerance and impaired fasting glucose" (PDF). Evid Rep Technol Assess (Summ) (128): 1–11. PMID 16194123. http://www.ahrq.gov/downloads/pub/evidence/pdf/impglucose/impglucose.pdf.
  37. ↑ "Clinical Guideline:The management of type 2 diabetes (update)". 16 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20131216023110/http://www.nice.org.uk:80/guidance/index.jsp?action=byID&o=11983.
  38. ↑ Farmer, AJ; Perera, R, Ward, A, Heneghan, C, Oke, J, Barnett, AH, Davidson, MB, Guerci, B, Coates, V, Schwedes, U, O'Malley, S (2012 Feb 27). "Meta-analysis of individual patient data in randomised trials of self monitoring of blood glucose in people with non-insulin treated type 2 diabetes.". BMJ (Clinical research ed.) 344: e486. PMID 22371867.
  39. ↑ McBrien, K; Rabi, DM; Campbell, N; Barnieh, L; Clement, F; Hemmelgarn, BR; Tonelli, M; Leiter, LA; Klarenbach, SW; Manns, BJ (2012 Aug 6). "Intensive and Standard Blood Pressure Targets in Patients With Type 2 Diabetes Mellitus: Systematic Review and Meta-analysis.". Archives of internal medicine: 1-8. PMID 22868819.
  40. ↑ Boussageon, R; Bejan-Angoulvant, T, Saadatian-Elahi, M, Lafont, S, Bergeonneau, C, Kassaï, B, Erpeldinger, S, Wright, JM, Gueyffier, F, Cornu, C (2011-07-26). "Effect of intensive glucose lowering treatment on all cause mortality, cardiovascular death, and microvascular events in type 2 diabetes: meta-analysis of randomised controlled trials". BMJ (Clinical research ed.) 343: d4169. DOI:10.1136/bmj.d4169. PMC 3144314. PMID 21791495. http://www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pmcentrez&artid=3144314.
  41. ↑ Webster, MW (2011 Jul). "Clinical practice and implications of recent diabetes trials". Current opinion in cardiology 26 (4): 288–93. DOI:10.1097/HCO.0b013e328347b139. PMID 21577100.
  42. 1 2 3 Zanuso S, Jimenez A, Pugliese G, Corigliano G, Balducci S (March 2010). "Exercise for the management of type 2 diabetes: a review of the evidence". Acta Diabetol 47 (1): 15–22. DOI:10.1007/s00592-009-0126-3. PMID 19495557.
  43. 1 2 Davis N, Forbes B, Wylie-Rosett J (June 2009). "Nutritional strategies in type 2 diabetes mellitus". Mt. Sinai J. Med. 76 (3): 257–68. DOI:10.1002/msj.20118. PMID 19421969.
  44. ↑ Thomas D, Elliott EJ (2009). Thomas, Diana. ed. "Low glycaemic index, or low glycaemic load, diets for diabetes mellitus". Cochrane Database Syst Rev (1): CD006296. DOI:10.1002/14651858.CD006296.pub2. PMID 19160276.
  45. ↑ Hawthorne, K.; Robles, Y.; Cannings-John, R.; Edwards, A. G. K.; Robles, Yolanda (2008). Robles, Yolanda. ed. "Culturally appropriate health education for Type 2 diabetes mellitus in ethnic minority groups". Cochrane Database Syst Rev (3): CD006424. DOI:10.1002/14651858.CD006424.pub2. PMID 18646153. CD006424.
  46. ↑ Qaseem, A; Humphrey, LL, Sweet, DE, Starkey, M, Shekelle, P, Clinical Guidelines Committee of the American College of, Physicians (2012-02-07). "Oral pharmacologic treatment of type 2 diabetes mellitus: a clinical practice guideline from the American College of Physicians". Annals of internal medicine 156 (3): 218–31. DOI:10.1059/0003-4819-156-3-201202070-00011. PMID 22312141.
  47. ↑ "Standards of medical care in diabetes--2012". Diabetes Care 35 Suppl 1: S11–63. January 2012. DOI:10.2337/dc12-s011. PMID 22187469.
  48. ↑ Waugh, N; Cummins, E, Royle, P, Clar, C, Marien, M, Richter, B, Philip, S (2010 Jul). "Newer agents for blood glucose control in type 2 diabetes: systematic review and economic evaluation". Health technology assessment (Winchester, England) 14 (36): 1–248. DOI:10.3310/hta14360. PMID 20646668.
  49. ↑ Picot, J; Jones, J, Colquitt, JL, Gospodarevskaya, E, Loveman, E, Baxter, L, Clegg, AJ (2009 Sep). "The clinical effectiveness and cost-effectiveness of bariatric (weight loss) surgery for obesity: a systematic review and economic evaluation". Health technology assessment (Winchester, England) 13 (41): 1–190, 215–357, iii–iv. DOI:10.3310/hta13410. PMID 19726018.
  50. ↑ Frachetti, KJ; Goldfine, AB (2009 Apr). "Bariatric surgery for diabetes management". Current opinion in endocrinology, diabetes, and obesity 16 (2): 119–24. DOI:10.1097/MED.0b013e32832912e7. PMID 19276974.
  51. 1 2 Schulman, AP; del Genio, F, Sinha, N, Rubino, F (2009 Sep-Oct). ""Metabolic" surgery for treatment of type 2 diabetes mellitus". Endocrine practice : official journal of the American College of Endocrinology and the American Association of Clinical Endocrinologists 15 (6): 624–31. DOI:10.4158/EP09170.RAR. PMID 19625245.
  52. ↑ Colucci, RA (2011 Jan). "Bariatric surgery in patients with type 2 diabetes: a viable option". Postgraduate Medicine 123 (1): 24–33. DOI:10.3810/pgm.2011.01.2242. PMID 21293081.
  53. ↑ Dixon, JB; le Roux, CW; Rubino, F; Zimmet, P (2012 Jun 16). "Bariatric surgery for type 2 diabetes.". Lancet 379 (9833): 2300-11. PMID 22683132.
  54. ↑ Meetoo, D; McGovern, P, Safadi, R (2007 Sep 13-27). "An epidemiological overview of diabetes across the world". British journal of nursing (Mark Allen Publishing) 16 (16): 1002–7. PMID 18026039.
  55. ↑ Abate N, Chandalia M (2001). "Ethnicity and type 2 diabetes: focus on Asian Indians". J. Diabetes Complicat. 15 (6): 320–7. DOI:10.1016/S1056-8727(01)00161-1. PMID 11711326.
  56. ↑ Carulli, L; Rondinella, S, Lombardini, S, Canedi, I, Loria, P, Carulli, N (2005 Nov). "Review article: diabetes, genetics and ethnicity". Alimentary pharmacology & therapeutics 22 Suppl 2: 16–9. DOI:10.1111/j.1365-2036.2005.02588.x. PMID 16225465.
  57. 1 2 Smyth, S; Heron, A (2006 Jan). "Diabetes and obesity: the twin epidemics". Nature Medicine 12 (1): 75–80. DOI:10.1038/nm0106-75. PMID 16397575.
  58. ↑ Wild S, Roglic G, Green A, Sicree R, King H (May 2004). "Global prevalence of diabetes: estimates for the year 2000 and projections for 2030". Diabetes Care 27 (5): 1047–53. DOI:10.2337/diacare.27.5.1047. PMID 15111519.
  59. ↑ "Diabetes Fact sheet N°312". World Health Organization. Aug 2011. 29 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160629031422/http://www.who.int/mediacentre/factsheets/fs312/en/. Erişim tarihi: 9 January 2012.
  60. ↑ Ripoll, Brian C. Leutholtz, Ignacio (2011-04-25). Exercise and disease management (2nd bas.). Boca Raton: CRC Press. s. 25. ISBN 978-1-4398-2759-8. http://books.google.ca/books?id=eAn9-bm_pi8C&pg=PA25.
  61. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 editor, Leonid Poretsky, (2009). Principles of diabetes mellitus (2nd bas.). New York: Springer. s. 3. ISBN 978-0-387-09840-1. http://books.google.ca/books?id=i0qojvF1SpUC&pg=PA3.
This article is issued from Vikipedi - version of the 10/18/2016. The text is available under the Creative Commons Attribution/Share Alike but additional terms may apply for the media files.